ناوه‌ڕۆك
(سَلَم)
واتە: فرۆشتنی شتێک کە لەبەرچاو نەبێ و ناوونیشانی بگوترێ و هەر لەم دانیشتنەشدا پارەکەی بدرێ، وەک بڵێ: ئەم پانزە دینارەم دا بەتۆ بە سەلەمی ڕبە گەنمێکی قەندەهاری لە فڵانە ڕۆژە و لە فڵانە شوێنە بمدەرێ. ئەوەیش وەری بگرێ و ڕازی ببێ.
سەلەمی كاتی لەمەودوا
سەلەم دروستە هەر بۆ ئەم کاتە، ئەگەر شتە سەلەم تێکراوەکە دەست بکەوێ، واتە: بتوانێ یەکسەر لەدوای پارە وەرگرتن بچێ بیهێنێ.
هەروەها سەلەم بۆ کاتی لەمەودواش دروستە، واتە: لەمەودوا لەکاتی دیاریکراودا شتەکە بداتە کڕیارەکە (عن ابن حباس -رضي الله عنهما-: قدم النبی ﷺ المدینة وهم یسلفون فی الثمار السنة والسنتین، فقال ﷺ: من أسلف فی شیء فلیسلف فی کیل معلوم ووزن معلوم الی أجل معلوم) رواه الشیخان، پێغەمبەر ﷺ کۆچی کرد بۆ مەدینە، لەو کاتی خەڵکەکە لە ئێستاوە پارەیان ئەدا بۆ میوەی ساڵێکی تر، یان دوو ساڵی تر، ئەویش فەرمووی: هەر کەسێک سەلەم ئەکات، با پێوانە و کێشانەکە دیار بێ چەندە، ماوەکەیشی دیار بێ.
مەرجەكانی دروستبوونی سەلەم لەم كاتەدا
سەلەم لە شتێکی وەهادا دروستە کە تێیدا پێنج مەرج کۆ ببێتەوە :
یەکەم: ئەو شتەی سەلەمی تێدا ئەکرێ ناوونیشانی بە تەواوی بگوترێ.
دووەم: شتەکە یەک ڕەگەز بێ، شتی تری تێکەڵ نەبووبێ، کەوابوو: سەلەم لە گەنم و جۆی تێکەڵکراودا دروست نییە.
سێیەم: ئەو شتەی سەلەمی تێدا ئەکرێ، نابێ ئاگر کاری تێکردبێ بۆ گۆڕینی، کەوابوو: سەلەم لە چێشت و ستی برژاو و کوڵێندراودا دروست نییە، بەڵام ئەگەر ئەندازەی ئاگرەکە دیار بوو، وەک خشت و گەچ و ساوار، ئەوە دروستە.
چوارەم: ئەو شتەی سەلەمی تێدا ئەکرێ، نابێ لە بەرچاو و دیارکراو بێ، بەڵکو ئەبێ پەنهان بێ قەرز بێ، کەوابوو: دروست نییە بڵێ: ئەم پارەیەم دایە تۆ بە سەلەمی ئەم گەنمە.
پێنجەم: نابی ئەو شتەی سەلەمی تێدا ئەکرێ هی شوێنێکی دیاریکراوبێ، کە مەترسی دەست نەکەوتنی لێبکرێ، وەک بڵێ: ئەم پارەیەم دایە تۆ بە مەبەستی سەلەمی گەنمی فڵان زەویە، بەڵام ئەگەر بڵێ: بە سەلەمی گەنمی فڵان شارە ئەوە دروستە.
هەروەها ئەبێ ئەو شتەی سەلەمی تێدا ئەکرێ، لەو جۆرە شتانە بێ کە فرۆشتنیان دروستە، کەوابوو: سەلەم لە سەگ و زبڵدا دروست نییە.
مەرجەكانی دروستبوونی سەلەم
ئینجا بۆ دروستبوونی سەلەم لە هەموو شتێکدا پێویستە هەشت مەرج بێنە جێ:
یەکەم: ناوونیشانی بڵێ پاش دیاریکردنی ڕەگەز و جۆرەکەی بەو ناوونیشانانەی کە نرخەکەیان پێ ئەگۆڕێ، وەک بڵێ: گەنمەکەم گەنمە بەهارییە و هی مەهابادە.
دووەم: ئەندازەکەیشی بڵێ بەو جۆرەی نەزانی و فێڵبازی ڕوونەدا، وەک بڵێ: ئەوەندە کیلۆیە، یان ئەوەندە ڕبەیە بە ڕبەی فڵانە شوێن.
سێیەم: ئەگەر سەلەمەکە بۆ ماوەیەکی دواخراو بوو، ئەبێ کاتی هاتنی ماوەکە دیاری بکات، وەک بڵێ: لە مانگی رەمەزان بۆم بێنە.
چوارەم: شتەکە دەست بکەوێ لەکاتی دیاریکراودا، بەزۆری وەک سەلەمی گوێز لە کاتی پایزدا.
پێنجەم: شوێنی وەرگرتنی بۆ دیاری بکات، وەک بڵێ: بۆم بێنە خانوی خۆمان لە گەڕەکی ئازادی.
شەشەم: پارەکە ئاشکرا بێ بۆ هەردوو لا، کە چەندە و هی کام ووڵاتە.
حەوتەم: پارەکە بداتە دەست فرۆشیارەکە و ئەویش وەری بگرێ و قبوڵی بکات پێش ئەوەی لەو دانیشتنەدا لێک جیا ببنەوە، واتە: ئەگەر گوتی: بەیانی دە دینارت ئەدەمێ بە سەلەمی ربە گەنمێک، ئینجا ڕۆیشت، ئەوە دروست نییە.
هەشتەم: پێکهاتنەکەی سەلەم بە یەکجاری ببڕێتەوە، واتە: نابێ مەرجی پەشیمانبوونەوە دابنێن، بەڵام تا لەو دانیشتنە لێک جیا ئەبنەوە، بۆ هەردوولا دروستە لێک جیا ببنەوە.
كۆتایی
یەکەم: ئەگەر شوێنی دیاریکراو کەڵکی نەما بۆ ئەوەی ماڵە سەلەم تێکراوەکە بێنێ و بیداتە کڕیارەکە، ئەبی بیهێنێتە شوێنێکی تر کە لەوێ نزیک بێ.
دووەم: ئەگەر پێش هاتنی کاتی دیاریکراو ماڵەکەی هێنا، ئەوە تێبینی ئەکرێ: ئەگەر کڕیارەکە بە وەرگرتنی ئەم شتە زەرەری لی ئەکەوت، واجب نییە وەری بگرێ، ئەگەر نا، واجبە وەری بگرێ.
سێیەم: ئەگەر لەکاتی دیاریکراودا شتەکە برایەوە و دەست نەکەوت، کڕیارەکە بۆی دروستە ڕێککەوتنەکە هەڵبوەشێنێتەوە و پارەکەی وەربگرێتەوە، یان با چاوەڕوان بکات تا دەست ئەکەوێ.
