ناوهڕۆك
جاڵجاڵۆکەکان
جاڵجاڵۆکە (بە ئینگلیزی: spider)، ژمارەی جۆرەکانی زۆرن و لە چەند خێزانێکی جیاوازدا پۆلێنکراون، بەڵام هەموویان لە هۆز و پلەیەکی دیاریکراوی جاڵجاڵۆکەدان، لە هەموو کیشوەرەکاندا دەژین جگە لە جەمسەری باشوور، هەندێکیان لە ناوچەی ئاست نزم لە دەریا دەژین هەندێکیان لووتکەی چیاکان دەکەن بە نشینگەیان، ئەو جۆرانەی هەتا ئێستا ناسراون زیاتر لە ٤٦،٧٠٠ جۆرن لە ١١٠ خێزاندا کۆبوونەتەوە، کە هەموویان لە سێ جۆری سەرەکیدا دانراون، بەم شێوەیە:
- جاڵجاڵۆکەی شەویلگە چڕنووکدارەکان (ناوی زانستی: labidognatha)، زۆرینەی خێزانەکان لەئەم بەشەدان، دڵی ئەم جۆرانە سێ ناوچەی کراوە لە خۆ دەگرێت هەندێک جار دەکرێت دووان بێت.
- گورگە جاڵجاڵۆکە (ناوی زانستی: orthognatha)، پێنج خێزانی جیاواز لەخۆدەگرێت زۆرینەیان دڵیان لە چوار بەشی کراوە پێکدێت.
- جاڵجاڵۆکەی پارچەپارچەکراو (ناوی زانستی: (liphistiidae)، ئەم جۆرە تەنها یەک خێزان لە خۆدەگرێت، دڵی ئەمان لە ٥ جووت ناوچەی کراوە دروستبووە.
شێوەی دەرەوەی
دیارترین تایبەتمەندی جاڵجاڵۆکەکان هەبوونی ٤-٦ تەشییە کە بە هۆیەوە داوی ئاوریشمی دروست دەکات، جۆری ئاوریشمەکانیش ٧ دانەن کە هۆکارێکی پۆلێنکردنی جاڵجاڵۆکەکانە، درێژی جاڵجاڵۆکەکان بە نزیکەیی لە نێوان ٠،٥-٩٠ ملم دایە، بە بەراورد بە مێرووەکان جەستەیان بۆ دوو بەش دابەشبووە لەبری سێ، هەروەها هەشت پێ لە بری شەش، لەبەر ئەم هۆکارانە لە کاتی پۆلێنکردندا بە مێروو دانانرێت، واتە جاڵجاڵۆکەکان سەر و سنگیان پێکەوە نووساوە، و بەشی دووەمیشی سکیەتی لە نێوانیاندا گرێیکە هەیە کە هەردوو بەشەکەی توند بەیەکەوە بەستووە، بۆ جوڵە کردن و ڕاوکردن زیاتر بەرکەوتن و لەرینەوە و تامکردن بەکاردێنێت نەک بینین، تەنها چەند جۆرێکی کەمیان هەستی بینینی بەهێزیان هەیە کە سوودی لێدەبینن، ئەم جۆرانە ٨ چاویان هەیە یان ٦ یان کەمتر، جاڵجاڵۆکەکان هەستەکانی بەرکەوتن و تامکردن و ئەندامی یەکگرتنی نێرینەکان بە هۆی پێیەکانییەوە دەبێت، ژمارەی پێیەکانیش چوار جووتن واتە هەشت پێن، هەندێکیان چنگیان هەیە کە هاوکارییان دەکات سەرئاو بکەون، بواری ڕەنگەکانی جاڵجاڵۆکەکان زۆر و جیاوازە، هەندێکیان ڕەنگێکی تاریکی هەیە لەگەڵ نیشانەی کاڵ و ڕەنگ کراوە، هەندێکی دیکەیان ڕەنگی سەریان جیایە لە سک بەڵام هەندێکیان هاشێوەن.
خۆراک
جاڵجاڵۆکەکان خۆراکیان گیانەوەری زیندووە، وەک مێرووەکان و جاڵجاڵۆکەی دیکە و بۆق و خشۆک و باڵندەی بچووک، بۆ نێچیر گرتن زیاد لە ڕێگەیەکیان هەیە، وەک بەکارهێنانی هەستەکانی بینین و تامکردن و هەستکردن بە جووڵە و لەرینەوەکان و پێیەکانی و بەرهەم هێنانی ژەهر بۆ ئیفلیجکردن یاخود بڕینی پێست و مژینی خوێن بە سوود وەرگرتن لە چەند بەشێکی دەمی یان دروستکردنی داوی ئاوریشمی بۆ پێوەنووسان و گرتنی نێچیرەکان.
یەکگرتن و زۆربوون
کردەوەی زۆربوونی جاڵجاڵۆکەکان دوای یەکگرتن دەبێت، کە نزیکەی ١٠٠٠ هێلکەی پیتێنراو لە تورەگەی ئاوریشمی مێینەکەدا دادەنرێت، نێرینەکە پێیەکانی دەخاتە بەشی کراوەی ئەندامی زاوزێی مێینەوە، مێینەکەش سپێرمە گونجاوەکان بۆ پیتاندنەکە هەڵدەبژێرێت.
سوڕی ژیان
ژیانی جاڵجاڵۆکەکان سێ قۆناغ دەگرێتەوە، بەم شێوەیە:
- قۆناغی کۆرپەلەیی: دوای یەکگرتن دەگرێتەوە هەتا لەدایکبوونی، هەندێک جۆری جاڵجاڵۆکەکان هێلکە پیتێنراوەکان دەخەنە نێو تورەگەیەکی ئاوریشمی زۆر توند و دواتر شێوازی پارێزگاری لێکردن و چاودێری کردنەکەی دەگۆڕێت، هەندێکی دیکەیان هێلکەکان لە جێگەیەکی پارێزراو جێدەهێڵن هەتا خۆیان هەڵدێن، ئەم کردەوەیان نزیکەی چەند هەفتەیەکی پێدەچێت، جۆرێکی دیکەیان هێلکە پیتێنراوەکان لەسەر پشتیان هەڵدەگرن بۆ ماوەی ١٠ ڕۆژ.
- پێش قۆناغی پێگەیشتن: دوای هەڵهاتنی لە هێلکەکە هەتا پێگەیشتنی دەگرێتەوە، لەم قۆناغەدا فێری جووڵە و ڕاوکردن و دروستکردن و بەکارهێنانی ئاوریشم دەبێت، قەبارەی گەورە دەبێت لە ڕێگەی لێبوونەوە و جێگەگرتنەوەی، بە جۆرێک کە ٥-١٠ جار تەواوی بەشی دەرەوەی جەستەی لێدەبێتەوە و جێگەی دەگیرێتەوە هەتا دەگاتە قۆناغی پێگەیشتن.
- قۆناغی پێگەیشتن: لەم قۆناغەدا توانای یەکگرتن و زۆربوونی هەیە، تەمەنی جاڵجاڵۆکەکان بە گوێرەی جۆرەکانیان دەگۆڕیت، بەڵام بە نزیکەیی ١-٢ ساڵ دەژین، هەروەها تەمەنی مێینەکان درێژترە لە نێرینەکان کە زۆرینەیان دوای یەکگرتن دەمرن.
