گهورهترین ئینسكلۆپیدیای كوردی
كۆی گشتی: 1270
پۆلێنكردن
تایبەتمەندیە کیمیاویەکانی خاک جیاوازی ڕونیان هەیە لەسەر ڕوی زەوی، بەجۆرێک لە کێگەیەکدا لە شوێنێکەوە بۆ شوێنێکی دیکە جیاوازی لە خاکەکەدا هەیە لە ڕووی (بەپیتی-توانای پێدا ڕۆشتنی ئاو-هەرشتی-بنچینە-مادەی ئەندامی).
سستەمی ژینگە لە کارلێکی ڕەگەزە سروشتیە جیاوازەکانی وەک (ئاو و هەوا و خاک و بوونەوەرە زیندوە ڕوەکی و ئاژەڵیەکان و ئاو پێکدێت)، وە کاریگەری ئەم ڕەگەزانە و کارلێکاین لەگەڵ یەکتریدا لە شوێنێکەوە بۆ شوێنێکی دیکە جیاوازە
جۆرەکانی خاک و دابەش بوونی جوگرافی پلەی گەرمی لە جیهاندا:
دابەش بوونی جوگرافی خاک لە جیهاندا بە شێوەیەکی زۆر پەیوەستە بە ڕەگەزەکانی ئاو و هەوا و دابەش بوونی ڕووەک لەسەر وشکانی.
زانیاری ڕووەک
لەگەڵ ئەوەی کە بارودۆخی ئاو و هەوایی ناوچە بیابانیەکان گونجاو نییە، بەڵام لە هەندێ ڕووەک لە بیابانەکاندا دەژی و توانای بەرگری هەیە بەرامبەر بارودۆخی وشکی
دابارین (بە عەرەبی: الھطول، بە ئینگلیزی: Precipitation)، دابارین بریتییە لە ھەموو ئەو کردارانەی لە چینی یەکەمی بەرگە ھەوا (ترۆپۆسفیر)، لە بنکی ھەورەکانەوە دادەبارێتە سەر ڕووی زەوی بە شێوەی (بەفر و باران و تەرزە). بڕی شێی ناو بەرگی گازی بە ڕێژەی (٠,٠٣٧٪) ئاوی سوری گشتی پێکدێنێت.
ڕووەکان لە ئەنامی گەشەکردن و کۆچ کردن (گواستنەوە) و خۆ گونجادن و دابڕان و کاریگەر بوونیان بە سەرجەم سەردەمە جیۆلۆجی و ئاو و هەواییەکان بە جیاوازی دابەش بوون
زانیاری زانیاری هەمەڕەنگی خۆراک
یە ئارەزووکردنی خواردن دەگوترێت (ئیتشیا) ئەم مەیل بەخواردن بوونە بەهۆی سەیرکردن یان بیرکردنەوە لە خواردنی خۆش وە ئاوهاتنەخوارەوە بەدەمدا و لە (گەدەدا) ...
زانیاری کەسایەتییەکان
کە دوای ڕمانی سەدی (مەئریب) بەرەو کوفە کۆچ دەکەن. جابر، سۆفی و عارفێکی گەورە بووە، خاوەنی چەندان کتێبی زانستییە. خۆرئاوا سوودێکی زۆری لێ وەرگرتووە. وەک سەرچاوەکان ئاماژەی پێ دەکەن
زانیاری زانیاری هەمەڕەنگی تەندروستی
گوێزە ھیندییكە لەسەر ئاگرێكی ئارام دابنێ تا سپی دە‌بێت و دواتر ھە‌نگوین و دارچینییە‌كە‌ی تێبكە و تێكە‌ڵیان بكە، لە دوای گە‌رمكردن ساردی بكە‌رە‌وە و بۆ ماوە‌ی (٢٠) خولە‌ك بیكە‌رە‌وە ناو دە‌فرێكی پڕ لە سە‌ھۆڵ و مە‌ھێڵە ئاوی تێبچێت
زانیاری کەسایەتییەکان
کتیبی (الحاوی فی الطب) فەرهەنگستانێکی گەورە و گشتگیریی مەعیفە و زانستە پزیشکییەکانی خۆرئاوا و خۆرهەڵاتی سەردەمی خۆیەتی، هەرچی داهێنان و ئەنجامگیریی زانستی پزیشکیی ئەوسا هەبووە لەم کتێبەدا جێگەی کراوەتەوە