ناوه‌ڕۆك
ناساندن
بەخێوکردنی پشیلەی ماڵی (بە عەرەبی: تربية القطط المنزلية، بە ئینگلیزی: Breeding domestic cats)، ئەگەر بیر لە بەخێوکردنی پشیلە دەکەیتەوە چەند هۆکارێک هەن کە پێویستە پێش بڕیاردان لەبەرچاویان بگرن. بەخێوکردنی پشیلە کارێک نییە کە بە ئاسانی ئەنجامی بدەیت، شارەزایان و پزیشکی ئاژەڵان زیاتر پێشنیاری ئەوە دەکەن کە تا دەتوانیت ئەو جۆرە پشیلەیە بەخێو بکەیت کە دەتەوێت بەخێوی بکەیت، واتا هەمان ئەو پشیلەیە بەخێو بکە کە ئارەزووتە چونکە زیاتر گرنگی پێدەدەیت و پشتگوێی ناخەیت.
بەخێوکردنی پشیلە و یاسا
کاتێک بیر لەوە دەکەیتەوە کە ئایا حەز دەکەیت پشیلە بەخێو بکەیت یان نا، یەکەم شت کە پێویستە لەبەرچاو بگرێت یاسایە. زۆر گرنگە یاساکانی بەخێوکردنی پشیلە بزانیت و دڵنیا بیت لەوەی کە دەتوانیت لەگەڵیان هاوتەریب بیت یان نا. یاساکانی بەخێوکردنی پشیلە لە وڵاتانی ڕۆژاوا بە ئەندازەی یاساکانی بەخێوکردنی سەگ توند نین چونکە بەخێوکردنی سەگ دوو یاسای هەیە کە ڕێکی دەخات، کە یاساکانی بریتین لە یاسای بەخێوکردنی سەگ ١٩٧٣ و ١٩٩١ و بە یاسای بەخێوکردن و فرۆشتنی سەگ (خۆشگوزەرانی) ١٩٩٩، کە پێویستە مۆڵەتی بەخێوکردنی سەگت هەبێت.
لە بەرانبەردا بەخێوکردنی پشیلە تەنها بە یاسای ئاژەڵە ماڵییەکان ١٩٥١ پارێزراوە. ئەم یاسایە داوا دەکات مۆڵەتت هەبێت بۆ فرۆشتنی ئاژەڵە ماڵیەکان لە ڕێگەی دوکانی ئاژەڵە ماڵییەکان. ئەو کەسەی کە دەیەوێت ببێتە خاوەنی پشیلە دەبێت سەرەتا فێری پاراستنی پشیلە بێت، چونکە بەخێوکەرانی خولیا واتا (ئەو کەسانەی کە زیاتر ئارەزووی پارە دەکەن و کڕین و فرۆشتنی پێوە دەکەن نەک بەخێوکردن) بۆیە دڵنیابە کە بە شێوەیەکی دروست پابەندیت بە یاساکەیەوە پێش بەخێوکردنی پشیلە.
بەخێوکردنی پشیلە چی بەدوای خۆیدا دەهێنێت؟
هەندێک جار بڕیاردانی بەخێوکردنی پشیلە دەتوانێت بڕیارێکی ورووژێنەر بێت بۆت، چونکە هەندێک جۆری پشیلە هەیە کە دەکرێت بە پارەیەکی زۆر بفرۆشرێن. بەڵام گرنگە ئەوە لەبەرچاو بگرین کە تێچووی بەخێوکردنی پشیلە زۆرە و پرۆسەکە کاتێکی زۆری دەوێت. لە ساڵی ٢٠١٣ ژمارەی ئەو منداڵە نەخوازراوانەی کە دەدرێن بە ناوەندەکانی بەخێوکردنی پاراستنی پشیلە لە سەرانسەری بەریتانیا بە ڕێژەی ١٩% زیادی کردووە بە بەراورد بە ساڵی ٢٠١٢. زۆربەی ئەم 'بەخێوکەرە نەخوازراوانە' لەلایەن بەخێوکەرانی خولیایەوە جێهێڵراون کە تەواو دڵنیا نەبوون کە کاتێک دەستیان پێکردووە پاشان نەیانتوانی بەخێویان بکەن و ناچاربوون پشیلەکانیان بفرۆشن. لێرەدا چەند هۆکارێک دەخەینەڕوو کە پێویستە پێش بڕیاردان لەسەر بەخێوکردنی پشیلە لەبەرچاویان بگرن
١- تەمەنی گونجاو بێت: نابێت دەست بە بەخێوکردنی پشیلە بکەیت هەتا تەمەنی گونجاو دەبێت بۆ بەخێوکردن، ئەگەر بێت و پێش تەمەنی گونجاوی خۆی بیهێنیتە لای خۆت پێدەچیت زیانێکی زۆر بە تەندروستی پشیلەکە بگەیەنێت، دەبێت تەمەنی پشیلەکەت لە نێوان ١٨ بۆ ٢٤ مانگ بێت پێش ئەوەی بیر لە بەخێوکردنی بکەیتەوە، و پێویستە بەهێز بێت (واتە تەندروست بێت، و باری جەستەی باش و جێگیر بێت).
٢- پشکنینی تەندروستی: بە دڵنیاییەوە پێویستە پشکنینی تەواوی تەندروستی پشیلەکە بکەیت پێش ئەوەی بیر لە بەخێوکردنی بکەیتەوە. هەروەها پێویستە پشکنین بۆ تێکچوونی بۆماوەیی پشیلەکە بکەیت بۆ دەرکەوتنی هەر نەخۆشییەک کە هەیبێت. چونکە دەرکرێت توشی نەخۆشییەکانت وەک کرمی ئەڵقەیی و کۆپانەکانی گوێ یان مێروولە بووبێت چونکە ئەم جۆرە نەخۆشییانە زۆر باون لەنێوان پشیلەکاندا. هەروەها لەوانەیە پێویست بێت لەگەڵ پزیشکی ئاژەڵان بدوێیت بۆ ئەوەی بزانیت کە پێشنیاری چی جۆرێک لە پشکنینەکانت بۆ دەکات بۆ دەرکەوتنی نەخۆشییەکانی تایبەت بە پشیلە.
٣- ڕێنماییەکانی بەخێوکردن: لە کاتێکدا یاسا فەرمییەکانی بەخێوکردنی پشیلە بە شێوەیەکی یاسایی بە تەواوی جێبەجێ نەکراون، بەڵام دەزگای دامەزراو هەن کە ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕن لە بەڕێوەبردنی چۆنیەتی بەخێوکردنی پشیلە لە بەریتانیا. یەکێک لەو ڕێکخراوانە ئەنجومەنی بەڕێوەبردنی فەنسی پشیلەیە کە ئەنجومەنی ڕاوێژکاری بەخێوکردن دادەمەزرێنێت کە ڕێنمایی بۆ هەموو جۆرەکانی پشیلە دەردەکەن. ئەم ڕێنماییانە بریتین لە خاڵە ستانداردەکان، سیاسەتی تۆمارکردن و سیاسەتی بەخێوکردن بۆ هەر ڕەگەزێک. لەوانەیە پێویستت بە جێبەجێکردنی ئەم ڕێنماییانە بێت، بۆیە دڵنیابە لەوەی کە ئاگاداری نوێترین زابیارییەکانی دەربارەی پشیلەکەت.
٤- بیمەی ئاژەڵە ماڵیەکان: دڵنیابە کە سەرمایەی پێویستت هەیە بۆ دابینکردنی بیمەی ئەو پشیلەیەی کە بەخێوی دەکەیت و دەبێت گرنگی بدەیت بە ئەو تێچوونانە و پشتگوێیان نەخەیت.
٥- کوتان و چاودێری: هەروەها دەکرێت لانیکەم کوتانە سەرەتاییەکان بۆ ئەو پشیلەیە دابین بکەیت کە دەتەوێت بەخێوی بکەیت. ئەمانە زۆر گرنگن بۆ ئەوەی دڵنیا بیت کە پشیلە بچووکەکان تەندروستیان باشە و بەم جۆرە دەتوانیت تەندروستترین پشیلە بەدەست بهێنیت. کوتانەکان دەکرێت بڕێکی زۆری تێبچێت کاتێک لەبەرچاو دەگریت کە ئەم پشیلە بچووکانە پێویستە لە هەشت هەفتەی یەکەمدا بکوترێن، بەتایبەت ئەمە کاتێک دەبێت پێش ئەوەی بفرۆشرێت و بخرێتە دەستی کەسێکی تازەوە.
دڵنیابە لە بەخێوکردنی پشیلە پێش بڕیاردان
لە وڵاتانی ڕۆژاوا و لە هەموو جیهاندا چەندین پشیلەی بچووک و چەندین پشیلەی دیکەی جێهێڵراو یان بێسەرپەرشت هەیە، بۆیە دڵنیابە کە دەتوانیت جێگەیەکی گونجاو بۆ پشیلەکەت و جێگەی تایبەت بۆ پاشماوەی پشیلەکەت دابین بکەیت پێش ئەوەی بڕیار بدەیت دەست بە بەخێوکردنی پشیلە بکەیت. ئەگەر دڵنیا نیت و پێویستت بە یارمەتی یان ڕێنمایی زیاترە کاتێک باس لە بڕیاردان دەکەیت سەبارەت بە بەخێوکردنی پشیلە.
