ناوه‌ڕۆك
سەرەتا
دەمەقاڵێ و شەڕکردن بەشێکە لە ژیانی ئاسایی و هیچ چارەسەرێکی نییە کە بتوانرێت بەتەواوی ڕێگری لێبکرێت، بەڵام وەکوو دایک و باوک ئەرکە کە بابەتەکانی کار و خێزان لەیەکتری جیابکەنەوە، بۆئەوەی بتوانن ژیانێکی ئارامتر بۆ منداڵ دابین بکەن، جگە لەوە شەڕی دایک و باوک لەبەردەم منداڵ، دەتوانێت کاریگەری خراپی لەسەر دابنێت.
کاریگەرییە نەرێنییەکانی شەڕی دایک و باوک لەپێش منداڵ
١. فشاری سۆزداری
ئەو خێزانانەی کە لەبەردەم منداڵەکانیان دەمەقاڵێ دەکەن، جۆرێک لە فشار دەخەنە سەر منداڵ، شەڕی دایک و باوک دەتوانێت کاریگەری نەرێنی بکاتە سەر لایەنی سۆزداری منداڵ و ئەمەش وادەکات منداڵ هەست بە پارێزراوی نەکات، لەئەنجامدا دەبێتە هۆی ئەوەی منداڵ لە داهاتوودا تووشی هەندێک کێشەی وەکوو فشار و خەمۆکی ببێت.
٢. هەڵچوون
ئەو خێزانانەی کە لەبەردەم منداڵەکانیان شەڕ دەکەن، لەڕاستیدا منداڵەکەی خۆیان فێری ئەوە دەکەن کە بۆ چارەسەرکردنی کێشەکان دەبێت تووڕە بێت و شەڕ بنێتەوە، بەم پێیەش منداڵ هەوڵ دەدات کێشەکانی بەو ڕێگایە چارەسەر بکات، لەئەنجامدا ئەم ڕووداوە دەبێتە هۆی هەڵچوونی بەردەوام و تێکدانی پەیوەندییەکانی.
٣. شکستهێنان لە پەیوەندییەکانی
منداڵ هەوڵ دەدات لە پەیوەندییەکانیدا وەکوو دایک و باوکی ڕەفتار بکات، ئەگەر ئێوە بەردەوام خەریکی شەڕکردن بن، منداڵەکەشتان لە داهاتوودا هەمان ڕەفتاری دەبێت و لە ئەنجامدا پەیوەندییەکانی شکست دەهێنن و ئەویش بەردەوام لەم شکستانە زیانی پێدەگات.
٤. کێشە جەستەییەکان
بینینی شەڕی دایک و باوک دەتوانێت ببێتە هۆی هەستی خەمۆکی، فشار، ناڕەحەتی و بێزاری لە منداڵدا و ئەم هەستە نەرێنییانە کاریگەری دەکەنە سەر تەندروستی مرۆڤ و لە هەندێک منداڵدا دەبێتە هۆی نان نەخواردن، لە هەندێکی تردا دەبێتە هۆی زۆرخۆری کە هەموو ئەمانە زیانی دەبێت بۆ سەلامەتی جەستەیی منداڵ.
٥. تێکچوونی خەو
شەڕی دایک و باوک کاریگەری نەرێنی دەکاتە سەر خەوی منداڵ و وادەکات کە نەتوانێت بەئارامی بخەوێت، دەبێتە هۆی زوو ڕەنجان و بیانووگرتنی منداڵ.
٦. لاوازی سەرنجدان لە خوێندن
شەڕکردن لەپێش منداڵ دەبێتە هۆی ئەوەی کە مێشکی بەردەوام سەرقاڵ بێت بەو شەڕانەوە، لەئەنجامدا ناتوانێت سەرنجی بخاتە سەر وانەکانی و ئاستی لە خوێندندا دادەبەزێت.
٧. متمانەبەخۆبوونی لاواز
تێکەڵبوونی هەستەکانی وەکوو تاوان، شەرمەزاری، بێسوودی و نائومێدی لەم جۆرە منداڵانەدا دروست دەبێت دەبێتە هۆی ئەوەی کە بەشێوەیەکی گشتی هەستی متمانە بەخۆبوونی زۆر نزم بێت.
٨. کێشەکانی پەیوەندی لەگەڵ هاوتەمەنەکانی
کێشەکانی دایک و باوک منداڵان خەمبار، تووڕە، کەللەڕەق و ئاڵۆز دەکەن و وادەکەن کە لە پەیوەندییەکانی لەگەڵ هاوڕێ و هاوتەمەنەکانی خۆیدا کێشەی هەبێت.
ئەو نیشانانەی کە دەریدەخەن شەڕەکانی دایک و باوک کاریگەری کردووەتە سەر منداڵ
- هەر لەگەڵ دەست پێکردنی شەڕی دایک و باوک دەست دەکات بە گریان.
- لەکاتی شەڕکردنی ئەواندا بەتەواوی بێدەنگ دەبێت.
- بەشێوەیەک ڕەفتار و قسە دەکات وەکوو ئەوەی هەست بە نائارامی بکات.
- منداڵ لەکاتی شەڕ و دەمەقاڵێ زۆر دەترسێت.
- منداڵیش هەمیشە هەوڵ دەدات لەگەڵ هاتەمەنەکانی خۆیدا شەڕبکات و هەرگیز لەگەڵیاندا ڕێک ناکەوێت.
- هەندێک ڕەفتاری نائاسایی ئەنجام دەدات.
- لەکاتی شەڕی دایک و باوک نیشانەی وەکوو شەرمەزاربوونی تێدا دەردەکەوێت.
- نیشانەکانی خەمۆکی هەیە.
- لە قوتابخانە لاوازە و ناتوانێت لە چالاکییە بەکۆمەڵەکاندا بەشدار بێت.
- هەمیشە پێی خۆشە لە دایک و باوکی دوور بێت.
- بەردەوام لە کێشەکانی وەکوو سەر ئێشە، سک ئێشە و کێشەکانی تری سەلامەتی و لە گرنگی پێنەدانی گلەیی دەکات.
ئەو خاڵانەی کە پێویستە لەکاتی شەڕکردن لەبەردەم منداڵاندا لەیادتان بێت
- هاوسەرەکان نابێت بە وشەی ناشرین بانگی یەکتری بکەن و بەسەر یەکتریدا هاوار بکەن، دووربکەونەوە لە هەڕەشەکردن لەیەکتری چونکە کاریگەری زۆر خراپ لەسەر منداڵ دادەنێت.
- زۆر ئاساییە کە لەگەڵ هاوسەرەکەت دەربارەی بابەتێک بۆچوونی جیاوازتان هەبێت، بەڵام هەرگیز منداڵەکەتان تێکەڵی ئەو کێشەیە مەکەن.
- هەوڵبدەن ڕێگری بکەن لە بەرزکردنەوەی دەنگی یەکتری و داوای ئارام بوونەوە لەیەکتری بکەن، بۆئەوەی ڕێگری بکەن لە دروست بوونی کێشەی جدی.
- هەرگیز شەڕەکەتان درێژ مەکەنەوە و ئەگەر هەستتان کرد کە بە دەمەقاڵێ ناگەن بە ئەنجام، بێدەنگی هەڵبژێرن و درێژەپێدانەکەی بۆ کاتێکی تر دوابخەن.
- منداڵ مەخەنە بارودۆخێکەوە کە ناچاربێت لایەنگیری یەکێک لە دایکی یان باوکی بکات.
- بۆ ئەوەی هاوسەرەکەت قسەکانت قبوڵ بکات منداڵەکەتان بەکارمەهێنە.
- تەنانەت ئەگەر بابەتی شەڕەکە منداڵەکەتان، بێت هەرگیز سەرزەنشتی ئەو مەکەن.
- داوا لە منداڵ مەکەن کە لە کێشەکانی ئێوەدا ڕۆڵی دادوەر ببێنێت.
- داوا لە منداڵەکەتان مەکە پەیامی تۆ بە هاوسەرەکەت بگەیەنێت.
- لەکاتی شەڕدا هەڕەشەی جێهێشتنی ماڵەکە لە هاوسەرەکەت مەکە، چونکە زیاتر لەوەی کە کار بکاتە سەر ڕەفتاری هاوسەرەکەت، لەسەر هەستی پارێزراوی و ئارامی دەروونی منداڵ کاریگەری دادەنێت.
- دڵنیاببنەوە لەوەی کە منداڵەکەتان بەهیچ شێوەیەک ئاگاداری شەڕەکەتان نەبێت و تێکەڵاوی نەبێت.
- کارێک مەکەن منداڵ ناچار بێت یەکێکتان هەڵبژێرێت، چونکە ئەوە هەستی شکستهێنانێکی زۆری پێدەبەخشێت.
- لەبەردەم منداڵدا کۆنتڕۆڵی خۆتان لەدەست مەدەن جنێو مەدەن و قسەی ناشرین مەکەن چونکە ئەویش فێر دەبێت هەرکاتێک نەیتوانی کێشەیەک چارەسەر بکات، دەست دەکات بە جنێودان.
ئەو ئامادەکارییانە چین کە دەبێت لەکاتی دروستبوونی کێشە لەگەڵ هاوسەرەکەتان ئەنجامی بدەن
- ئەگەر زانیتان قسەکانتان بەرەو دەمەقاڵێ و شەڕکردن دەڕوات، داوا لە منداڵ بکەن کە ئێوە بەجێبهێڵێت.
- لەبەر پاراستنی ئارامی خێزآن لێبوردەبن و کۆنتڕۆڵی ڕەفتارەکانتان بکەن.
- کاتێک بۆ منداڵەکەتان تەرخان بکەن بۆئەوەی دەربارەی نیگەرانییەکانی لەم شەڕانەی ئێوە قسەتان لەگەڵ بکات.
- پەیوەندی منداڵەکەتان لەگەڵ دایەگەورە و بابەگەورەی بەهێز بکەن، چونکە دەبێتە هۆی ئەوەی منداڵ لەکاتی شەڕکردنی دایک و باوکی زیانی کەمتری پێبگات.
- لەکاتی شەڕکردندا بە منداڵەکەتان بڵێن ئەمە کێشەی ئێوەیە کە چارەسەر دەبێت و ئێوە ئەوتان خۆش دەوێت.
- ئەگەر لەگەڵ هاوسەرەکەتان شەڕتان کردووە و کێشەتان هەیە ئەمە نابێتە هۆی ئەوەی بۆ ئەنجامدانی ئەو بابەتانەی پەیوەندی بە منداڵەکەتانەوە هەیە هاوکاری یەکتری نەکەن.
