گژنیژ

پێشەکی

گژنیژ (Coriander) (الكزبرة) گیایەکی بۆنداری ساڵانەیە کە سەر بە خێزانی چەترییەکانە(شویت، کەرەوز، ڕەزیانە..). ئەم گیایە بە بۆن و تامە تایبەتەکەی ناسراوە و بەشێوەیەکی بەرفراوان لە چێشتلێنان بەکاردێت.

تایبەتمەندییەکانی گژنیژ

گژنیژ گیایەکی سەوزی ڕوونە کە بەرزاییەکەی دەگاتە ٥٠-٦٠ سم. گەڵاکانی پان و لق لقن، لە بنەوە گەورەتر و لەسەرەوە بچووکتر دەبن. گوڵەکانی سپی یان پەمەیین. دەنکۆڵەکانی بچووک و خڕن، کاتێک پێدەگەن ڕەنگیان دەبێتە قاوەیی ڕوون.

بەها خۆراکییەکان

گژنیژ سەرچاوەیەکی باشە بۆ:

- ڤیتامینەکان: A, C, K

- کانزاکان: ئاسن، کالسیۆم، پۆتاسیۆم

- ئەنتی ئۆکسیدانتەکان

- فایبەر

کشتوکاڵ و بەرهەمهێنان

گژنیژ لە کەش و هەوای مامناوەندی گەرمدا باش گەشە دەکات. پێویستی بە خاکی باش زەهاودار هەیە. دەکرێت لە بەهار یان پاییزدا بچێنرێت. بەرهەمهێنانی جیهانی بەردەوام لە زیادبووندایە بەهۆی داواکاری زۆر لەسەری.

بەکارهێنانەکانی گژنیژ لە خۆراکدا

گەڵا

   - لە زەڵاتەدا بەکاردێت

   - بۆ ڕازاندنەوەی خواردن

   - لە دروستکردنی سۆس و چاتنی

   - لە خواردنە مەکسیکییەکاندا وەک گواکامۆلی و سالسا

   - لە خواردنە ئاسیاییەکاندا وەک فۆ و کاری

دەنکۆڵەکانی

   - وەک بەهارات لە خواردنە هیندی و عەرەبییەکاندا

   - لە دروستکردنی نانی تایبەتدا

   - بۆ بۆندارکردنی گۆشت و ماسی

لە چێشتی کوردەواریدا

   - لە یاپراخ و دۆڵمەدا

   - لە شۆرباکاندا

   - لە کفتەدا

   - لە ماستاو و دۆدا

سودە تەندروستییەکانی گژنیژ

- یارمەتی هەرسکردن دەدات

- دژە هەوکردنە

- دەوترێت یارمەتی کەمکردنەوەی کۆلیسترۆڵ دەدات

- خاوێنکەرەوەی خوێنە

- هێورکەرەوەیە و یارمەتی خەوتن دەدات

گژنیژ و کولتووری کوردی

لە کولتووری کوردیدا، گژنیژ ڕۆڵێکی گرنگی هەبووە:

- بەشێکی سەرەکییە لە زۆربەی چێشتە نەریتییەکان

- لە پزیشکی نەریتیدا بۆ چارەسەری هەندێک نەخۆشی بەکارهاتووە

- لە هەندێک ڕێوڕەسمی کولتووریدا وەک نیشانەی بەرەکەت بەکارهاتووە

بەراوردکردن لەگەڵ گیا بۆندارەکانی تر:

بەراورد بە گیا بۆندارەکانی تر، گژنیژ:

- بۆن و تامێکی زۆر تایبەتی هەیە

- هەم گەڵاکانی و هەم دەنکۆڵەکانی بەکاردێن

- لە کولتوورە جیاوازەکاندا بەکاردێت

- بەها خۆراکی بەرزی هەیە

کۆتایی

گژنیژ گیایەکی بەنرخە کە بەها خۆراکی و کولتووری زۆری هەیە. بەکارهێنانی بەرفراوانی لە چێشتلێنان و سوودە تەندروستییەکانی وایکردووە ببێتە بەشێکی گرنگ لە خۆراکی جیهانی. لەگەڵ زیادبوونی تێگەیشتن لە سوودەکانی، چاوەڕوان دەکرێت گرنگی و بەکارهێنانی لە جیهاندا زیاتر پەرە بسێنێت.