پێشەکی
موای تای بە زمانی تایلەندی کە بە "هونەری هەشت پەل"یش ناسراوە، وەرزشێکی جەنگی و هونەرێکی بەرگری نیشتمانی وڵاتی تایلەندە. ئەم نازناوەی لەبەرئەوەیە کە ڕێگە بە بەکارهێنانی مست، ئانیشک، ئەژنۆ و لاق دەدات، کە وەک هەشت خاڵی بەرکەوتن لە جەستەدا سەیر دەکرێن. موای تای تەنها کۆمەڵێک تەکنیکی فیزیکی نییە، بەڵکو بەشێکی دانەبڕاوە لە مێژوو و کولتوری تایلەند و ڕێزگرتن و دیسپلین بەشێکی سەرەکی فەلسەفەکەیەتی.
سەرەتای دروستبوون و هۆکارەکانی
مێژووی سەرهەڵدانی موای تای دەگەڕێتەوە بۆ سەدان ساڵ لەمەوبەر و تێکەڵ بە مێژووی گەلی تایلەند (پێشتر سیام) بووە. بنچینەکەی دەگەڕێتەوە بۆ شێوازێکی شەڕکردنی کۆنتر بە ناوی "موای بۆران"، کە لەلایەن سەربازانی سیامییەوە لە کاتی جەنگدا بۆ بەرگریکردن لە خاک و نیشتمان بەکارهاتووە. کاتێک سەربازێک چەکەکەی لەدەست دەدا، ناچار بوو جەستەی خۆی وەک چەک بەکاربهێنێت، بۆیە موای بۆران وەک سیستمێکی شەڕکردنی بێچەک پەرەی پێدرا.
یەکێک لە ئەفسانە ناسراوەکانی مێژووی موای تای باس لە جەنگاوەرێکی بەناوبانگ بەناوی "نای خانۆم تۆم" دەکات. لە ساڵی ١٧٦٧، دوای ڕووخانی پایتەختی سیام، ئایوتایا، لەلایەن بۆرامییەکانەوە، نای خانۆم تۆم لەگەڵ کۆمەڵێک دیلی تردا دەستگیر کرا. پاشای بۆرما، کە ئارەزووی لە بینینی هونەرە جەنگییەکان بوو، فەرمانی بە ئەنجامدانی پێشبڕکێیەک کرد. نای خانۆم تۆم بە تەنها توانیویەتی ١٢ جەنگاوەری بۆرامی بەدوای یەکدا تێکبشکێنێت و بەمەش ئازادیی خۆی بەدەستهێنا و بووە سیمبوڵی ورەبەرزی و خۆڕاگری گەلی تایلەند. ئەم ڕووداوە ڕۆڵێکی گرنگی هەبوو لە بەناوبانگکردنی ئەم هونەرە جەنگییەدا.
پەرەسەندن و دۆخی ئێستا
لە سەدەی بیستەمدا، موای تای قۆناغێکی نوێی بەخۆیەوە بینی. وردە وردە لە شێوازێکی شەڕی سەربازییەوە گۆڕدرا بۆ وەرزشێکی ڕێکخراو و یاسامەند. یاسا و ڕێسای نوێ، وەک بەکارهێنانی دەستکێشی بۆکسێن، دابەشکردنی کێش، دانانی ڕاند و خوول هاتنە کایەوە.
ئەم گۆڕانکارییانە وایانکرد موای تای لە هونەرێکی کوشندەی سەربازییەوە ببێتە وەرزشێکی سەلامەتتر و لەسەر ئاستی نێودەوڵەتیش قبوڵکراوتر بێت.
لە ئێستادا، موای تای یەکێکە لە بەناوبانگترین وەرزشە جەنگییەکانی جیهان و لە زۆربەی وڵاتاندا یانە و فیدراسیۆنی تایبەت بە خۆی هەیە. شەڕکەرانی موای تای بەهۆی بەهێزی و لێهاتووییان لە وەرزشە شەڕکەرە تێکەڵەکاندا (MMA) ناوبانگێکی زۆریان دەرکردووە. هەروەها، موای تای وەک وەرزشی نیشتمانی تایلەند دەمێنێتەوە و ڕۆڵی گرنگی لە کولتور و ئابووری ئەو وڵاتەدا هەیە، بەتایبەتی لەڕێگەی گەشتیاریی وەرزشییەوە.
خاڵە بەهێزەکان و تایبەتمەندییەکان
موای تای بە "هونەری هەشت پەل" ناسراوە، چونکە جەخت لەسەر بەکارهێنانی هەشت خاڵی سەرەکی جەستە دەکاتەوە بۆ هێرشکردن:
مست: تەکنیکەکانی مست لێدان لە موای تایدا زۆر لە بۆکسێن دەچێت و مستی ڕاست، چەپ، قولاپی و بەرەو سەرەوە لەخۆدەگرێت.
ئانیشک: لێدانی ئانیشک یەکێکە لە چەکە هەرە کاریگەر و مەترسیدارەکانی موای تای، کە بۆ هێرشکردن لە مەودای نزیکەوە بەکاردێت و دەتوانێت بە ئاسانی ببێتە هۆی برینی قووڵ و تەنانەت شکان.
لاق: لێدانی لاق (بە تایبەتی low kick) بە یەکێک لە نیشانە دیارەکانی موای تای دادەنرێت. شەڕکەران بەشی پێشەوەی قاچیان بەکاردەهێنن بۆ لێدان لە ڕان، قەڵەم پێ و قەدی بەرامبەرەکەیان، کە دەبێتە هۆی بێهێزکردن و لەکارخستنی جوڵەی.
ئەژنۆ: لێدانی ئەژنۆ لە کلینچدا (کە بەشێکی سەرەکی موای تایە) یان لە مەودای نزیکدا زۆر کاریگەرە و ئامانجی سەرەکی سک و سەری بەرامبەرە.
کلینچ: کلینچ کردن بریتییە لە گرتنی ملی بەرامبەر بە هەردوو دەست و کۆنترۆڵکردنی، ئەمەش دەرفەت بۆ لێدانی ئەژنۆ و ئانیشک و هەروەها ماندووکردنی بەرامبەر دەڕەخسێنێت.
تایبەتمەندی
تایبەتمەندی سەرەکی موای تای بریتییە لە سادەیی و کاریگەری ڕاستەوخۆ. فەلسەفەکەی جەخت لەسەر تێکشکاندنی هێرشبەر دەکاتەوە بە بەکارهێنانی تەکنیکی بەهێز و وێرانکەر لەبری جوڵەی ئاڵۆز.
شەڕی سەرشەقام
زۆربەی شارەزایان موای تای بە یەکێک لە کاریگەرترین هونەرە جەنگییەکان بۆ شەڕی سەرشەقام دادەنێن، ئەمەش لەبەر چەند هۆکارێک:
پشت بەستن بە تەکنیکی بەهێز: تەکنیکەکانی وەک لاقی خواروو، لێدانی ئانیشک و ئەژنۆ، زۆر کاریگەرن بۆ خێرا لەکارخستنی هێرشبەرێک، تەنانەت ئەگەر لە ڕووی جەستەییەوە گەورەتر و بەهێزتریش بێت.
راهێنانی سەخت: ڕاهێنانەکانی موای تای زۆر سەختن و جەستە و ئێسقان بەهێز دەکەن. شەڕکەرانی ئەم بوارە لە ڕووی ئازار چەشتن و بەرگەگرتنەوە لە ئاستێکی زۆر باشدان.
کاریگەری لە مەودا جیاوازەکاندا: موای تای تەکنیکی بۆ هەموو مەودایەکی شەڕکردن تێدایە؛ مست و لاق بۆ مەودای دوور، ئەژنۆ و ئانیشک بۆ مەودای نزیک، و کلینچ بۆ کۆنترۆڵکردنی تەواو.
سادەیی و کرداری بوون: بە پێچەوانەی هەندێک هونەری جەنگی ترەوە، موای تای جوڵەی نمایشکاری و ناپێویستی تێدا نییە. هەموو تەکنیکەکان ئامانجیان گەیاندنی زۆرترین زیانە بە کەمترین جوڵە.
لەگەڵ ئەمانەشدا، دەبێت ئەوە لەبەرچاو بگیرێت کە موای تای بە شێوەیەکی سەرەکی هونەرێکی هێرشبردنە و کەمتر جەخت لەسەر تەکنیکەکانی شەڕی سەر زەوی دەکاتەوە. بۆیە بۆ بەرگریکارێکی هەمەلایەنە، باشتر وایە لەگەڵ هونەرێکی تری وەک جودۆ یان جیو-جیتسوی بەڕازیلی تێکەڵ بکرێت. بەڵام وەک سیستمێکی تایبەت بە شەڕی وەستاو، موای تای یەکێکە لە باشترین و کوشندەترینەکان.
11 بینین
