ناوه‌ڕۆك
ناساندن
لایچی (بە ئینگلیزی: Lychee، بە عەرەبی: لیتشي)، میوەیەکی تامخۆشە، شێوەیەکی جوان و جیاوازی هەیە، قەبارەکەی بە هێندەی قەبارەی گوێزێک دەبێت، لە سێ بەش پێکدێت، بەشی دەرەوەی توێکڵێکی ڕەنگ سوور یان قاوەییە، بەشی ناوەوەی لە پێکهاتەیەکی نەرم و شیرین پێکدێت، بەشی دواتر بریتییە لە ناوکێکی ڕەق کە ئەوەش تۆوەکەیەتی، ئەم میوەیە لە نێوان مانگی ئایار بۆ مانگی تەممووز پێدەگات و ناوچەی گەشەکردنی وڵاتی چینە.
مێژووەکەی
سەرەتای بەرهەمهێنانی میوەی لایچی دەگەڕێتەوە بۆ ٢٠٠٠ ساڵ پێش زایین کە لەلایەن چینییەکانەوە بەرهەمهێنراوە و دواتر لە ڕێگەی ئەسپەوە هەناردەی دەرەوەی وڵاتی چین کراوە، یەکەم داری لایچی لە ناوچەی گوانگژۆیە کە تەمەنی زیاتر لە هەزار ساڵ دەبێت و تا ئەمڕۆش بەرهەمی هەیە، دواتر و لە ساڵانی داهاتوودا ئەم میوەیە لە زۆربەی وڵاتان بەرهەم هێنرا و لە ئێستادا لە وڵاتی هیندستان، فلۆریدا و ناوچەکانی ڕؤژهەڵاتی ناوەڕاست بەرهەم دەهێنرێت و هەناردەی وڵاتانی جیهان دەکرێت.
ماددە خۆراکییەکانی
میوەی لایچی لە جۆرەها ڤیتامین، کانزا و ماددەی خۆراکی پێکدێت کە چەندین سوودی تەندروستییان بۆ لەشی مرۆڤ هەیە لەوانەش:
- کالۆری: ٦٦ کیلۆکالۆری
- پڕۆتین: ٠٫٨٣ گرام
- چەوری: ٠٫٤٤ گرام
- ڕیشاڵ: ١٫٣ گرام
- کاربۆهیدرات: ١٦٫٥ گرام
- پۆتاسیۆم: ١٧١ ملیگرام
- ڤیتامین سی: ٧١٫٥ ملیگرام
- فۆسفۆر: ٣١ گرام
- مەگنسیۆم: ١٠ ملیگرام
- ئاسن: ٠٫٣١ ملیگرام
- زینک: ٠،٠٧ ملیگرام
- کالسیۆم: ٥ ملیگرام
سوودە تەندروستییەکانی
لایچی میوەیەکە چەندین سوودی تەندروستی هەیە بۆ بەشە جیاوازەکانی لەشی مرۆڤ لەوانەش:
- ڕێگری دەکات لە دەرکەوتنی نیشانەکانی پیری لەسەر ڕووخسار.
- گەشەی قژ زیاد دەکات و تاڵەکان بەهیز دەکات، هەروەها بەکاردێت بۆ چارەسەری ئەو جۆرە قژانەی کە بەهۆی گۆڕانی کەشوهەواوە زیانی بەرکەوتووە.
- میوەی لایچی تایبەتمەندی دژە شێرپەنجەی هەیە و خواردنی ڕۆژانەی میوەکە ئەگەری توشبوون بە شێرپەنجە کەم دەکاتەوە.
- هۆکارە بۆ بەهێزکردن و پاراستنی دڵ لە توشبوون بە نەخۆشییەکان.
- یارمەتی باشتر هەرسکردنی خۆراک دەدات و ڕێگری دەکات لە توشبوون بە قەبزی و وشک بوونەوەی ڕیخۆڵەکان.
- تەندروستی چاوەکان باشتر دەکات و ڕێگر دەبێت لە دروستبوونی ئاوی سپی.
- لایچی میوەیەکە دەتوانێت دژی ڤایرۆسەکان بوەستێت و بەرهەڵستی دەکات لە توشبوون بە ئەنفلۆنزا.
- میوەی لایچی کەم کالۆرییە و یارمەتی دابەزاندنی کێشی لەش دەدات، بەسوودە بۆ ئەو کەسانەی دەیانەوێت کێشی لەشیان کەم بکات.
- یارمەتیدەرە بۆ ڕێکخستنی سووڕی خوێن لە لەشدا.
- ساڕێژبوونی برین باشتر و خێراتر دەکات.
- وزەیەکی زۆر بۆ جەستە دابین دەکات و کاریگەریەکی باشی هەیە لەسەر کەم کردنەوەی فشاری دەروونی.
- بەرگری جەستە زیاد دەکات و یارمەتی لەش دەدات بەرهەڵستی توشبوون بە نەخۆشییە جیاوازەکان بکات.
- هۆکارە بۆ بەهێزکردنی ئێسکەکان.
- ڕێگری دەکات لە توشبوون بە کەمخوێنی.
- توانای زیادکردنی ئارەزووی سێکسی هەیە.
