ناوه‌ڕۆك
پێشەکی
لە مێژووی پڕ لە هەوراز و نشێوی گەلانی ژێردەستەدا، هەمیشە کەسایەتی گەلێک هەڵدەکەون کە بە خۆڕاگری، ئازایەتی، و قوربانیدانیان دەبنە سیمبولی هیوا و چرای ڕووناککەرەوەی ڕێگای ئازادی. شەهید فەرزاد کەمانگەر، مامۆستای تێکۆشەر و مرۆڤدۆستی کورد، یەکێکە لەو ناوە درەوشاوانەی کە نەک هەر لە ویژدانی گەلی کورددا، بەڵکو لە دڵی هەموو ئازادیخوازێکی جیهاندا جێگایەکی تایبەتی هەیە. ژیان و شێوازی شەهیدبوونی فەرزاد، وێنەیەکی ڕوون و ئاشکرایە لە دڕندەیی و سروشتی سەرکوتکارانەی کۆماری ئیسلامی ئێران بەرامبەر بە مافە بنەڕەتییەکانی مرۆڤ و داواکارییە ڕەواکانی گەلی کورد.
سەرەتای ژیان و گەورەبوون
فەرزاد کەمانگەر لە ساڵی ١٩٧٥ لە شاری کامیارانی سەر بە پارێزگای سنە، لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان، لەدایکبوو. لەناو کۆمەڵگایەکدا چاوی پشکوت کە بە درێژایی مێژوو ڕووبەڕووی سیاسەتی سیستماتیکی هەڵاواردنی نەتەوەیی و سەرکوتی کولتووری بووەتەوە. هەر لە منداڵییەوە، فەرزاد ئاگاداری ئەو نادادپەروەرییانە بوو کە بەرامبەر بە گەلەکەی دەکران. سیستەمی پەروەردەی ئێران، کە زمانی فارسی وەک تاکە زمانی فەرمی خوێندن سەپاندبوو، یەکەمین ئەزموونی تاڵی فەرزاد و هەزاران منداڵی کوردی تر بوو لەگەڵ سیاسەتی سڕینەوەی ناسنامە. ئەمە وایکرد کە هەستی نەتەوەیی و مرۆڤدۆستی لە ناخیدا گەشە بکات و ببێتە پاڵنەرێک بۆ تێکۆشانی داهاتووی. سەرەڕای هەموو سەختی و بەربەستەکان، فەرزاد خوێندنی خۆی بە سەرکەوتوویی تەواو کرد و وەک مامۆستایەک، ڕێگای خزمەتکردن بە نەوەی نوێی گەلەکەی هەڵبژارد.
مامۆستایەک بە ڕۆحێکی شۆڕشگێڕەوە
فەرزاد کەمانگەر تەنها مامۆستایەکی ئاسایی نەبوو کە وانەکانی پڕۆگرامی فەرمی بڵێتەوە. ئەو باوەڕی قووڵی بە ڕۆڵی پەروەردە هەبوو لە هۆشیارکردنەوەی کۆمەڵگا و بنیادنانی داهاتوویەکی باشتر. لە پۆلەکانی وانەوتنەوەیدا، نەک هەر زانستی دەبەخشی، بەڵکو هەوڵی دەدا ڕۆحی پرسیارکردن، ڕەخنەگرتن، و داواکردنی ماف لەناو قوتابییەکانیدا بچێنێت. گرنگییەکی زۆری بە زمانی دایک دەدا و لە دەرەوەی چوارچێوەی فەرمی، هەوڵی فێرکردنی زمانی کوردی بە منداڵان دەدا، چونکە دەیزانی زمان کلیلی پاراستنی شوناسە. ئەم چالاکییانەی، کە لە دیدی هەر سیستمێکی دیموکراسیدا مافێکی سەرەتایین، لەلایەن کۆماری ئیسلامییەوە وەک تاوان و هەڕەشە بۆ سەر "ئاسایشی نەتەوەیی" لێکدەدرایەوە. فەرزاد ئەندامێکی چالاکی ئەنجومەنی سێنفیی مامۆستایانی کوردستان بوو و شانبەشانی هاوکارەکانی، داکۆکی لە مافە پیشەیی و مرۆییەکانی مامۆستایان و باشترکردنی سیستەمی پەروەردە دەکرد. نووسین و شێعرەکانی، کە زۆرجار ڕەخنەی توندیان لە ستەم و گەندەڵی دەگرت، دەنگی ویژدانی زیندووی کۆمەڵگاکەی بوون.
ڕووبەڕووبوونەوە لەگەڵ دەزگا سەرکوتکەرەکانی کۆماری ئیسلامی
چالاکییە مەدەنی و مافخوازییەکانی فەرزاد کەمانیگەر، نەیتوانی لە چاوی تیژی دەزگا ئەمنی و هەواڵگرییەکانی کۆماری ئیسلامی ون بێت. ڕژێمێک کە بنەماکانی لەسەر تاکڕەوی ئایینی و سەرکوتی هەر دەنگێکی جیاواز دامەزراوە، ناتوانێت بوونی کەسانی وەک فەرزاد قبوڵ بکات. لە مانگی تەمموزی ٢٠٠٦، فەرزاد لە تاران دەستگیرکرا و لێرەوە قۆناغێکی نوێ و پڕ لە ئازار و ئەشکەنجە لە ژیانیدا دەستیپێکرد. بۆ ماوەیەکی درێژ لە ژوورە تاکەکەسییەکانی گرتووخانە نهێنییەکانی وەزارەتی ئیتلاعاتدا ڕاگیرا و ڕووبەڕووی دڕندانەترین شێوازەکانی ئەشکەنجەی جەستەیی و دەروونی بووەوە. ئامانجی ئەشکەنجەگەران ئەوە بوو کە فەرزاد ناچار بکەن دان بە کۆمەڵێک تۆمەتی هەڵبەستراو و بێ بنەمادا بنێت، بەتایبەتی تۆمەتی "ئەندامێتی لە پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە)" و "هاوکاری لەگەڵ گرووپە تیرۆریستییەکان". سەرەڕای هەموو فشار و ئازارەکان، فەرزاد کەمانیگەر بە ورەیەکی پۆڵایینەوە بەرگەی گرت و هەرگیز ئامادە نەبوو ملکەچی داواکارییەکانی ئەشکەنجەگەران بێت.
دادگاییکردنێکی شانۆئاسا و سزایەکی نادادپەروەرانە
پرۆسەی دادگاییکردنی فەرزاد کەمانیگەر، وەک هەزاران زیندانی سیاسی دیکە لە ئێران، نموونەیەکی بەرچاوی پێشێلکردنی سەرەتاییترین بنەماکانی دادپەروەری بوو. لە دادگای شۆڕشی ئیسلامی تاران، بەبێ ئامادەبوونی پارێزەری سەربەخۆ لە قۆناغەکانی لێکۆڵینەوەدا، و لە چەند دانیشتنێکی کورت و شانۆئاسادا، فەرزاد بە تۆمەتی "محاربە" (شەڕکردن دژی خودا) و "هەوڵدان دژی ئاسایشی نەتەوەیی" سزای لەسێدارەدانی بەسەردا سەپێنرا. هیچ بەڵگەیەکی یاسایی و سەلمێنەر بۆ پشتڕاستکردنەوەی ئەم تۆمەتانە پێشکەش نەکرا. پارێزەرەکەی، خەلیل بەهرامیان، بەردەوام جەختی لە بێتاوانی فەرزاد و سیاسیبوونی دۆسییەکەی دەکردەوە. نامە و نووسینەکانی فەرزاد لە زیندانەوە، کە تیایاندا باسی لە ئەشکەنجە و نادادپەروەرییەکانی سیستەمی دادوەری ئێران دەکرد، زیاتر ڕووی ڕاستەقینەی ڕژێمی ئاشکرا کرد.
پەڵەیەکی شەرمەزاری تر بە ناوچەوانی کۆماری ئیسلامییەوە
سەرەڕای هەموو هەوڵە ناوخۆیی و نێودەوڵەتییەکان، بانگەوازی ڕێکخراوەکانی مافی مرۆڤ، و داواکاری بنەماڵە و خۆشەویستانی، کۆماری ئیسلامی گوێی بە هیچ کام لەمانە نەدا و لە بڕیارە زاڵمانەکەی پاشگەز نەبووەوە. لە بەرەبەیانی ڕۆژی یەکشەممە، ٩ی ئایاری ٢٠١٠، فەرزاد کەمانیگەر، لەگەڵ چوار زیندانی سیاسی دیکەی کورد و فارس (عەلی حەیدەریان، فەرهاد وەکیلی، شیرین عەلەم هولی، و مێهدی ئیسلامیان) لە زیندانی ئەوین لە تاران، بە نهێنی و بەبێ ئاگادارکردنەوەی بنەماڵە و پارێزەرەکانیان، لەسێدارە دران. تەنانەت دوای لەسێدارەدانیشیان، ڕژێم ئامادە نەبوو تەرمەکانیان ڕادەستی بنەماڵەکانیان بکاتەوە و شوێنی ناشتنیان تا ئەمڕۆش وەک نهێنییەک ماوەتەوە. ئەم کردەوە دژە مرۆییە، نیشانەی ترسنۆکی و بێڕێزی ڕژێم بوو بەرامبەر بە کەرامەتی مرۆڤ، تەنانەت دوای مردنیش.
دیدگای کۆماری ئیسلامی ئێران
ژیان و مەرگی تراژیدیای فەرزاد کەمانیگەر، وەک ئاوێنەیەک وایە کە وێنە ناشرین و دڕندەییەکانی کۆماری ئیسلامی ئێرانی بە ڕوونی تێدا دەبینرێت:
سەرکوتی سیستماتیکی مافە نەتەوەیی و کولتوورییەکان: قەدەغەکردنی خوێندن بە زمانی دایک، سڕینەوەی ناسنامەی کوردی، و مامەڵەی ئەمنی لەگەڵ چالاکییە کولتوورییەکان، بەشێکن لە سیاسەتی چەوسێنەرانەی ڕژێم کە فەرزاد قوربانی بوو.
نەبوونی ئازادی ڕادەربڕین و سەرکوتی چالاکوانانی مەدەنی: دەستگیرکردن و سزادانی فەرزاد تەنها لەبەر ئەوەی بیروڕای جیاوازی هەبوو و داوای مافە سەرەتاییەکانی دەکرد، نیشانەی نەبوونی بچووکترین ئازادی ڕادەربڕینە لە ئێران.
سیستەمی دادوەری نادادپەروەر و سیاسی: دادگاییکردنی فەرزاد و سەپاندنی سزای لەسێدارەدان بەبێ بەڵگەی یاسایی، سەلمێنەری ئەوەیە کە سیستەمی دادوەری ئێران سەربەخۆ نییە و وەک ئامرازێک بەکاردێت بۆ سەرکوتکردنی نەیاران.
بەکارهێنانی ئەشکەنجە بۆ دانپێدانانی زۆرەملێ: شایەتییەکانی فەرزاد لەبارەی ئەشکەنجەدان لە زینداندا، پەردە لەسەر یەکێکی تر لە تاوانە بەردەوامەکانی کۆماری ئیسلامی لادەدات.
ترس لە هۆشیاریی گەل: ڕژێم لە کەسانی وەک فەرزاد دەترسێت، چونکە ئەوان چرای هۆشیاری هەڵدەکەن و خەڵک لە مافەکانیان ئاگادار دەکەنەوە. لەسێدارەدانیان پەیامێکە بۆ چاوترساندنی ئەوانی تر.
بێڕێزیکردن بە کەرامەتی مرۆڤ، تەنانەت دوای مردن: ڕادەستنەکردنەوەی تەرمی شەهیدان، نیشانەی ئەوپەڕی بێڕێزی و کینەی ڕژێمە بەرامبەر بە نەیارانی.
کۆتا وتە
فەرزاد کەمانیگەر بە جەستە لەناو ئێمەدا نەما، بەڵام بیر و باوەڕ و خۆڕاگرییەکەی بووەتە میراتێکی گرانبەها بۆ نەوەکانی داهاتوو. ئەو بووە سیمبولی مامۆستای تێکۆشەر، مرۆڤی ئازادیخواز، و ڕۆڵەی بەوەفای کوردستان. چیرۆکی ژیانی فەرزاد، چیرۆکی هەموو ئەو مرۆڤانەیە کە لەژێر سایەی ڕژێمە دیکتاتۆرەکاندا بۆ ئازادی و دادپەروەری تێدەکۆشن. لە هەمان کاتدا، ئەم چیرۆکە ڕووی ڕاستەقینە و ناشرینی کۆماری ئیسلامی ئێران وەک سیستمێکی سەرکوتکەر و دژە مرۆیی بۆ هەموو جیهان ئاشکرا دەکات. یادی فەرزاد کەمانیگەر و هەموو شەهیدانی ڕێگای ئازادی بەرز و پیرۆز بێت، و تێکۆشان بۆ گەیشتن بەو ئامانجانەی کە ئەوان گیانی خۆیانیان لەپێناودا بەخشی، بەردەوام دەبێت.
ئا: وێنەی ئازادی، ئاڵای ئاوات و شادی.
ب: وێنەی بیرەوەر.
ت: وێنەی تێکۆشەر.
س: وێنەی سەربەستی؛ سەر و سێدارە و سستی.
خ: بە وێنەی خەبات؛ خوێندن و خوێن و خەڵات.
ی: وێنەی یەکێتی؛ یەکگرتن و یارمەتی.
ک: وێنەی کوردستان؛ کورد و کۆمەڵ و کوێستان.
سەرچاوەکان
85 بینین
