کۆئەندامی دەمار

پێشەکی

سیستەمی دەماری مرۆڤ تۆڕێکی ئاڵۆزی پەیوەندیکارە کە بەرپرسیارە لە وەرگرتن گواستنەوە و شیکردنەوەی زانیارییەکان لە ناوەوە و دەرەوەی لەش ئەم سیستەمە ڕۆڵێکی سەرەکی دەبینێت لە کۆنترۆڵکردنی هەموو کردارە فسیۆلۆژییەکانی لەش وەک بیرکردنەوە هەست جووڵە و هۆشیاری سیستەمی دەماری پێکهاتووە لە دوو بەشی سەرەکی سیستەمی دەماری ناوەندی و سیستەمی دەماری دەرەکی هەروەها سیستەمی دەماری خۆبەخۆش بەشێکی گرنگە لەم تۆڕە ئاڵۆزە

پێکهاتەی سەرەکی سیستەمی دەماری

خانە دەمارییەکان

خانە دەمارییەکان یەکەی بنەڕەتی پێکهێنەری سیستەمی دەمارین ئەم خانانە تایبەتمەندن بە وەرگرتن و گواستنەوەی هاندەری دەماری لە شێوەی هێڵکاری کارەبایی خانە دەمارییەکان پێکهاتوون لە لەش دەندرایت و ئەکسۆن لەشی خانە، ناوەندی سەرەکی خانەکەیە کە ناوک و ئۆرگانێلەکانی تێدایە دەندرایتەکان لقی کورتی خانەکەن کە هاندەرەکان وەردەگرن لە خانەکانی دەوروبەر ئەکسۆن درێژترین بەشی خانەکەیە کە هاندەرەکان دەگوازێتەوە بۆ خانەکانی تر.

سیناپسەکان

سیناپسەکان ناوچەی پەیوەندین لە نێوان دوو خانەی دەماری یان لە نێوان خانەیەکی دەماری و خانەیەکی ماسولکەیی یان ڕژێنی سیناپسەکان ڕۆڵێکی گرنگ دەبینن لە گواستنەوەی زانیارییەکان لە خانەیەکەوە بۆ خانەیەکی تر لە کاتی گەیشتنی هاندەری دەماری بە کۆتایی ئەکسۆن ماددە کیمیاییەکان دەردەدرێن و دەپەڕنەوە بۆ خانەی دواتر و کاریگەری لەسەر چالاکی ئەو خانەیە دروست دەکەن

بەشە سەرەکییەکانی سیستەمی دەماری ناوەندی

مێشک

مێشک گەورەترین و ئاڵۆزترین بەشی سیستەمی دەمارییە کە بەرپرسیارە لە زۆربەی کردارە هۆشییەکان وەک بیرکردنەوە یادەوەری هەست و جووڵەی ئیرادەیی، مێشک پێکهاتووە لە دوو نیوەگۆی مێشک کە بە پردی پێش دەماخ بە یەکەوە بەستراون هەر نیوەگۆیەک دابەش دەبێت بۆ چەند لۆبێک کە هەر یەکەیان بەرپرسیارە لە کردارێکی دیاریکراو لۆبی ناوچەوان بەرپرسیارە لە بیرکردنەوە و پلاندانان لۆبی تەوێڵ بەرپرسیارە لە جووڵە لۆبی گەردەن بەرپرسیارە لە بینین و لۆبی گوێچکە بەرپرسیارە لە بیستن و هاوسەنگی

مێشکۆڵە

مێشکۆڵە بەشێکی گرنگی مێشکە کە دەکەوێتە پشتەوەی مێشک و لە ژێر نیوەگۆکانی مێشک مێشکۆڵە بەرپرسیارە لە هاوئاهەنگی جووڵە و هاوسەنگی لەش هەروەها ڕۆڵێکی گرنگ دەبینێت لە فێربوون و یادەوەری جووڵەیی

پردی مێشک

پردی مێشک بەشێکی بچووکی مێشکە کە دەکەوێتە نێوان مێشک و بۆری دەماری ئەم بەشە ڕۆڵێکی گرنگ دەبینێت لە گواستنەوەی زانیارییەکان لە نێوان بەشەکانی تری مێشک و بۆری دەماری هەروەها بەشدارە لە کۆنترۆڵکردنی هەندێک کرداری گرنگی وەک هەناسەدان و خەوتن.

دڕکەپتک

دڕکەپتک درێژبوونەوەی مێشکە کە دەگاتە ناو ڕیشاڵی پشت ئەم بەشە پێکهاتووە لە کۆمەڵێک ڕیشاڵی دەماری کە زانیارییەکان دەگوازنەوە لە نێوان مێشک و بەشەکانی تری لەش بۆری دەماری بەرپرسیارە لە گواستنەوەی فەرمانەکان لە مێشکەوە بۆ ماسولکەکان و گواستنەوەی هەستەکان لە بەشەکانی لەشەوە بۆ مێشک

سیستەمی دەماری دەرەکی

سیستەمی دەماری دەرەکی پێکهاتووە لە هەموو ئەو دەمارانەی کە لە دەرەوەی مێشک و بۆری دەمارین ئەم سیستەمە دابەش دەبێت بۆ دوو جۆری سەرەکی دەمارە هەستیارەکان و دەمارە جووڵێنەرەکان

دەمارە هەستیارەکان

دەمارە هەستیارەکان ئەو دەمارانەن کە هاندەرەکان لە ئەندامە هەستیارەکانەوە دەگوازنەوە بۆ سیستەمی دەماری ناوەندی ئەم دەمارانە زانیارییەکان لەسەر هەستە جیاوازەکان وەک بینین بیستن بۆنکردن تامکردن و بەرکەوتن دەگوازنەوە

دەمارە جووڵێنەرەکان

دەمارە جووڵێنەرەکان ئەو دەمارانەن کە فەرمانەکان لە سیستەمی دەماری ناوەندییەوە دەگوازنەوە بۆ ماسولکەکان و ڕژێنەکان ئەم دەمارانە بەرپرسیارن لە جێبەجێکردنی جووڵە ئیرادەییەکان و کۆنترۆڵکردنی چالاکی ئەندامە ناوەکییەکان

سیستەمی دەماری خۆبەخۆ

سیستەمی دەماری خۆبەخۆ بەشێکە لە سیستەمی دەماری کە بەرپرسیارە لە کۆنترۆڵکردنی کردارە نائاگاییەکانی لەش وەک لێدانی دڵ هەناسەدان هەرس و دەردانی هۆرمۆن ئەم سیستەمە دابەش دەبێت بۆ دوو بەشی سەرەکی سیستەمی سیمپاسەتیک و سیستەمی پاراسیمپاسەتیک

سیستەمی سیمپاسەتیک

سیستەمی سیمپاسەتیک بەرپرسیارە لە ئامادەکردنی لەش بۆ چالاکی و وەڵامدانەوەی خێرا لە کاتی هەڕەشە یان سترێس ئەم سیستەمە دەبێتە هۆی خێراکردنی لێدانی دڵ زیادکردنی هەناسەدان و بەرزکردنەوەی پەستانی خوێن

سیستەمی پاراسیمپاسەتیک

سیستەمی پاراسیمپاسەتیک بەپێچەوانەی سیستەمی سیمپاسەتیک کار دەکات و بەرپرسیارە لە گەڕاندنەوەی لەش بۆ دۆخی ئاسایی دوای چالاکی یان سترێس ئەم سیستەمە دەبێتە هۆی هێواشکردنەوەی لێدانی دڵ کەمکردنەوەی هەناسەدان و دابەزاندنی پەستانی خوێن هەروەها یارمەتی هەرسکردن و پاراستنی وزەی لەش دەدات

چۆنیەتی کارکردنی سیستەمی دەماری

سیستەمی دەماری لە ڕێگەی گواستنەوە و شیکردنەوەی هاندەرە دەمارییەکان کار دەکات ئەم پرۆسەیە بە چەند قۆناغێکدا تێدەپەڕێت

گواستنەوەی هاندەر

دەمار کاتێک هاندەرێک وەردەگیرێت لەلایەن ئەندامێکی هەستیارەوە وەک چاو یان گوێ ئەم هاندەرە دەگۆڕدرێت بۆ هێڵکاری کارەبایی کە پێی دەوترێت پۆتانشیاڵی کردار ئەم هێڵکارییە بە درێژایی ئەکسۆنی خانە دەمارییەکان دەڕوات تاوەکو دەگاتە کۆتایی ئەکسۆنەکە لەوێدا ناقڵی دەماری دەردەدرێت کە دەپەڕێتەوە بۆ خانەی دواتر و کاریگەری لەسەر چالاکی ئەو خانەیە دروست دەکات

پەیوەندی نێوان بەشە جیاوازەکان

بەشە جیاوازەکانی سیستەمی دەماری لە ڕێگەی تۆڕێکی ئاڵۆزی پەیوەندیکارەوە بە یەکەوە بەستراون ئەم پەیوەندییە وا دەکات کە زانیارییەکان بە خێرایی بگوازرێنەوە لە نێوان بەشە جیاوازەکان و هەماهەنگییەکی باش هەبێت لە نێوان کردارە جیاوازەکانی لەش بۆ نموونە کاتێک دەستمان بەر شتێکی گەرم دەکەوێت زانیارییەکە لە ڕێگەی دەمارە هەستیارەکانەوە دەگوازرێتەوە بۆ بۆری دەماری و لەوێشەوە بۆ مێشک مێشک زانیارییەکە شی دەکاتەوە و بڕیار دەدات کە دەبێت دەستمان بکشێنینەوە ئەم بڕیارە لە ڕێگەی دەمارە جووڵێنەرەکانەوە دەگوازرێتەوە بۆ ماسولکەکانی دەست و دەبێتە هۆی کشانەوەی دەست

گرنگی سیستەمی دەماری بۆ لەشی مرۆڤ

سیستەمی دەماری ڕۆڵێکی زۆر گرنگ دەبینێت لە ژیانی مرۆڤدا و بەرپرسیارە لە زۆربەی کردارە گرنگەکانی لەش

کۆنترۆڵکردنی جووڵە

سیستەمی دەماری بەرپرسیارە لە کۆنترۆڵکردنی هەموو جووڵە ئیرادەیی و ناخۆئاگاییەکانی لەش لە ڕێکردنەوە تا دەگاتە لێدانی دڵ و هەناسەدان

هەستکردن

سیستەمی دەماری بەرپرسیارە لە وەرگرتن و شیکردنەوەی هەموو هەستەکان وەک بینین بیستن بۆنکردن تامکردن و بەرکەوتن

بیرکردنەوە و یادەوەری

مێشک کە بەشێکی سەرەکی سیستەمی دەمارییە بەرپرسیارە لە هەموو کردارە هۆشییەکان وەک بیرکردنەوە یادەوەری فێربوون و بڕیاردان

هەماهەنگی نێوان ئەندامەکان

سیستەمی دەماری ڕۆڵێکی گرنگ دەبینێت لە دروستکردنی هەماهەنگی لە نێوان ئەندامە جیاوازەکانی لەش بۆ ئەوەی هەموویان پێکەوە بە شێوەیەکی کاریگەر کار بکەن

پاراستنی لەش

سیستەمی دەماری بەرپرسیارە لە دۆزینەوەی هەڕەشەکان و وەڵامدانەوەی خێرا بۆ پاراستنی لەش لە مەترسی

نەخۆشی و کێشەکانی سیستەمی دەماری

سیستەمی دەماری دەکرێت تووشی چەندین جۆری نەخۆشی و کێشە ببێت کە کاریگەری خراپیان هەیە لەسەر ژیانی مرۆڤ لە نەخۆشییە باوەکانی سیستەمی دەماری

١. نەخۆشی ئەلزهایمەر کە دەبێتە هۆی لەدەستدانی یادەوەری و توانای بیرکردنەوە

٢. نەخۆشی پارکینسۆن کە کاریگەری دەکاتە سەر جووڵە و دەبێتە هۆی لەرزین و ڕەقبوونی ماسولکەکان

٣. سکتەی مێشکی کە دەبێتە هۆی وەستانی خوێن گەیشتن بۆ بەشێک لە مێشک و دەکرێت ببێتە هۆی فەلەجبوون یان مردن

٤ .میگرێن(شقیقە) کە جۆرێکی توندی سەرئێشەیە و دەکرێت ببێتە هۆی هەستکردن بە ئازار و هەستیاری بە ڕووناکی و دەنگ

ئەنجام

سیستەمی دەماری یەکێکە لە ئاڵۆزترین و گرنگترین سیستەمەکانی لەشی مرۆڤ کە ڕۆڵێکی سەرەکی دەبینێت لە کۆنترۆڵکردن و ڕێکخستنی زۆربەی کردارەکانی لەش ئەم سیستەمە پێکهاتووە لە تۆڕێکی بەرفراوانی خانە دەماری کە بە شێوەیەکی هەماهەنگ کار دەکەن بۆ وەرگرتن گواستنەوە و شیکردنەوەی زانیارییەکان گرنگی سیستەمی دەماری لە کۆنترۆڵکردنی جووڵە هەستکردن بیرکردنەوە و پاراستنی لەش دەردەکەوێت هەر بۆیە پاراستنی تەندروستی سیستەمی دەماری گرنگییەکی زۆری هەیە بۆ پاراستنی تەندروستی گشتی و باشکردنی کوالێتی ژیان