ناوه‌ڕۆك
ناساندن
پاراستنی ژینگە (بە عەرەبی: حماية البيئة، بە ئینگلیزی: Environmental protection)، پاراستنی ژینگە ئەو بەرنامە و خزمەتگوزارییانە دەگرێتەوە کە ئامانجیان کەمکردنەوەی مەترسییەکانە بۆ سەر ژینگە بەهۆی پیسکەرەکانی وەک ماددە و پاشماوەی مەترسیدار، سووتەمەنی و ڕۆن. ئەم بەرنامانە باس لە ڕێوشوێنی خۆپاراستن لە پیسبوون و پابەندبوون بە ڕێساکان دەکەن بە دابینکردنی ڕێکارەکان بۆ کارکردنی سەلامەت لەگەڵ ئەم ماددانە، پشکنینی ئدەفر و شوێنەکانی هەڵگرتن، و دیاریکردنی ڕێکارەکانی خۆپارێزی. هەروەها پلانی فریاگوزاری ژینگەیی لەخۆدەگرێت کە ئەو کارە گونجاوانە دەخاتە ڕوو کە دەبێت لە ئەگەری ڕوودانی هەر پیسبوونێک لەسەر ژینگە ئەنجام بدرێت.
ئامانجە سەرەکییەکانی پاراستنی ژینگە چین؟
- لە کاتێکدا کە لە ئێستاوە ئاشکرایە کە پاراستنی ژینگە پەیوەندی بە توانای ڕزگارکردنی ژینگەکەمانەوە هەیە، بەڵام بنەمایەکی دیکەی سەرەکی پەیوەندی مرۆڤەکان لەگەڵ ژینگەدا دەگرێتەوە. هەر لەبەر ئەمەشە کە شارەزایانی پیشەسازیش ئامانجی باشترکردنی بوونی مرۆڤەکان دەهێننەوە و لە هەمان کاتدا سەرچاوە گرنگەکان دەپارێزن کە ڕەنگە سەدان یان تەنانەت هەزاران ساڵ بخایەنێت بۆ گەڕاندنەوە پاکی بۆ ژینگە کاتێک کە هۆکارەکانی پیسبوونی ژینگە کەم دەبنەوە.
پاراستنی ژینگە ئامانجی چارەسەرکردنی چ پرسێکە؟
ڕێکخراوەکانی پاراستنی ژینگە خەمی چەند گۆڕاوێکیان هەیە. لە کاتێکدا کە گۆڕانی کەشوهەوا بەهۆی مرۆڤەوە لە ئێستادا پەیوەندیدارترین مەترسییە، بەڵام پرسگەلێکی دیکە هەن کە خزمەتگوزارییەکانی پاراستنی ژینگە باسی دەکەن لەوانە:
- پیسبوون
- زیادبوونی ژمارەی دانیشتووان
- فڕێدانی پاشماوە
- بڕینی دارستانەکان
- لەدەستدانی زیندەوەری جۆراوجۆر
وەک دەبینرێت کە کۆمەڵێک بابەتی بەرفراوان هەیە کە دەبێت مامەڵەیان لەگەڵدا بکرێت، بۆیە پێویستە چارەسەرەکانی پاراستنی ژینگەی پەیوەندیدار بە شێوەیەکی دیاریکراو بکرێتە ئامانج.
چۆن پاراستنی ژینگە دەتوانێت جیهانێکی سەلامەت و پاک مسۆگەر بکات؟
پاراستنی ژینگە نوێنەرایەتی چارەسەرکردنی هەموو ئەو کێشانە ناکات کە ڕووبەڕووی تەواوی جیهان بووەتەوە، بە پێچەوانەوە خودی چەمکی پاراستنی ژینگە لە ناو سروشتدا درێژخایەن و هەمیشەییە، واتا ناکرێت تەنها چەند مانگێک یاخود چەند ساڵێک ژینگە بپارێزرێت. هەروەها ئەمەش شێوازێکی ترە بۆ ئەوەی بڵێین چارەسەرەکان خۆیان کاتیان دەوێت بۆ جێبەجێکردن، بۆیە بیرکردنەوەیەکی ڕاستە کە بڵێین پشتگیریکردن لە هەڵوێستێکی چالاکانە باشترین ڕێگایە بۆ دەستپێکردنی پاراستنی ژینگە، هەرچەندە ڕەنگە کاریگەرییەکانی لە ماوەی چەند ساڵێکی سەرەتادا نەبینرێن. سەرەڕای ئەوەش چەندین ستراتیژی هەیە کە پێشتر دەستیان کردووە بە پەسەندکردن و جێبەجێکردنیان نموونەش لەوان بریتییە لە:
- دانانی ڕێساکان لەسەر بڕینی دارە تایبەتەکان.
- سنووردارکردنی بەکارهێنانی سووتەمەنی بەردینی (وەک هاندانی پەرەپێدانی خانەکانی سووتەمەنی هایدرۆجین).
- زیادکردنی کارایی خانەکانی سووتەمەنی هەبوو.
- ڕیسایکلکردن لەسەر ئاستی ناوخۆیی و ناوچەیی و نیشتمانی.
- دانانی ئامانجی سفر کاربۆن.
- نەهێشتنی CFC لە بەرهەمە ناوماڵییەکان.
هەندێک لەو پاراستنی ژینگەیانە لە هەندێکی تر قورستر دەبن، هەروەها ڕێکخراوەکان پێویستە خەمی پێوەرەکانی وەک هەڵسەنگاندنی مەترسی، توانای ئابووری و کاتەکانی جێبەجێکردن لە پەیوەندی لەگەڵ پاراستنی ژینگەدا هەبێت.
حکوومەتەکان چ هەنگاوێک دەگرنەبەر بۆ چارەسەرکردنی گرنگی پاراستنی ژینگە؟
لە سەردەمی هاوچەرخدا گەلانی جیهان چەمکی پاراستنی ژینگە بە جددی وەردەگرن، لە کاتێکدا ڕەنگە وڵاتانی تازەپێگەیشتوو هێشتا لە دواوە بن، بەڵام زۆرینەی جیهانی ڕۆژاوا جەختێکی زۆر لەسەر ڕێبازەکانیان بۆ پاراستنی ژینگە دەکەنەوە. بۆ نموونە شانشینی یەکگرتوو ئامانجیەتی تا ساڵی ٢٠٥٠ خۆیان لە دەردانی کاربۆن بەدوور بگرن.
هەنگاوەکانی دیکە بۆ بەهێزکردنی کاریگەرییەکانی پاراستنی ژینگە بریتین لە توندکردنەوەی ڕێساکان سەبارەت بە دەردانی سووتەمەنی بەردینی و جێبەجێکردنی سزای توند لە ئەگەری پێشێلکردنی ئەم ڕێنماییانە. پێشخستنی سەرچاوەی وزەی نوێبووەوە بە هەمان شێوە ستراتیژییەکی بژاردەییە کە پێشتر لەلایەن حکوومەتە بێشومارەکانەوە وەرگیراوە، بەڵام بەرزکردنەوەی هۆشیاری گشتی لە گرنگی پاراستنی ژینگە و کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا باشترین ڕێگایە بۆ دڵنیابوون لە پاراستنی ژینگە بە شێوەیەکی درێژخایەن.
