ناوه‌ڕۆك
پێشەکی
ماسوتاتسو ئۆیاما، کە بە نازناوی "دەستی خودا" ناسراوە، یەکێکە لە دیارترین و کاریگەرترین کەسایەتییەکانی جیهانی هونەرە جەنگییەکان لە سەدەی بیستەمدا. ئەو تەنها دامەزرێنەری شێوازی کیوکشن کاراتی نەبوو، کە بە "بەهێزترین کاراتی" ناوزەد دەکرێت، بەڵکو سیمبولێکی زیندووی هێزی ئیرادە، دیسیپلینی پۆڵایین و گەیشتن بە لوتکەی توانای مرۆڤ بوو. ژیانی ئۆیاما تێکەڵەیەکی سەرسوڕهێنەرە لە ڕاستی و ئەفسانە، چیرۆکی هەژارێکی کۆریی کۆچکردوو بۆ ژاپۆنە کە لە ڕێگەی مەشقی سەخت و بڕوایەکی نەگۆڕەوە خۆی دەکاتە یەکێک لە ئەستوێرە درەوشاوەکانی مێژووی "بودۆ" (ڕێگای جەنگاوەر).
ژیان و مردن
ماسوتاتسو ئۆیاما لە ٢٧ی تەمموزی ١٩٢٣ لە گوندێکی نزیک گیمجێ لە کۆریای ژێر داگیرکاریی ژاپۆن لەدایکبووە و ناوی لەدایکبوونی چۆی یۆنگ-ئی بووە. ژیانی پڕ لە بەرەنگاربوونەوەی ئەو لە ٢٦ی نیسانی ١٩٩٤ لە تەمەنی ٧٠ ساڵیدا لە نەخۆشخانەیەکی تۆکیۆ کۆتایی پێهات، بەهۆی شێرپەنجەی سییەکانەوە، سەرەڕای ئەوەی کەسێکی جگەرەنەکێش بوو. مردنی ئۆیاما بۆشاییەکی گەورەی لە جیهانی کیوکشندا دروستکرد، بەڵام میراتەکەی لە ڕێگەی ملیۆنان شوێنکەوتوویەوە لە سەرانسەری جیهان بە زیندوویی ماوەتەوە. ئەو تەنها وەک جەنگاوەرێک نەژیا، بەڵکو وەک "سۆسای یان دامەزرێنەر و سەرۆکی ڕێکخراوی نێودەوڵەتی کیوکشنکایکان، ژیانی خۆی بۆ پەرەپێدانی فەلسەفەکەی تەرخان کرد.
وێستگە سەرەتاییەکانی ژیان و کۆچکردن بۆ ژاپۆن
چیرۆکی ئۆیاما لە کێڵگەکانی کۆریاوە دەست پێ دەکات. لە تەمەنی منداڵیدا ڕەوانەی کێڵگەی خوشکەکەی لە مەنچوریا کرا و لەوێ لە تەمەنی ٩ ساڵیدا بۆ یەکەمجار دەستی بە مەشقی هونەری جەنگی کرد لەژێر دەستی کرێکارێکی کێڵگە بەناوی "لی"، کە شارەزای فۆڕمێکی باشووری چینی شاولین کێمپۆ بوو ناسراو بە "هەژدە دەستەکە". ئەم ئەزموونە سەرەتاییە تۆوی حەزی بۆ هونەرە جەنگییەکان لە ناخیدا چاند. لە ساڵی ١٩٣٨، لە تەمەنی ١٥ ساڵیدا، بە ئاواتی ئەوەی ببێتە فڕۆکەوان، کۆچی کرد بۆ ژاپۆن و لە قوتابخانەیەکی فڕۆکەوانی ناوی خۆی تۆمار کرد. بەڵام ژیان لە ژاپۆن بۆ گەنجێکی کۆری ئاسان نەبوو. بەهۆی بارودۆخی سەخت و جیاکارییەوە، خەونی فڕۆکەوانییەکەی لەبارچوو.
ئەم شکستە سەرەتاییە بووە هۆی ئەوەی کە زیاتر خۆی بۆ مەشقی هونەرە جەنگییەکان تەرخان بکات. لە ژاپۆن، ناوی خۆی گۆڕی بۆ "ماسوتاتسو ئۆیاما"، کە ناوێکی باوی ژاپۆنی بوو بۆ ئەوەی بتوانێت باشتر لەناو کۆمەڵگادا جێی ببێتەوە. دەستی کرد بە مەشقی جۆدۆ و بۆکسێن، بەڵام دواجار چارەنووس بەرەو کاراتی بردی. بووە قوتابی گیچین فوناکۆشی، کە بە "باوکی کاراتی مۆدێرن" و دامەزرێنەری شێوازی شۆتۆکان دادەنرێت. ئۆیاما بە خێرایییەکی سەرسوڕهێنەر پێشکەوت و لە ماوەی کەمتر لە دوو ساڵدا پشتێنی ڕەشی دان ٢ی بەدەستهێنا. دواتر، ڕووی کردە مەشقی شێوازی گۆجو-ڕیو لەژێر دەستی مامۆستای کۆری سۆ نێی چو، کە هاونیشتمانی خۆی بوو و کاریگەرییەکی زۆر قووڵی لەسەر فەلسەفە و شێوازی شەڕکردنی ئۆیاما دانا. سۆ نێی چو جەختی لەسەر هێزی جەستەیی، ڕەقبوونەوەی جەستە و پەیوەندی نێوان هێزی فیزیکی و ڕۆحی دەکردەوە، کە دواتر بوونە بناغەی کیوکشن.
خەڵوەتگیری لە شاخ و لەدایکبوونی فەلسەفەی کیوکشن
دوای جەنگی جیهانیی دووەم، ژاپۆن تووشی قەیرانێکی کۆمەڵایەتی و ئابووری قووڵ ببوو. ئۆیاما لەم قۆناغەدا تووشی بێهیوایی بووبوو و چەندین جار تێوەگلا لە شەڕی سەر شەقامەکان. مامۆستاکەی، سۆ نێی چو، پێشنیاری بۆ کرد کە بۆ ماوەیەک لە کۆمەڵگا دوور بکەوێتەوە و ژیانی خۆی تەرخان بکات بۆ تێڕامان و مەشقی ڕۆحی و جەستەیی، هەروەک چۆن سامۆرای ئەفسانەیی، مییامۆتۆ موساشی، لە کتێبە بەناوبانگەکەیدا "کتێبی پێنج ئەڵقە" (The Book of Five Rings) باسی دەکات.
لە ساڵی ١٩٤٨، ئۆیاما بڕیاریدا بۆ ماوەی سێ ساڵ بچێتە خەڵوەتگەیەکی تەنیا لە شاخی مینۆبو. بە یاوەری یەکێک لە قوتابییەکانی و بە پشتگیرییەکی مانگانەی هاوڕێیەک، دەستی بەم سەفەرە ڕۆحییە سەختە کرد. ڕۆژانە زیاتر لە ١٢ کاتژمێر مەشقی دەکرد: لێدان لە دارەکان تا دەستەکانی خوێناوی دەبوون، دانیشتن لەژێر تاڤگە ساردەکان بۆ بەهێزکردنی ڕۆح، بەکارهێنانی بەردی ڕووبارەکان وەک کێش بۆ بەرزکردنەوە، و خوێندنەوەی فەلسەفەی بودۆ و کتێبەکەی موساشی. دوای چەند مانگێک، قوتابییەکەی نەیتوانی بەرگە بگرێت و بە تەنها بەجێی هێشت. ئۆیاما بۆ ماوەی ١٨ مانگ بە تەنهایی لە شاخ مایەوە، تا ئەو کاتەی هاوڕێکەی نەیتوانی چیتر هاوکاریی دارایی بکات. ئەم قۆناغە تەنهایی و مەشقە دڕندانەیە، بووە خاڵی وەرچەرخانی ژیانی. لەوێدا بوو کە فەلسەفەی "کیوکشن" لە مێشکیدا چەکەرەی کرد: تێگەیشتن لە خۆ و جیهان لە ڕێگەی تاقیکردنەوەی سنوورەکانی جەستە و ڕۆحەوە.
دەرکەوتنی "دەستی خودا" و سەلماندنی هێز
دوای گەڕانەوەی لە شاخ، ئۆیاما بووبووە کەسێکی تر. هێز و توانای جەستەیی گەیشتبووە ئاستێکی ئەفسانەیی. بۆ سەلماندنی کاریگەریی شێوازەکەی، لە ساڵی ١٩٤٧ بەشداریی لە یەکەمین پاڵەوانێتی کاراتی نیشتمانی ژاپۆن کرد و نازناوەکەی بەدەستهێنا. بەڵام ئەمە بەس نەبوو بۆی. ئۆیاما دەیویست هێزەکەی بە شێوەیەک بسەلمێنێت کە لە مێژوودا بمێنێتەوە. لێرەوە چیرۆکی ڕووبەڕووبوونەوەی لەگەڵ گاکان دەستیپێکرد. بەپێی گێڕانەوەکان، ئۆیاما لە ژیانیدا ڕووبەڕووی ٥٢ گای کێوی بووەوە. بانگەشەی ئەوە دەکرێت کە ٣ گای بە یەک مشت کوشتووە و قۆچی ٤٩ گای دیکەی بە لێدانی تیخی دەستی (شوتۆ) شکاندووە. ئەم کارانە، کە بەشێکیان لە ڕێگەی فیلمەوە تۆمار کراون، نازناوی "دەستی خودا" (Godhand)یان پێبەخشی و ناوبانگییان بە جیهاندا بڵاوکردەوە، هەرچەندە ڕەخنەگران هەمیشە گومانیان لە ڕاستی و دروستیی هەموو وردەکارییەکانی ئەم ڕووداوانە هەبووە.
جگە لە گاکان، ئۆیاما گەشتی بە جیهاندا کرد، بەتایبەت لە ئەمریکا، و تەحەدای هەموو جۆرە جەنگاوەرێکی دەکرد، لە زۆرانباز و بۆکسەرەوە تا مامۆستایانی هونەرە جەنگییەکانی تر. دەوترێت کە لە ژیانیدا لە زیاتر لە ٢٧٠ شەڕدا سەرکەوتوو بووە، کە زۆربەیان لە چەند خولەکێکی کەمدا کۆتاییان هاتووە. یەکێکی تر لە کارە ئەفسانەییەکانی، ئەنجامدانی "کومیتێی ١٠٠ پیاو" (100-Man Kumite) بوو. ئەمە تاقیکردنەوەیەکی کیوکشنییە کە تێیدا جەنگاوەرێک دەبێت ١٠٠ ڕووبەڕووبوونەوەی دوو خولەکی لەگەڵ ١٠٠ ڕکابەری پشتێن ڕەشدا ئەنجام بدات. ئۆیاما نەک تەنها یەک جار، بەڵکو بۆ ماوەی سێ ڕۆژی لەسەریەک ئەم تاقیکردنەوەیەی تەواو کرد، کە تا ئەمڕۆش وەک لوتکەی بەرگەگرتنی مرۆڤ لە قەڵەم دەدرێت.
دامەزراندن، فەلسەفە و پەرەپێدانی کیوکشن
لە ساڵی ١٩٥٣، ئۆیاما یەکەم "دۆجۆ"ی خۆی لە گەڕەکێکی تۆکیۆ کردەوە. ئەمە هێشتا قوتابخانەیەکی فەرمی نەبوو، بەڵکو شوێنێک بوو لەسەر پارچە زەوییەکی بەتاڵ. مەشقەکان زۆر توند و ڕاستەقینە بوون. لە ساڵی ١٩٦٤دا بوو کە بە فەرمی **ڕێکخراوی نێودەوڵەتی کیوکشنکایکای دامەزراند، کە وشەی "کیوکشنکای" بە واتای "کۆمەڵگەی ڕاستی" دێت.
فەلسەفەی کیوکشن
هێزی ڕاستەقینە (Real Strength): کیوکشن شێوازێکی "فول کۆنتاکت"ە. شەڕکردن بە بەرکەوتنی تەواوەوە ئەنجام دەدرێت بۆ ئەوەی کاراتییەکا (خوێندکاری کاراتی) فێری بەرگەگرتنی ئازار و ڕووبەڕووبوونەوەی ترسی ڕاستەقینە ببێت. ئۆیاما باوەڕی وابوو کە کاراتی بێ بەرکەوتن وەک "سەما" وایە نەک هونەری جەنگی.
یەک لێدان، مردنی مسۆگەر: ئەمە چەمکێکی کلاسیکی بودۆیە کە ئۆیاما کردییە دروشمی کیوکشن. واتە، دەبێت مەشقەکانت ئەوەندە ورد و بەهێز بن کە بتوانیت بە یەک لێدانی کوشندە کۆتایی بە شەڕەکە بهێنیت. ئەمەش پێویستی بە تەرکیزێکی زۆر و هێزێکی لەڕادەبەدەر هەیە.
ڕۆحی ئۆس: "ئۆس" وشەیەکە کە لە کیوکشندا مانایەکی زۆر قووڵی هەیە. کورتکراوەی "Oshi Shinobu"یە کە واتە "پەستان لەژێر فشاردا" یان "خۆڕاگری". ئەم وشەیە ڕێز، سوپاسگوزاری، ئیرادە و ئامادەیی بۆ بەرگەگرتنی سەختییەکان دەردەبڕێت. ڕۆحی ئۆس واتە هەرگیز کۆڵنەدان.
پەروەردەی ڕۆح و جەستە: ئۆیاما هەمیشە دەیوت: "سەرت نزم بکە (ڕێز بگرە)، چاوت بەرز بکە (ئامانجت هەبێت)، دەمت دابخە (کەم قسە بکە) و دڵت فراوان بکە (لێبوردە بە). لەسەر بنەمای ڕێزی دایک و باوک، خزمەتی خەڵکی تر بکە." ئەمە نیشانەی ئەوەیە کە ئامانجی کیوکشن تەنها دروستکردنی جەنگاوەری بەهێز نییە، بەڵکو دروستکردنی مرۆڤی باشترە.
شارەزایی، ئاست و واتای فەلسەفەکەی
ئاستی ماسوتاتسو ئۆیاما زۆر لەوە زیاتر بوو کە تەنها بە پشتێنی ڕەشی دانی ١٠ پێناسە بکرێت، کە باڵاترین پلەی فەرمییە. ئاستی ڕاستەقینەی ئەو لە سێ ڕەهەنددا دەردەکەوت: جەستەیی، ڕێکخراوەیی و فەلسەفی.
ئاستی جەستەیی: ئۆیاما نموونەی لوتکەی توانای جەستەیی بوو. هێزی لێدانەکانی، بەرگەگرتنی و توانای چوونە ناو شەڕی ڕاستەقینەوە، کردییانە پێوەرێک کە تا ئێستاش مامۆستایانی تر خۆیانی پێ بەراورد دەکەن.
ئاستی ڕێکخراوەیی: ئەو تەنها جەنگاوەرێکی گۆشەگیر نەبوو. بلیمەتێکی ڕێکخستن بوو کە توانی شێوازەکەی بکاتە یەکێک لە گەورەترین ڕێکخراوەکانی هونەری جەنگی لە جیهاندا، بە ملیۆنان ئەندام لە زیاتر لە ١٢٠ وڵاتدا.
ئاستی فەلسەفی: واتای فەلسەفەکەی بریتی بوو لە خۆبەدیهێنان لە ڕێگەی ئازارەوە. ئەو باوەڕی وابوو کە مرۆڤ تەنها لە ڕێگەی ڕووبەڕووبوونەوەی سەختترین تاقیکردنەوەکانەوە دەتوانێت بەسەر لاوازییەکانی خۆیدا زاڵ بێت و گەوهەری ڕاستەقینەی خۆی بدۆزێتەوە. بۆ ئەو، مەشقی کاراتی ڕێگایەک بوو بۆ پۆڵایینکردنی ڕۆح.
کاریگەری و میرات
کاریگەریی ئۆیاما لەسەر جیهانی هونەرە جەنگییەکان زۆر قووڵ و بەرفراوانە. کیوکشن کاراتی نەک تەنها وەک شێوازێکی بەهێز مایەوە، بەڵکو بووە دایکی زۆرێک لە هونەرە جەنگییەکانی تری فول کۆنتاکت. شێوازەکانی وەک ئاشیهارا کاراتی، ئێنشن کاراتی، و هەروەها پاڵەوانێتی بەناوبانگی K-1 لە کیک بۆکسیندا، ڕاستەوخۆ لەژێر کاریگەریی کیوکشن و قوتابییەکانی ئۆیامادا دامەزراون. زۆرێک لە جەنگاوەرانی سەرەتایی (MMA) بنچینەیەکی کیوکشنیان هەبوو.
ئۆیاما چەندین کتێبی نووسی، لەوانە:
What Is Karate?، This Is Karate، و Advanced Karate، کە بوونە سەرچاوەی سەرەکی بۆ فێرخوازان لە سەرانسەری جیهاندا. ژیانی بووە ئیلهامبەخشی چەندین فیلمی سینەمایی، دیارترینیان زنجیرە فیلمی Champion of Death و فیلمی کۆری Fighter in the Wind (٢٠٠٤) کە چیرۆکی ژیانی دەگێڕێتەوە.
What Is Karate?، This Is Karate، و Advanced Karate، کە بوونە سەرچاوەی سەرەکی بۆ فێرخوازان لە سەرانسەری جیهاندا. ژیانی بووە ئیلهامبەخشی چەندین فیلمی سینەمایی، دیارترینیان زنجیرە فیلمی Champion of Death و فیلمی کۆری Fighter in the Wind (٢٠٠٤) کە چیرۆکی ژیانی دەگێڕێتەوە.
دوای مردنی لە ساڵی ١٩٩٤، بەهۆی ناکۆکی لەسەر جێنشینی و وەسیەتنامەکەی، ڕێکخراوەکەی تووشی چەندین جیابوونەوەی گەورە بوو و چەندین لقی لێ دروست بوو. سەرەڕای ئەم پارچەبوونە، ڕۆح و فەلسەفەی کیوکشن وەک خۆی ماوەتەوە و تا ئەمڕۆش وەک یەکێک لە ڕێزدارترین و سەختترین قوتابخانەکانی بودۆ لە جیهاندا سەیر دەکرێت. ماسوتاتسو ئۆیاما وەک سیمبولی هێز، خۆڕاگری و بەدواداگەڕانی بێوچانی ڕاستی لە یادەوەریی مێژووی هونەری جەنگیدا بۆ هەمیشە دەمێنێتەوە.
سەرچاوەکان
17 بینین
