ناوه‌ڕۆك
ناساندن
تیکتۆک (بە ئینگلیزی: Tik Tok، بە عەرەبی: تيك توك)، بریتییە لە خزمەتگوزارییەکی ڤیدیۆیی کورت فۆرم کە لەلایەن کۆمپانیای ByteDance خاوەندارێتی دەکرێت. بەکارهێنەر ڤیدیۆکان بڵاودەکاتەوە کە دەتوانرێت ماوەکەی لە ٣ چرکە بۆ ١٠ خولەک بێت. لەو کاتەوەی کە دەستیان بە کارەکانیان کردووە، تیکتۆک ناوبانگی جیهانی بەدەستهێناوە. لە تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ تیکتۆک ٢ ملیار دابەزاندنی مۆبایلی تێپەڕاند لە جیهاندا. ناوبانگی تیکتۆک بووە هۆی ئەوەی کە پلاتفۆرمەکە کاریگەرییەکی کولتووریی لەسەر ئاستی جیهان زیاد بکات. چەندین وڵات بەکارهێنانی تیکتۆکیان سنووردار کردووە یان قەدەغەیان کردووە هۆکارەکانی قەدەغەکردن بریتین لە سەلامەتی منداڵان، ڕەگەزپەرستی، ناوەڕۆکی ژەهراوی، زانیاری هەڵە و تێکدانی تەندروستی دەروونی.
پێکهاتەی کۆمپانیا
تیکتۆک ئێڵ تی دی لە دوورگەکانی کایمان دامەزراوە و بنکەکەی لە سەنگاپورە و لۆس ئەنجلسە. کۆمپانیای ByteDance لقی سەرەکی لە پەکینە لەلایەن دامەزرێنەران و وەبەرهێنەرە چینییەکانەوە خاوەندارێتی دەکرێت، تیکتۆک خاوەنی چوار بەشە بنکەی گەورەیە کە بنکەکەی لە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکایە، ئوسترالیا، کە هەروەها بازرگانی نیوزلەندا بەڕێوە دەبات. شانشینی یەکگرتوو، هەروەها خاوەنی دامەزراوە لاوەکییەکانی یەکێتی ئەورووپایە و سەنگاپورە خاوەنی کارەکانی باشووری ڕۆژهەڵاتی ئاسیا و هیندستانە. لە ئایاری ٢٠٢٠ـەوە، بەڕێوەبەری جێبەجێکاری کۆمپانیاکە لە ئەمریکا بەرپرسیارە لە بڕیاردانی گرنگ بۆ کۆمپانیاکە.
مێژوو
ئەپەکە لە ساڵی ٢٠١٧ بە شێوەی TikTok لە بازاڕە نێودەوڵەتییەکاندا نمایشکرا. لە ٢٣ـی کانوونی دووەمی ٢٠١٨ ئەپی TikTok پلەی یەکەمی بەدەستهێنا لە نێوان دابەزاندنی ئەپەکان بە خۆڕایی لە کۆگاکانی ئەپەکان لە تایلاند و وڵاتانی تر. تیکتۆک زیاتر لە ١٣٠ ملیۆن جار لە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا داگیراوە و گەیشتووەتە ٢ ملیار دابەزاندن لە سەرانسەری جیهاندا، بەپێی داتاکانی کۆمپانیای لێکۆڵینەوەی مۆبایل سێنسەر تاوەر بەکارهێنەرانی تیکتۆک لە چین ناگرێتەوە واتە بێ بەکارهێنەرانی چین بەکارهێنەرانی جیهانی دەگاتە ٢ ملیار.
لە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا کەسایەتییە بەناوبانگەکان، لەوانە جیمی فالۆن و تۆنی هۆک لە ساڵی ٢٠١٨ دەستیان کرد بە بەکارهێنانی ئەپەکە. کەسایەتییە بەناوبانگەکانی دیکە لەوانە جێنیفەر لۆپێز، جێسیکا ئەلبا، ویڵ سمیت و جەستن بیبەر چوونە پاڵ تیکتۆک و چەندین کەسی تر. لە کانوونی دووەمی ٢٠١٩ تیکتۆک ڕێگەی بە دروستکەرەکان دا کە بەستەرەکانی فرۆشتنی کاڵا لە ڤیدیۆکانیاندا بچەسپێن. لە ئایاری ٢٠٢١، تیکتۆک شۆ زی چیوی وەک بەڕێوەبەری جێبەجێکاری نوێیان دەستنیشان کرد. لە تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢ ڕاگەیەندرا کە تیکتۆک پلانی فراوانکردنی بازاڕی بازرگانی ئەلیکترۆنی لە ئەمریکا دادەڕێژێت، دوای کردنەوەی فرۆشگای تیکتۆک لە بەریتانیا. پێشبینی کرا تیکتۆک لە ساڵی ٢٠٢٣ نزیکەی ١٤,١٥ ملیار دۆلار داهات بەدەست بهێنێت.
یەکخستنی Musical.ly
لە ۹ی تشرینی دووەمی ٢٠١٧، کۆمپانیاکەی تیکتۆک بایت دانس، نزیکەی یەک ملیار دۆلاری خەرج کرد بۆ کڕینی musical.ly .Musical.ly پلاتفۆرمێکی ڤیدیۆیی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بوو کە ڕێگەی بە بەکارهێنەران دەدا ڤیدیۆی کورت و کۆمیدی دروست بکەن، کە سەرەتا لە ئابی ٢٠١٤ بڵاوکرایەوە. تیکتۆک لە ٢ـی ئابی ٢٠١٨ لەگەڵ musical.ly یەکیانگرت لەگەڵ ئەو هەژمارانەی کە هەبوون و داتاکانیان یەکخست بۆ یەک ئەپ کە بە ناونیشانی تیکتۆکە.
تایبەتمەندییەکان
١- ئەپی مۆبایلەکە ڕێگە بە بەکارهێنەران دەدات ڤیدیۆی کورت دروست بکەن، کە زۆرجار مۆسیقاشی بۆ زیاد دەکرێت دەکرێت خاو بکرێتەوە یان دەستکاری بکرێت بە فلتەر.
٢- دەتوانن دەنگی خۆیان بۆ مۆسیقای بەکارهاتوو زیاد بکەن، بەکارهێنەران دەتوانن مۆسیقای باکگراوند هەڵبژێرن لە چەشنی جۆراوجۆری مۆسیقا، بە فلتەر دەستکاری بکەن و ڤیدیۆیەکی ١٥ چرکەیی تۆمار بکەن.
٣- پەڕەی For You لەسەر TikTok بریتییە لە چەند ڤیدیۆیەک کە پێشنیار دەکرێت بۆ بەکارھێنەران لەسەر بنەمای چالاکییەکانیان لەسەر ئەپەکە. ناوەڕۆکەکە لەلایەن زیرەکی دەستکردی تیکتۆکەوە چارەسەر دەکرێت بەپێی ئەو ناوەڕۆکەی کە بەکارهێنەر ئارەزووی لێ دەکات یان کارلێکی لەگەڵ دەکات یان بەدوایدا دەگەڕێت.
٤- تایبەتمەندی کاردانەوەی ئەپەکان ڕێگە بە بەکارهێنەران دەدات کاردانەوەی خۆیان بۆ ڤیدیۆیەکی دیاریکراو هەبێت ئەویش لە ڕێگەی تایبەتمەندی دەوێت ڕێگە بە بەکارهێنەران دەدات ڤیدیۆیەک بکەن لە تەنیشت ئەو ڤیدیۆیە کە هەیە.
٥- ئەو ڤیدیۆیانەی کە بەکارهێنەران نایانەوێت بڵاوی بکەنەوە دەتوانرێت لە ڕەشنووسەکانیاندا (draft) خەزن بکرێن. بەکارهێنەر ڕێگەی پێدراوە کە ڕەشنووسەکانی ببینێت و پۆستەکانی ببینێت کاتێک گونجاوە.
٦- ئەپەکە ڕێگە بە بەکارهێنەران دەدات هەژمارەکانیان بە شێوەی تایبەت دابنێن. کاتێک یەکەم جار ئەپەکە دادەبەزێنرێت، هەژماری بەکارهێنەران بە شێوەیەکی گشتییە، بەکارهێنەر دەتوانێت لە ڕێکخستنەکانی خۆیدا بیگۆڕێت بۆ تایبەت.
٧- بەکارهێنەران دەتوانن هەڵبژێرن کە ئایا هەر بەکارهێنەرێکی تر یان تەنها هاوڕێکانیان، دەتوانن لە ڕێگەی لێدوان، نامەکان، یان کاردانەوە یان ڤیدیۆی دوێت لەگەڵیان کارلێک بکەن. هەروەها بەکارهێنەران دەتوانن ڤیدیۆی دیاریکراو دابنێن بۆ گشتی، هاوڕێکان یان تایبەت بەبێ گوێدانە ئەوەی کە هەژمارەکە تایبەتە یان نا.
٨- تیکتۆک لە مانگی شوباتی ٢٠٢٠دا دۆخی سەلامەتی خێزانی ڕاگەیاند بۆ ئەوەی دایک و باوکان بتوانن کۆنترۆڵی منداڵەکانیان بکەن لەسەر ئەپەکە. ئەپەکە تایبەتمەندی کۆنترۆڵی دایک و باوکی فراوانتر کرد بە ناوی Family Pairing لە ئەیلوولی ٢٠٢٠ بۆ دابینکردنی سەرچاوەی پەروەردەیی بۆ دایک و باوکان و سەرپەرشتیاران بۆ تێگەیشتن لەوەی منداڵانی تیکتۆک تووشی چی دەبن.
٩- لە کانوونی یەکەمی ٢٠٢١، تیکتۆک دەستی کرد بە تاقیکردنەوەی بێتا ستۆدیۆی ڕاستەوخۆ، کە بەرنامەیەکی پەخشکردن بوو کە ڕێگە بە بەکارهێنەران دەدا بەرنامەکان لەسەر کۆمپیوتەرەکانیان بکەنەوە.
١٠- لە تەممووزی ٢٠٢٣، تیکتۆک خزمەتگوزارییەکی نوێی بڵاوکردەوە بە ناوی TikTok Music، کە لە سەرەتادا تەنها لە بەرازیل و ئیندۆنیزیا بەردەست بوو. ئەم خزمەتگوزارییە ڕێگە بە بەکارهێنەران دەدات گوێ لە گۆرانییەکان بگرن و بڵاویان بکەنەوە. ڕاپۆرتەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە تیکتۆک مۆسیقا گۆرانییەکانی کۆمپانیا گەورەکانی تۆمارکردنی تێدایە وەک گرووپی یونیڤەرساڵ میوزیک، سۆنی میوزیک و گرووپی وارنەر میوزیک. لە ١٩ی تەممووزی ٢٠٢٣، مۆسیقای تیکتۆک فراوانکرا بۆ بەکارهێنەرانی هەڵبژێردراو لە ئوسترالیا، مەکسیک و سەنگاپورە.
بەکارهێنان
- تیک تۆک سەرنجی بەکارهێنەرە گەنجەکانی ڕاکێشاوە، چونکە ٤١٪ـی بەکارهێنەرانی تەمەنیان لە نێوان ١٦ بۆ ٢٤ ساڵدایە.
- ٩٠٪ـی بەکارهێنەران ڕۆژانە ئەپەکە بەکاردەهێنن.
- بەکارهێنانی جوگرافی تیکتۆک لە ساڵی ٢٠١٩ دەریخستووە کە %٤٣ـی بەکارهێنەرانی نوێ خەڵکی هیندستان بوون پێش ئەوەی پلاتفۆرمی کۆمەڵایەتی لە وڵاتەکەدا قەدەغە بکرێت.
- ڕێژەی ئەو کەسانەی کە بە بەردەوامی هەواڵ لە تیکتۆکەوە وەردەگرن لە ساڵی ٢٠٢٣ـدا گەیشتۆتە ١٤٪.
- لە چارەکی یەکەمی ساڵی ٢٠٢٢، زیاتر لە ١٠٠ ملیۆن بەکارهێنەری چالاکی مانگانە لە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا و ٢٣ ملیۆن بەکارهێنەری چالاک لە بەریتانیا هەبوون.
- بەکارهێنەرێکی ئاسایی ڕۆژانە ١ کاتژمێر و ٢٥ خولەک لە ئەپەکەدا بەسەر دەبات و ١٧ جار تیکتۆک دەکاتەوە.
هەرزەکاران
لە ئازاری ٢٠٢٣، تیکتۆک سنووردارکردنی کاتی شاشەی بنەڕەتی بۆ بەکارهێنەرانی خوار تەمەن ١٨ ساڵ ڕاگەیاند. ئەو کەسانەی تەمەنیان لە خوار ١٣ ساڵەوەن پێویستیان بە کۆدی تێپەڕبوون هەیە لەلایەن دایک و باوکیانەوە بۆ درێژکردنەوەی ماوەکەیان.
قەدەغەکردن و هەوڵدان بۆ قەدەغەکردنی
ژمارەیەک لە حکوومەتەکان تیکتۆکیان قەدەغە کرد بەهۆی نیگەرانی جۆراوجۆرەوە، لەوانە ئاسایشی نیشتمانی، هەندێک لە حکوومەتەکان تیکتۆکیان بۆ هەموو بەکارهێنەران قەدەغە کردووە، لە کاتێکدا حکوومەتەکانی تر تەنها تیکتۆکیان لەسەر ئامێرە حکوومییەکان قەدەغە کردووە.
ئاسیا
بەگوێرەی ڕاپۆرتەکان لە ئابی ٢٠٢٣، تیکتۆک لە چەندین وڵاتی ئاسیا قەدەغەکراوە لەوانە ئەفغانستان، ئەرمینیا، ئازەربایجان، ھیندستان، ئێران، نیپاڵ و سوریا. پێشتر ئەپەکە بۆ ماوەیەکی کاتی لە ئیندۆنیزیا قەدەغەکرابوو بەڵام لابرا. لە ٧ی ئازاری ٢٠٢٣، دەزگای فیدراڵی ئوسترالیا تیکتۆکیان قەدەغە کرد لەسەر ئامێرە مۆبایلەکانی پەیوەندیدار بە کار. لە ١٧ی ئازاری ٢٠٢٣، خزمەتگوزاری پەرلەمانی نیوزلەندا تیکتۆکی قەدەغە کرد لەسەر ئەو ئامێرانەی کە پەیوەندییان بە پەرلەمانەوە هەیە بەهۆی نیگەرانییەکانی ئاسایشی ئەلیکترۆنی.
ئەورووپا
- لە شوباتی ٢٠٢٣، کۆمسیۆنی ئەورووپا و ئەنجوومەنی ئەورووپا تیکتۆکیان لە ئامێرە فەرمییەکان قەدەغە کرد.
- لە ئازاری ٢٠٢٣، بەلجیکا تیکتۆکی لە هەموو ئامێرەکانی کارکردنی حکوومەتی فیدراڵی قەدەغە کرد بەهۆی ئاساییشی ئەلیکترۆنی، تایبەتمەندی و زانیاری هەڵە.
- لە ئازاری ٢٠٢٣، وەزارەتی بەرگری دانیمارک تیکتۆکی لەسەر ئامێرەکانی کار قەدەغە کرد.
بەریتانیا
لە ئازاری ٢٠٢٣، حکوومەتی بەریتانیا ڕایگەیاند کە تیکتۆک قەدەغە دەکرێت لەسەر ئەو ئامێرانەی کە لەلایەن وەزیرەکان و کارمەندانی دیکەوە بەکاردەهێنرێن، ئەمەش بەهۆی نیگەرانییەکانی ئەمنی پەیوەست بە مامەڵەکردنی ئەپەکان لەگەڵ داتای بەکارهێنەران.
ئەمریکا
لە شوباتی ٢٠٢٣، حکوومەتی کەنەدا تیکتۆکی لە هەموو ئامێرە مۆبایلەکانی حکوومەت قەدەغە کرد.
ویلایەتە یەکگرتووەکان
قەدەغەکردنی تیکتۆک لە ئەمریکا لە کانوونی دووەمی ٢٠٢٠، سوپا و هێزی دەریایی ئەمەریکا تیکتۆکیان لەسەر ئامێرە حکوومییەکان قەدەغە کرد دوای ئەوەی وەزارەتی بەرگری ئەو ئامێرەی بە مەترسییەکی ئەمنی ناودێر کرد.
