ناوه‌ڕۆك
پێشەکی
کلارنێت ئامێرێکی مۆسیقی فوودارە کە بە دەنگە ناسک و ڕوونەکەی ناسراوە. ئەم ئامێرە لە خێزانی ئامێرە فودارەکان دێت و ڕۆڵێکی گرنگی لە ئۆرکێسترا و گرووپە مۆسیقییەکاندا هەیە. کلارنێت بە توانای بەرهەمهێنانی دەنگی نەرم و خۆش، لەگەڵ ڕەنگدانەوە دەنگییە تایبەتەکەی، سەرنجی مۆسیقارەکان و گوێگرانی بۆ لای خۆی ڕاکێشاوە.
مێژووی کلارنێت
کلارنێت لە سەرەتای سەدەی هەژدەهەمدا لە ئەڵمانیا دروست کرا. یۆهان کریستۆف دێننێر، دروستکەری ئامێری مۆسیقی، وەک داهێنەری کلارنێت ناسراوە. ئەو لە ساڵی ١٧٠٠ یەکەم نموونەی کلارنێتی دروست کرد، کە لە ڕاستیدا پەرەپێدانێک بوو لە ئامێرێکی کۆنتر بە ناوی چالومیو. دێننێر کلیلێکی لە پشتی ئامێرەکە زیاد کرد کە ڕێگەی دەدا بە ژەنیار بتوانێت لە نۆتەی زیل بۆ نۆتەی بەم بگۆڕێت، کە ئەمەش توانای دەنگی ئامێرەکەی فراوانتر کرد.
لە سەرەتادا، کلارنێت تەنها دوو کلیلی هەبوو و سنووردار بوو لە ڕووی تۆنەوە. بەڵام لە ماوەی سەدەکانی هەژدەهەم و نۆزدەهەمدا، چەندین پێشکەوتن لە دیزاینی کلارنێتدا ڕوویدا. زیادکردنی کلیلەکان و باشترکردنی سیستەمی کلیلەکان، کە لە لایەن هیاسینت کلۆسێ لە ناوەڕاستی سەدەی نۆزدەهەمدا ئەنجام درا، ئامێرەکەی گەیاندە ئەو شێوەیەی کە ئەمڕۆ دەیناسین.
پێکهاتە و دروستکردنی کلارنێت
کلارنێت لە چەند بەشێکی سەرەکی پێکهاتووە: دەمکی، بەڕێڵی سەرەوە، بەڕێڵی خوارەوە، و قەمعی دەنگ. دەمکییەکە بریتییە لە پارچەیەکی تەختەی ڕەق کە زمانەیەکی تەنکی لەسەر دانراوە. ئەم زمانەیە کاتێک فووی پێدا دەکرێت دەلەرێتەوە و دەنگ بەرهەم دێنێت. بەڕێڵەکان، کە زۆربەی کات لە داری ڕەش دروست دەکرێن، کونی جۆراوجۆریان تێدایە کە بە کلیلەکان کۆنترۆڵ دەکرێن. ئەم کلیلانە ڕێگە بە ژەنیار دەدەن کە پیتی دەنگەکان بگۆڕن.
دروستکردنی کلارنێت پرۆسەیەکی وردە کە پێویستی بە شارەزایی و ئەزموونی زۆر هەیە. دارەکە بە وریاییەوە هەڵدەبژێردرێت و بۆ ماوەیەکی درێژ وشک دەکرێتەوە پێش ئەوەی بەکار بهێنرێت. دواتر دارەکە دەبڕدرێت و شێوەی پێ دەدرێت، و کونەکانی تێدا دەکرێت. کلیلەکان و میکانیزمەکانی تر زۆربەی کات لە کانزا دروست دەکرێن و بە وردی لەسەر بەڕێڵەکە جێگیر دەکرێن. دواجار، دەمکی و قەمعی دەنگەکە دادەنرێن و ئامێرەکە ئامادە دەبێت بۆ تاقیکردنەوە و ڕێکخستنی کۆتایی.
تەکنیکەکانی ژەنینی کلارنێت
ژەنینی کلارنێت پێویستی بە تەکنیکی تایبەت و ڕاهێنانی بەردەوام هەیە. یەکێک لە گرنگترین لایەنەکانی ژەنینی کلارنێت بریتییە لە کۆنترۆڵکردنی هەناسە و فووکردن. ژەنیارەکان دەبێت فێری کۆنترۆڵکردنی هەناسەیان ببن بۆ بەرهەمهێنانی دەنگی جیاواز و درێژکردنەوەی فرازە مۆسیقییەکان. هەروەها، جووڵاندنی پەنجەکان بەسەر کلیلەکاندا پێویستی بە وردبینی و خێرایی هەیە.
تەکنیکە سەرەکییەکانی ژەنینی کلارنێت بریتین لە:
١. ستاکاتۆ: ژەنینی نۆتەی کورت و جیاکراوە.
٢. لێگاتۆ: ژەنینی نۆتەکان بە شێوەیەکی پەیوەست و بەردەوام.
٣. گلیساندۆ: خزاندن لە نێوان دوو نۆتە بە شێوەیەکی سەرنجڕاکێش.
٤. ڤیبراتۆ: لەرینەوەی بچووک لە پیتی دەنگدا بۆ زیادکردنی دەوڵەمەندی دەنگ.
ڕۆڵی کلارنێت لە مۆسیقادا
کلارنێت ڕۆڵێکی گرنگی لە جۆرە جیاوازەکانی مۆسیقادا هەیە. لە مۆسیقای کلاسیکدا، کلارنێت بەشێکی سەرەکییە لە ئۆرکێسترا و بەتایبەت لە کوارتێتی فووپێکردنی داریندا. زۆرێک لە ئاوازدانەرە بەناوبانگەکان وەک مۆزارت، بێتهۆڤن و برامس بەرهەمی تایبەتیان بۆ کلارنێت نووسیوە.
لە جازدا، کلارنێت بەتایبەتی لە سەردەمی سوینگدا ڕۆڵێکی گرنگی هەبوو. ژەنیارانی بەناوبانگی وەک بێنی گوودمان و ئارتی شاو کلارنێتیان کردە ئامێرێکی سەرەکی لە گرووپە جازییەکاندا. لە مۆسیقای فۆلکلۆری و نەریتی زۆر کولتووردا، بە تایبەتی لە ئەوروپای ڕۆژهەڵات و باشووری ئەوروپا، کلارنێت بەکاردێت.
هەروەها کلارنێت لە مۆسیقای هاوچەرخ و پۆپدا بەکاردێت، هەرچەندە کەمتر لە ئامێرە ئەلیکترۆنییەکان. توانای کلارنێت بۆ بەرهەمهێنانی دەنگی نەرم و هەستیار، یان دەنگی بەرز و پڕجۆش، وای کردووە ببێتە ئامێرێکی بەسوود بۆ ئاوازدانەران لە هەموو ژانرەکاندا.
جۆرەکانی کلارنێت
١. کلارنێتی ئی-فلات (پیکۆلۆ): بچووکترین و بەرزترین دەنگی کلارنێتە.
٢. کلارنێتی سی-بێمۆڵ: باوترین جۆر، بەکاردێت لە ئۆرکێسترا، باند و جازدا.
٣. کلارنێتی ئەی: کەمێک گەورەترە لە سی-بێمۆڵ، بەکاردێت لە هەندێک بەرهەمی کلاسیکدا.
٤. کلارنێتی باس: گەورەترین و نزمترین دەنگی کلارنێتە، زۆر جار لە ئۆرکێسترا و گرووپە جازییەکاندا بەکاردێت.
٥. کلارنێتی ئاڵتۆ: لە نێوان کلارنێتی سی-بێمۆڵ و کلارنێتی باسدایە.
کلارنێت لە کولتوورە جیاوازەکاندا
کلارنێت، سەرەڕای ئەوەی کە سەرچاوەکەی لە ئەوروپایە، لە زۆر کولتووری جیاوازدا جێی خۆی کردووەتەوە و ڕۆڵی گرنگی لە مۆسیقای نەتەوەیی و فۆلکلۆری وڵاتانی جیاوازدا هەیە.
لە ڕۆژهەڵاتی ئەوروپا، بەتایبەت لە وڵاتانی وەک بولگاریا، ڕۆمانیا و یۆنان، کلارنێت بەشێکی گرنگە لە مۆسیقای فۆلکلۆری. لەم ناوچانەدا، کلارنێت زۆر جار لەگەڵ ئامێرە خۆجێییەکان وەک ئاکۆردیۆن و تەپڵ بەکاردێت بۆ بەرهەمهێنانی مۆسیقای شایی و هەڵپەڕکێ.
لە ئەمریکای باکوور، کلارنێت ڕۆڵێکی گرنگی لە پەرەسەندنی مۆسیقای جاز و بلووزدا هەبووە. لە نیو ئۆرلینز، کلارنێت بەشێکی سەرەکی بوو لە فۆرماسیۆنی سەرەتایی جازدا و ژەنیارانی وەک سیدنی بێچێت و جۆنی دۆدس ڕۆڵێکی گرنگیان لە گەشەپێدانی ستایلی تایبەتی جازی نیو ئۆرلینزدا هەبوو.
لە هیندستان، کلارنێت لە سەرەتای سەدەی بیستەمەوە بەشێک بووە لە مۆسیقای کارناتیک (مۆسیقای کلاسیکی باشووری هیند). ژەنیارانی وەک ئەی.کەی.سی. ناتاراجان کلارنێتیان گونجاندووە لەگەڵ شێوازی مۆسیقای هیندیدا و ستایلی تایبەتیان پەرەپێداوە.
لە جیهانی عەرەبیدا، کلارنێت لە زۆر شوێن بەکاردێت، بەتایبەتی لە لوبنان و سووریا. لێرەدا، کلارنێت زۆر جار لە مۆسیقای فۆلکلۆری و پۆپی عەرەبیدا بەکاردێت و لەگەڵ ئامێرە نەریتییەکانی وەک عوود و قانوون تێکەڵ دەکرێت.
