ناوه‌ڕۆك
ناساندن
چاندنی ددان یان دانانی ددانی دەستکرد (بە ئینگلیزی: Dental implant، بە عەرەبی: زراعة الأسنان) نەشتەرکارییەکە کە ڕەگی ددان دەگۆڕێت بە ماددە کانزاییەکان و ددانە لەدەستچووەکان دەگۆڕێت بە ددانە دەستکردەکان کە زۆر لە ددانە ڕاستەقینەکان دەچن و کار دەکەن. نەشتەرکاری چاندنی ددان دەتوانێت جێگرەوەیەکی باش بێت بۆ ددان یان کاری پردی ددان کە بە باشی ناگونجێت و دەتوانێت بژاردەیەک پێشکەش بکات کاتێک نەبوونی ڕەگی ددانی سروشتی ڕێگە بە گۆڕینی ددان یان دانانی تاقمی ددان نادات.
چۆنیەتی ئەنجامدانی نەشتەرکاری چاندنی ددان پشت دەبەستێت بە جۆری چاندن و باری ئێسکی شەویلگە. نەشتەرکاری چاندنی ددان لەوانەیە چەند نەشتەرکارییەک لەخۆ بگرێت. سوودی سەرەکی چاندنی ددان پاڵپشتییەکی بەهێزە بۆ ددانە نوێیەکان، پرۆسەیەک کە پێویستی بە ئێسک هەیە بۆ ئەوەی بە توندی چاک ببێتەوە لە دەوروبەری چاندنەکە. لەبەر ئەوەی ئەم چاکبوونەوەی ئێسکە پێویستی بە کات هەیە، پرۆسەکە لەوانەیە چەند مانگێک بخایەنێت.
بۆچی ئەنجام دەدرێت؟
ددانە دەستکردەکان بە نەشتەرکاری دەخرێتە ناو ئێسکی شەویگلەوە، کە لەوێ وەک ڕەگی ددانە لەدەستچووەکان خزمەت دەکەن. لەبەرئەوەی تیتانیۆمەکە لەناو ئێسکی شەویلگە تێکەڵ دەبێت، ددانە دەستکردەکان ناکەونە خوارەوە یان نابنە هۆی زیان گەیاندن بە ئێسکەکان بەو شێوەیە دەکرێت کاری پردی ددان یان ددانەکە خۆی جێگیر بێت، و ماددەکان ناتوانن وەک ددانەکانی خۆت لەناو بچن کە پشتگیری کاری پردی ئاسایی دەکەن.
بە شێوەیەکی گشتی، چاندنی ددان لەوانەیە بۆ تۆ کارێکی دروست بێت کاتێک ئەم خاڵ و مەرجانەت تیابێت:
- ددانێکی لەدەستچوو یان زیاترت هەبێت.
- ئێسکی شەویلگەت هەبێت کە گەشەی تەواوی کردووە.
- ئێسکی پێویستت هەبێت بۆ پاراستنی چاندنەکان یان توانای ئەوەت هەبێت کە چاندنی ئێسک بکەیت.
- شانەی دەمی تەندروستت هەبێت.
- هیچ حاڵەتێکی تەندروستی نەبێت کە کاریگەری لەسەر چاکبوونەوەی ئێسک هەبێت.
- نەتوانیت یان نەتەوێت تاخمەی ددان لە دەم بکەیت.
- بتەوێت قسەکردنت باشتر بکەیت.
- ئامادەیی ئەوەت هەبێت چەند مانگێک پابەند بیت بە پرۆسەکەوە.
- جگەرە نەکێشیت.
مەترسییەکان
وەک هەر نەشتەرکارییەک، نەشتەرکاری چاندنی ددان مەترسی بۆ تەندروستی دروست دەکات. کێشەکان دەگمەنن، و کاتێک ڕوو دەدەن، بە گشتی بچووکن و بە ئاسانی چارەسەر دەکرێن. مەترسیەکان بریتین لە:
- هەوکردن لە شوێنی چاندن.
- برینداربوون یان زیان گەیاندن بە پێکهاتەکانی دەوروبەری وەک ددانەکانی تر یان لوولەکانی خوێن.
- زیان گەیاندن بە دەمارەکان کە لەوانەیە ببێتە هۆی ئازار یان بێزاری لە ددانە سروشتییەکان، پووک، لێوەکان یان چەناگە.
- کێشەی جیوب دروستدەکات کاتێک کە چاندنی ددان لە سەرەوەی شەویلگە دەکرێت و دەردەکەوێت لە جیوبەکان.
چۆن خۆت ئامادە دەکەیت؟
پرۆسەی پلاندانان بۆ چاندنی ددان لەوانەیە چەندین پسپۆڕی جۆراوجۆر لەخۆ بگرێت، لەوانە پزیشکێک کە تایبەتمەندە لە بارودۆخی دەم و چەناگە و دەموچاو (نەشتەرگەری دەم و دەموچاو)، پزیشکێکی ددان کە تایبەتمەندە لە چارەسەرکردنی ئەو پێکهاتەیەی کە پاڵپشتی ددانەکان دەکات، وەک پووک و ئێسکەکان (پزیشک)، پزیشکێکی ددان کە دیزاین و گونجاوی ددان دەکات بۆ ددانە دەستکردەکان (ددانساز)، یان هەندێک جار پزیشکی گوێ و پسپۆڕی لووت و قوڕگ (ENT). لەبەرئەوەی چاندنی ددان پێویستی بە یەک یان زیاتر نەشتەرکاری هەیە، پێویستە هەڵسەنگاندنێکی تەواوت هەبێت بۆ ئامادەکاری پرۆسەکە، لەوانە:
پشکنینی گشتگیری ددان: بریتییە لە تیشکی ئێکسی ددان و وێنەی سێ ڕەهەندی هەروەها مۆدێلی ڕوونکردنەوەی ددان و چەناگە هەبێت.
پێداچوونەوە بە مێژووی پزیشکی: بە پزیشک بڵێ دەربارەی هەر نەخۆشییەکی پزیشکی و هەر دەرمانێک کە وەریاندەگریت، لەوانە ڕەچەتەی دەرمان و تەواوکەرەکان، هەروەها هەر نەخۆشییەکی دڵ یان چاندنی ئیسکت بۆ کراوە پزیشکی لێ ئاگاداربکەوە.
پزیشک دەکرێت پێش نەشتەرکاری دژە بەکتریا بنوسێت بۆ ئەوەی ڕێگری لە هەوکردن بکات.
پلانی چارەسەر: ئەم پلانە هۆکارەکانی وەک ئەوەی چەند ددان پێویستت پێیەتی و باری ئێسکی شەویلگە و ددانەکانی تری خۆت هەمووی لەبەرچاو دەگیرێت.
بۆ کۆنترۆڵکردنی ئازار، هەڵبژاردنەکانی بێهۆشکردن لەکاتی نەشتەرکاریدا بریتییە لە بێهۆشی ناوخۆیی، هێورکردنەوە یان بێهۆشکردنی گشتی. لەگەڵ پسپۆڕی ددان قسە بکە دەربارەی ئەوەی کام بژاردە باشترینە بۆت. تیمی چاودێری ددان ڕێنماییت دەکات دەربارەی خواردن و خواردنەوەکان بەگوێرەی ئەو بێهۆشییەی کە وەریدەگریت.
ئەگەر هێورکەرەوەت بۆ بکرێت یان بێهۆشی گشتی، پێویست دەکات کە کەسێک دوای نەشتەرکاری بتبات بۆ ماڵەوە و چاوەڕوانی ئەوە بکەیت کە پشوو بدەیت بۆ تەواوی ڕۆژەکە.
پێشبینی چی دەکەیت؟
نەشتەرکاری چاندنی ددان بەزۆری نەشتەرکارییەکی دەرەکییە کە لە چەند قۆناغێکدا ئەنجام دەدرێت، لەگەڵ کاتی چاکبوونەوە لە نێوان نەشتەرکارییەکان. پرۆسەی دانانی چاندنی ددان چەند هەنگاوێکی تێدایە، لەوانە:
- لابردنی ددان
- ئامادەکردنی شەویلگە (دەستکاری) کاتێک پێویست دەکات
- شوێنی چاندنی ددان
- گەشە و چاکبوونەوەی ئێسک
- دانانی ئەبەتمێنت abutment (ماددەیەکە بۆ پاڵپشتی ددانە دەستکردەکان)
- دانانی ددانی دەستکرد
هەموو پرۆسەکە لەوانەیە چەند مانگێک بخایەنێت لە سەرەتاوە تا کۆتایی. زۆربەی کات تەرخان دەکرێت بۆ چاکبوونەوە و چاوەڕوانی گەشەکردنی ئێسکی نوێ لە چەناگە. بە پشت بەستن بە بارودۆخەکەت، پرۆسەی دیاریکراو ئەنجام دەدرێت و ماددەکان بەکاردەهێنرێن، هەروەها هەندێک جار دەکرێت هەندێک هەنگاوی دیاریکراو تێکەڵ بکرێن.
چی کاتێک پێویست بە چاندنی ئێسکی شەویلگە دەکات؟
ئەگەر ئێسکی شەویلگە بە پێی پێویست ئەستوور نەبێت یان زۆر نەرم بێت، لەوانەیە پێویستت بە چاندنی ئێسک بێت پێش ئەوەی نەشتەرکاری چاندنی ددان بکەیت. ئەمەش لەبەرئەوەی کرداری جومگەی بەهێزی دەمت فشارێکی گەورە دەخاتە سەر ئێسک، و ئەگەر نەتوانێت پشتگیری نەشتەرکارییەکە بکات، ئەوکات دەکرێت نەشتەرکارییەکە شکست بهێنێت. ئێسک دەتوانێت بناغەیەکی بەهێزتر بۆ چاندنەکە دروست بکات.
چەند ماددەیەکی ئێسک هەن کە دەتوانرێت بەکاربهێنرێن بۆ دووبارە دروستکردنەوەی ئێسکی شەویلگە. هەڵبژاردنەکان لەوانەیە ئێسکێکی سروشتی لەخۆ بگرێت، وەک ئەوەی لە شوێنێکی تری جەستە وەردەگیرێت، یان ئێسکێکی دەستکرد، وەک ماددەی جێگرەوەی ئێسک کە دەتوانێت پێکهاتەی پشتگیری بۆ گەشەی ئێسکی نوێ دابین بکات. لەگەڵ پزیشک قسە بکە دەربارەی هەڵبژاردنەکان کە باشترینن بۆ تۆ.
لەوانەیە چەند مانگێک بخایەنێت بۆ ئەوەی ئێسکە گواستراوەکە وەک ئێسکێکی نوێ گەشە بکات و پشتگیری چاندنی ددان بکات. لە هەندێک حاڵەتدا، لەوانەیە تەنها پێویستت بە چاندنی ئێسکێکی بچووک بێت، کە دەتوانرێت لە هەمان کاتدا ئەنجام بدرێت وەک نەشتەرکاری چاندن. دۆخی ئێسکی شەویلگەت دیاری دەکات چۆن بەردەوام دەبیت.
دانانی شوێنی ددانی دەستکرد
لە کاتی نەشتەرکاری بۆ دانانی ددانی دەستکرد، نەشتەرکاری دەم بڕینێک دەکات بۆ کردنەوەی پووک و ئاشکراکردنی ئێسک. کونەکان دەکەونە ناو ئێسکەکەوە کە شوێنی کانزای ددانی دەستکرد دانراوە. لەبەر ئەوەی شوێنەکە وەک ڕەگی ددان خزمەت دەکات، لە قووڵایی ئێسکەکەدا دەچێندرێت.
لەم کاتەدا، هێشتا بۆشاییەک هەیە لەو شوێنەی کە ددانەکە لەدەستچووە. جۆرێک لە ددانی کاتی دەتوانرێت بۆ دەرکەوتن دانرابێت، ئەگەر پێویست بکات. دەتوانیت ئەم ددانە لاببەیت بۆ پاککردنەوە یان لە کاتی خەوتندا.
چاوەڕوانی گەشە و چاکبوونەوەی ئێسک
کاتێک شوێنی کانزای ددانی چاندراو لە ئێسکی شەویلگەدا دەدەنرێت، یەکخستنی ددانەکان دەست پێدەکات. لە ماوەی ئەم پرۆسەیەدا، ئێسکی شەویلگە گەشە دەکات و لەگەڵ ڕووی چاندنی ددان یەک دەگرێت. ئەم پرۆسەیە، کە لەوانەیە چەند مانگێک بخایەنێت. یارمەتیدەر دەبێت بۆ دابینکردنی بنەمایەکی پتەو بۆ ددانە دەستکردە نوێیەکان هەروەک ڕەگەکان بۆ ددانە سروشتییەکان دەیکەن.
دانانی هاوسنووری یان ئەبەتمێنت
کاتێک یەکخستنی ئێسک تەواو دەبێت، لەوانەیە پێویست بە نەشتەرکاری زیاتر بێت بۆ دانانی پارچەک کە تێیدا دانەکە جێگیردەبێت. ئەم نەشتەرکارییە بچووکە بە شێوەیەکی ئاسایی لەگەڵ بێهۆشی ناوخۆیی ئەنجام دەدرێت لە شوێنی نەخۆشێکی دەرەکی. بۆ دانانی ئەم ماددەیە:
- نەشتەرکاری دەم دووبارە پووک دەکاتەوە بۆ ئەوەی شوێنی ددانە دەستکردەکە دەربکەوێت.
- ماددەیەک دادەنرێت کە بە ددانە دەستکردەکەوە بەند دەبێت.
- دواتر شانەی پووک لە دەوروبەرەوە دادەخرێت، بەڵام لە سەرەوە نا.
لە هەندێک حاڵەتدا، پێکهاتەکە دەبەسترێتەوە بە شوێنی کانزای ددانی دەستکرد کاتێک شوێنەکە دەچەنرێت. واتە پێویست بە نەشتەرکاری زیاتر نییە. لەبەر ئەوەی کە پێچەوانەکە لە هێڵی پووکەوە تێدەپەڕێت، بەڵام کاتێک دەمت دەکەیتەوە دیار دەبێت، و بەو شێوەیە دەبێت هەتا دکتۆری ددانەکەت پرۆسەی ددان تەواو دەکات. هەندێک کەس حەزیان لەو ڕوخسارە نییە و پێیان باشترە کە لە پرۆسەیەکی جیاوازدا بێت. دوای ئەوەی کە ئەبەتمێنتەکە دانرا، پێویستە پووک بۆ ماوەی نزیکەی دوو هەفتە چاک ببێتەوە پێش ئەوەی ددانە دەستکردەکە ببەسترێتەوە.
هەڵبژاردنی ددانە دەستکردە نوێیەکان
کاتێک پووک چاک دەبێتەوە، کاریگەری زیاتری دەبێت لەسەر دەم و ددانەکانت. ئەم کردارانەی کراون بەکاردێن بۆ دروستکردنی (تاج) ددانێکی دەستکردی ڕاستەقینە. تاج ناتوانرێت جێگیر بکرێت هەتا ئێسکی شەویلگە ئەوەندە بەهێز نەبێت کە پشتگیری بەکارهێنانی ددانە نوێیەکە بکات. لەگەڵ پسپۆڕی ددان دەتوانن بەیەکەوە ددانە دەستکردەکان هەڵبژێرن کە دەتوانرێت لاببرێن، جێگیر بن یان تێکەڵەیەک لە هەردووکیان:
ئەو ددانە دەستکردانەی لادەبرێن: لە ددانێکی ئاسایی دەچێت کە دەتوانرێت لاببرێت و دەکرێت بەشێک یان تەواوی ددانەکان بگرێتەوە. ددانی سپی دەستکردی تێدایە کە بە پوکێکی پلاستیکی پەمەیی دەورە دراوە. لەسەر چوارچێوەیەکی کانزایی دانراوە کە بەستراوەتەوە بە پێکهاتەکەوە و بە پارێزراوی دەچێتە شوێنەکەوە. دەتوانرێت بە ئاسانی لاببرێت بۆ چاککردنەوە یان پاککردنەوەی ڕۆژانە.
ئەو ددانە دەستکردنانەی جێگیر دەکرێن: ئەمانە بریتین لە ددانێکی دەستکرد کە بە هەمیشەیی دادەنرێت و جێگیردەکرێت لەسەر یەکێک لە شوێنەکانی چاندن. ناتوانیت ددانەکە لاببەیت بۆ پاککردنەوە یان لە کاتی خەودا. زۆربەی کات، هەر تاجێک بەستراوەتەوە بە ددانی دەستکرد. لەگەڵ ئەوەشدا، لەبەر ئەوەی ددانەکان زۆر بەهێزن، چەند ددانێک دەتوانرێت بە یەک چاندن بگۆڕدرێن ئەگەر پێکەوە پردیان بکرێن.
دوای ڕێکارەکه
ئەگەر نەشتەرکاری چاندنی ددانت هەبێت لە قۆناغێک یان چەند قۆناغێکدا، لەوانەیە هەندێک لە ناڕەحەتییە ئاساییەکانی پەیوەست بە هەر جۆرە نەشتەرکارییەکی ددان ئەزموون بکەیت وەک:
- هەوکردنی پووک و دەموچاو
- وشکبوونەوەی پێست و قژ
- ئازار لە شوێنی چاندن
- خوێنبەربوونی بچووک
لەوانەیە پێویست بە دەرمانی ئازار یان دژە بەکتریا بکات دوای ئەنجامدانی نەشتەرکارییەکە. ئەگەر هەوکردن، ناڕەحەتی یان هەر کێشەیەکی تر خراپتر بوو لە ڕۆژانی دوای نەشتەرکاری، پێویستە پەیوەندی بکرێت بە پسپۆڕی نەشتەرکاری دەم و ددان.
دوای هەر قۆناغێکی نەشتەرکاری، لەوانەیە پێویست بە خواردنی نەرم بکات تا کاتێک شوێنی نەشتەرکاری چاک دەبێتەوە. بە شێوەیەکی نموونەیی نەشتەرکارییەکەت ئەو دوورینەوانە بەکاردەهێنێت کە دەتوێتەوە و نامێنن بەڵام ئەگەر تەقەڵەکان مانەوە ئەوە دواتر پزیشک لایدەبات.
ئەنجامەکان
زۆربەی ددانە چێنراوەکان سەرکەوتوون. بەڵام هەندێک جار ئێسکەکە بە شێوەیەکی پێویست تێکەڵ نابێت لەگەڵ کانزاکە. جگەرەکێشان، بۆ نموونە، لەوانەیە ببێتە هۆی شکستی چاندن و ئاڵۆزییەکان.
ئەگەر ئێسکەکە بە شێوەیەکی پێویست تێکەڵ نەبێت، ئێسکەکە لادەبرێت، پاشان پاک دەکرێتەوە و دەتوانیت لە ماوەی سێ مانگدا دووبارە نەشتەرکارییەکە تاقی بکرێتەوە.
دەتوانیت یارمەتی کاری ددانە دەستکرد و ددانە سروشتییەکان بدەیت بۆ ماوەیەکی درێژتر، بە جێبەجێکردنی ئەم کردارانە:
پاکوخاوێنییەکی باش ئەنجام بدەن: هەروەک لەگەڵ ددانە سروشتییەکان، ددانە دەستکردەکان و شانەی پووک پاک بکەرەوە. فڵچەیەکی تایبەت دیزاین کراوە، وەک فڵچەیەکی نێوان ددانەکان کە لە نێوان ددانەکاندا دەکەوێتە سەر، دەتوانێت یارمەتی پاککردنەوەی گۆشەکان و کرانەکانی دەوروبەری ددانەکان بدات.
بە بەردەوامی سەردانی دکتۆری ددان بکە: پشکنینی ددان خشتە بکە بۆ دڵنیابوون لە تەندروستی و کارکردنی گونجاوی ددانە دەستکردەکانت و جێبەجێکردنی ئامۆژگاری بۆ پاککردنەوەی پیشەیی.
خۆت بەدوور بگرە لە خووی زیانبەخش: شتی ڕەق مەخۆ، وەک سەهۆڵ و شیرینی ڕەق، کە دەکرێت تاجەکانت بشکێنێت یان تەنانەت زیان بگەیەنێت بە ددانە سروشتییەکان. هەروەها خۆت بەدوور بگرە لە خواردنەوەی جگەرە و کافایین.
