ناوه‌ڕۆك
پێشەکی
کیمیای پۆلیمەر یەکێکە لە گرنگترین و بەرفراوانترین لقەکانی زانستی کیمیا کە ڕۆڵێکی بەرچاوی هەیە لە ژیانی ڕۆژانەماندا. ئەم بوارە لە زانست سەرنجی لەسەر لێکۆڵینەوە دروستکردن و تایبەتمەندییەکانی پۆلیمەرەکان چڕکردۆتەوە. پۆلیمەرەکان بەشێکی جیانەکراوەن لە ژیانی مرۆڤ و سروشت بە گشتی بۆیە تێگەیشتن لە چۆنیەتی دروستبوون و کارکردنیان زۆر گرنگە.
پێناسەی پۆلیمەر و کیمیای پۆلیمەر
پۆلیمەر وشەیەکی یۆنانییە کە لە دوو بەش پێکهاتووە پۆلی بە واتای زۆر و مەر بە واتای بەش یان یەکە. لە ڕووی زانستییەوە پۆلیمەر ماددەیەکە کە لە زنجیرەیەکی درێژی مۆلیکیولی یەکسان یان هاوشێوە پێکهاتووە. ئەم یەکە دووبارەبووانە پێیان دەوترێت مۆنۆمەر کە بە شێوەیەکی کیمیایی پێکەوە بەستراون. کیمیای پۆلیمەر ئەو لقەیە لە زانستی کیمیا کە لێکۆڵینەوە لە پێکهاتە خاسیەتەکان و کارلێکە کیمیاییەکانی پۆلیمەرەکان دەکات. هەروەها گرنگی بە دۆزینەوە و دروستکردنی پۆلیمەری نوێ دەدات بۆ بەکارهێنان لە بوارە جیاوازەکاندا.
مێژووی کیمیای پۆلیمەر
مێژووی کیمیای پۆلیمەر دەگەڕێتەوە بۆ سەرەتای سەدەی بیستەم. پێش ئەوە زانایان تێگەیشتنێکی تەواویان لە پێکهاتەی پۆلیمەرەکان نەبوو. لە ساڵی ١٩٢٠ هێرمان ستاودینگەر زانای ئەڵمانی تیۆری مۆلیکیولی گەورەی خستەڕوو کە بناغەی کیمیای پۆلیمەری مۆدێرنی داڕشت. لە دوای جەنگی جیهانی دووەمەوە بەرەوپێشچوونی گەورە لە بواری کیمیای پۆلیمەردا ڕوویدا و پۆلیمەرە دەستکردەکان وەک نایلۆن و پۆلی ئیسایلین بە شێوەیەکی بەرفراوان بڵاوبوونەوە. لە نیوەی دووەمی سەدەی بیستەمدا لێکۆڵینەوەکان لەم بوارەدا زیاتر پەرەیان سەند و ئەمەش بووە هۆی دۆزینەوەی پۆلیمەری نوێ و باشترکردنی تێگەیشتنمان لە تایبەتمەندییەکانیان.
پۆلیمەر چییە و جۆرەکانی
پۆلیمەرەکان دەکرێت بە چەند شێوەیەک پۆلێن بکرێن. یەکێک لە باوترین پۆلێنکردنەکان بەپێی سەرچاوەی پۆلیمەرەکەیە کە دەکرێت بۆ دوو جۆری سەرەکی دابەش بکرێت پۆلیمەرە سروشتییەکان و پۆلیمەرە دەستکردەکان. پۆلیمەرە سروشتییەکان ئەوانەن کە لە سروشتدا دەدۆزرێنەوە وەک سیلیلۆز پرۆتین و DNA. پۆلیمەرە دەستکردەکان ئەوانەن کە بە دەستی مرۆڤ دروست دەکرێن وەک پلاستیک و لاستیک. هەروەها پۆلیمەرەکان دەکرێت بەپێی پێکهاتە کیمیاییەکەیان پۆلێن بکرێن بۆ نموونە پۆلیمەرە کاربۆنییەکان و پۆلیمەرە سیلیکۆنییەکان. جۆرێکی تری پۆلێنکردن بەپێی شێوەی زنجیرەی پۆلیمەرەکەیە کە دەکرێت هێڵی ڕاست لقدار یان تۆڕی بێت.
پرۆسەی پۆلیمەرایزەیشن
پۆلیمەرایزەیشن ئەو پرۆسەیەیە کە تیایدا مۆنۆمەرەکان پێکەوە دەبەسترێن بۆ دروستکردنی پۆلیمەر. دوو جۆری سەرەکی پۆلیمەرایزەیشن هەن پۆلیمەرایزەیشنی زیادکردن و پۆلیمەرایزەیشنی چڕبوونەوە. لە پۆلیمەرایزەیشنی زیادکردندا مۆنۆمەرەکان یەک بە یەک زیاد دەکرێن بۆ زنجیرەی پۆلیمەرەکە. لە پۆلیمەرایزەیشنی چڕبوونەوەدا دوو مۆنۆمەر یان زیاتر پێکەوە کارلێک دەکەن و بەرهەمێکی لاوەکیش دروست دەبێت. زانایان بە وردی لێکۆڵینەوە لەم پرۆسانە دەکەن بۆ باشترکردنی چۆنیەتی دروستکردنی پۆلیمەر و کۆنترۆڵکردنی تایبەتمەندییەکانیان.
تایبەتمەندییەکانی پۆلیمەر
پۆلیمەرەکان کۆمەڵێک تایبەتمەندی سەرنجڕاکێشیان هەیە کە وایان لێدەکات بۆ مەبەستی جیاواز بەکاربهێنرێن. یەکێک لە گرنگترین تایبەتمەندییەکانیان کێشی مۆلیکیولی بەرزیانە کە کاریگەری لەسەر زۆربەی خاسیەتەکانی تریان هەیە. پۆلیمەرەکان دەتوانن ڕەق یان نەرم بلوری یان ئەمۆرفەس بن. هەندێک لە پۆلیمەرەکان بەرگەی گەرمای بەرز دەگرن لە کاتێکدا هەندێکی تر بە ئاسانی دەتوێنەوە. هەندێک پۆلیمەر هەن کە دەتوانن گەرما یان کارەبا بگەیەنن لە کاتێکدا زۆربەیان ناگەیەنەرن. تێگەیشتن لەم تایبەتمەندییانە گرنگە بۆ دیاریکردنی جۆری بەکارهێنانی پۆلیمەرەکان.
بەکارهێنانەکانی پۆلیمەر
پۆلیمەرەکان بەکارهێنانی زۆر فراوانیان هەیە لە ژیانی ڕۆژانەماندا. لە پیشەسازیدا پۆلیمەرەکان بۆ دروستکردنی کەرەستەی جۆراوجۆر بەکاردێن لە پلاستیکەوە بۆ پارچە و لاستیک. لە بواری پزیشکیدا پۆلیمەرەکان بۆ دروستکردنی ئامێری پزیشکی دەرمان و تەنانەت ئەندامی دەستکرد بەکاردێن. لە بواری ئەلیکترۆنیکدا پۆلیمەرە گەیەنەرەکان ڕۆڵێکی گرنگیان هەیە. لە بواری کشتوکاڵدا پۆلیمەرەکان بۆ دروستکردنی پەین و سیستەمی ئاودێری بەکاردێن. لە بواری بیناسازیدا پۆلیمەرەکان بۆ دروستکردنی کەرەستەی جۆراوجۆر بەکاردێن. ئەم بەکارهێنانە فراوانە گرنگی کیمیای پۆلیمەر لە پیشەسازی و تەکنەلۆژیای مۆدێرندا دەردەخات.
کاریگەری ژینگەیی پۆلیمەرەکان
لەگەڵ سوودە زۆرەکانی پۆلیمەرەکان کێشەی ژینگەییشیان هەیە بە تایبەتی پۆلیمەرە دەستکردەکان. زۆربەی پلاستیکەکان بە ئاسانی ناتوێنەوە و دەبنە هۆی پیسبوونی ژینگە. هەوڵی زۆر دەدرێت بۆ دۆزینەوەی چارەسەر بۆ ئەم کێشەیە. یەکێک لە ڕێگاچارەکان بریتییە لە دروستکردنی پۆلیمەری ژینگەدۆست کە بە ئاسانی دەتوێنەوە. هەروەها هەوڵی باشترکردنی سیستەمی ڕیسایکڵکردنی پۆلیمەرەکان دەدرێت. لێکۆڵینەوە لە کاریگەرییە درێژخایەنەکانی پۆلیمەرەکان لەسەر ژینگە و تەندروستی بەردەوامە و ئەمەش یەکێکە لە ئاڵنگارییە گەورەکانی بەردەم کیمیای پۆلیمەر.
داهاتووی کیمیای پۆلیمەر
داهاتووی کیمیای پۆلیمەر پڕە لە دەرفەت و ئاڵنگاری. لێکۆڵینەوەکان بەردەوامن بۆ دۆزینەوە و دروستکردنی پۆلیمەری نوێ کە تایبەتمەندی باشتریان هەبێت. یەکێک لە بوارە گرنگەکان بریتییە لە دروستکردنی پۆلیمەری ژیرمەند کە دەتوانن بە گۆڕانکارییەکانی دەوروبەر کاردانەوەیان هەبێت. هەروەها کار لەسەر دروستکردنی پۆلیمەری نانۆ دەکرێت کە دەکرێت لە بواری پزیشکی و ئەلیکترۆنیکدا بەکاربهێنرێن. بایەخدان بە دروستکردنی پۆلیمەری ژینگەدۆست یەکێکی ترە لە ئامانجە گرنگەکانی داهاتووی ئەم بوارە. پێشکەوتنەکان لە بواری ئەندازیاری جینۆم و بایۆتەکنەلۆژیا دەرفەتی نوێ بۆ لێکۆڵینەوە لە پۆلیمەرە بایۆلۆجییەکان دەڕەخسێنن.
دەرەنجام
کیمیای پۆلیمەر بوارێکی زۆر گرنگ و کاریگەرە لە زانستی کیمیادا. تێگەیشتن لە چۆنیەتی دروستبوون و کارکردنی پۆلیمەرەکان ڕۆڵێکی بەرچاوی هەبووە لە پێشکەوتنی تەکنەلۆژیا و باشترکردنی ژیانی مرۆڤ. لەگەڵ ئەوەشدا ئاڵنگارییەکانی وەک کاریگەرییە ژینگەییەکانی پۆلیمەرە دەستکردەکان پێویستیان بە چارەسەری داهێنەرانە هەیە. داهاتووی کیمیای پۆلیمەر پڕە لە دەرفەت بۆ دۆزینەوە و داهێنانی نوێ کە دەتوانن کاریگەری ئەرێنییان لەسەر ژیانی مرۆڤ و ژینگە هەبێت. وەک بەشێکی گرنگ لە زانستی کیمیا کیمیای پۆلیمەر بەردەوام دەبێت لە گەشەکردن و کاریگەری لەسەر بوارە جیاوازەکانی ژیانمان.
