ناوه‌ڕۆك
پێشەکی
ئۆپتیکی کوانتەم بوارێکی گرنگ و هەمەلایەنە لە فیزیای هاوچەرخدا کە لێکۆڵینەوە لە (کارلێکی نێوان ڕووناکی و ماددە دەکات) لە ئاستی کوانتەمیدا.
ئەم زانستە تێکەڵەیەکە لە تیۆری و پراکتیک کە تێگەیشتنی ئێمەی لە سروشتی ڕووناکی و پەیوەندی ئەو لەگەڵ ماددە قووڵتر کردووەتەوە لەم ڕاپۆرتەدا ئێمە سەرنج دەخەینە سەر لایەنە جیاوازەکانی ئۆپتیکی کوانتەم لە مێژووەکەیەوە تاکوو بەکارهێنانە هاوچەرخەکانی
مێژووی پەرەسەندن
ئۆپتیکی کوانتەم وەک بوارێکی سەربەخۆ لە نیوەی دووەمی سەدەی بیستەمدا سەری هەڵدا بەڵام ڕەگەکانی دەگەڕێتەوە بۆ سەرەتاکانی پەرەسەندنی میکانیکی کوانتەم چەند وێستگەیەکی گرنگ لە مێژووی ئەم بوارەدا
1900: ماکس پلانک یاسای تیشکدانی ڕەشی دۆزییەوە کە بووە بناغەی تیۆری کوانتەم
1905: ئەلبێرت ئەنشتاین چەمکی فۆتۆن پێشنیار کرد بۆ ڕوونکردنەوەی کاریگەری فۆتۆئەلیکتریک (Photoelectric Effect) فۆتۆ ئێلیکتریک
1917: ئەنیشتاین تیۆری دەرچوونی وروژێنراو (Stimulated Emission) خستەڕوو کە دواتر بووە بنەمای لەیزەر
1960-1970: داهێنانی لەیزەر و پەرەسەندنی تەکنیکە نوێیەکانی ئۆپتیکی کوانتەم
1980-ئێستا: پێشکەوتنی خێرا لە بواری ئۆپتیکی کوانتەم و بەکارهێنانەکانی لە زانیاری کوانتەم و ژمێریاری کوانتەم (Quantum Computing)
بنەما تیۆرییەکان
ئۆپتیکی کوانتەم لەسەر کۆمەڵێک بنەمای تیۆری دامەزراوە:
دوانەیی شەپۆل-تەنۆلکە (Wave-Particle Duality): ڕووناکی دەتوانێت هەم وەک شەپۆل و هەم وەک تەنۆلکە (فۆتۆن) ڕەفتار بکات
کوانتایزەیشنی مەیدانی کارۆموگناتیسی: مەیدانی کارۆموگناتیسی لە یەکەی دیاریکراوی وزە (فۆتۆن) پێکهاتووە
دۆخی کۆهێرێنت (Coherent States): حاڵەتێکی تایبەتی کوانتەمی کە نزیکترین حاڵەتە لە شەپۆلی کلاسیکی
تێکەڵبوونی کوانتەم: پەیوەندییەکی تایبەت لە نێوان سیستەمە کوانتەمییەکان کە لە فیزیای کلاسیکیدا بوونی نییە
پرنسیپی نادڵنیایی هایزنبێرگ (Heisenberg Uncertainty Principle): سنوورداری لە پێوانی هاوکاتی تایبەتمەندییە فیزیاییە جووتەکان
دیاردە سەرەکییەکان
ئۆپتیکی کوانتەم چەندین دیاردەی سەرنجڕاکێش لێکۆڵینەوەیان لەسەر دەکات:
دەرچوونی خۆڕسک و وروژێنراو: پرۆسەکانی دەرچوونی فۆتۆن لە ئەتۆمەکان
گوشینی ڕووناکی (Light Squeezing): کەمکردنەوەی نادڵنیایی لە یەک لایەنی شەپۆلی ڕووناکی
ئیفێکتی ئەنتی-بانچینگ (Anti-bunching Effect): دیاردەیەک کە تیایدا فۆتۆنەکان بە تەنیا دەردەچن
تەلەپۆرتی کوانتەم: گواستنەوەی زانیاری کوانتەمی لە نێوان دوو خاڵی دوور
کریپتۆگرافی کوانتەم (Quantum Cryptography): بەکارهێنانی یاساکانی میکانیکی کوانتەم بۆ دروستکردنی سیستەمی ئەمنی پەیوەندی
تەکنیکە تاقیگەییەکان
ئۆپتیکی کوانتەم پشت بە کۆمەڵێک تەکنیکی پێشکەوتووی تاقیگەیی دەبەستێت:
سەرچاوەکانی تاک-فۆتۆن (Single-Photon Sources): ئامێرە کە دەتوانن تەنها یەک فۆتۆن لە هەر جارێکدا بنێرن
ئاشکراکەرەکانی تاک-فۆتۆن: ئامێرە هەستیارەکان کە دەتوانن تەنها یەک فۆتۆن ئاشکرا بکەن
بۆشایی ئۆپتیکی (Optical Cavity): سیستەمێک کە تیایدا ڕووناکی بۆ ماوەیەکی درێژ دەمێنێتەوە و کارلێک لەگەڵ ماددە دەکات
تەڵەی ئایۆنی: ئامێرێک بۆ بەدیل کردن و کۆنترۆڵکردنی ئایۆنە تاکەکان
تۆڕی ئۆپتیکی : سیستەمێک بۆ بەدیل کردنی ئەتۆمە ساردەکان بە بەکارهێنانی شەپۆلی ستاندن
بەکارهێنانەکان
ئۆپتیکی کوانتەم کاریگەرییەکی بەرچاوی لەسەر چەندین بواری زانستی و تەکنۆلۆژی هەبووە:
ژمێریاری کوانتەم: بەکارهێنانی یاساکانی میکانیکی کوانتەم بۆ پرۆسێسکردنی زانیاری
پەیوەندی کوانتەم : گواستنەوەی زانیاری بە شێوەیەکی ئەمن بە بەکارهێنانی یاساکانی کوانتەم
سێنسۆری کوانتەم (Quantum Sensing): بەکارهێنانی سیستەمە کوانتەمییەکان بۆ پێوانەی زۆر وردی گۆڕانکارییە فیزیاییەکان
کاتژمێری ئەتۆمی: بەکارهێنانی ئۆپتیکی کوانتەم بۆ دروستکردنی کاتژمێری زۆر ورد
میکرۆسکۆپی کوانتەم : بەکارهێنانی تەکنیکەکانی ئۆپتیکی کوانتەم بۆ باشترکردنی توانای وێنەگرتن لە ئاستی مۆلیکیولی
بەرەنگارییەکان و ئاسۆکانی داهاتوو
سەرەڕای پێشکەوتنە گەورەکان ئۆپتیکی کوانتەم هێشتا ڕووبەڕووی چەندین بەرەنگاری دەبێتەوە:
کۆهێرێنسی درێژخایەن (Long-term Coherence): پاراستنی حاڵەتە کوانتەمییەکان بۆ ماوەیەکی درێژتر
فراوانکردن (Scaling): گەورەکردنی سیستەمە کوانتەمییەکان بۆ بەکارهێنانی پراکتیکی
دیکۆهێرێنس: کەمکردنەوەی کاریگەری ژینگە لەسەر سیستەمە کوانتەمییەکان
بەرزکردنەوەی کارایی ئامێرەکان: باشترکردنی کارایی سەرچاوە و ئاشکراکەرەکانی تاک-فۆتۆن
یەکخستنی لەگەڵ تەکنۆلۆژیای ئێستا: گونجاندنی تەکنۆلۆژیای کوانتەم لەگەڵ ژێرخانی پەیوەندی و کۆمپیوتەری ئێستا
لە داهاتوودا چاوەڕوان دەکرێت ئۆپتیکی کوانتەم ڕۆڵێکی گرنگتر بگێڕێت لە بوارەکانی وەک:
پەرەپێدانی کۆمپیوتەری کوانتەمی کارا و دروستکردنی تۆڕی ئینتەرنێتی کوانتەم
باشترکردنی تەکنۆلۆژیای وێنەگرتن و چارەسەری پزیشکی
پەرەپێدانی هەستەوەری زۆر هەستیار بۆ لێکۆڵینەوە زانستییەکان
ئەنجام
ئۆپتیکی کوانتەم بوارێکی زیندوو و گەشەسەندووە کە بەردەوام سنوورەکانی زانست و تەکنۆلۆژیا دەبەزێنێت لە ماوەی چەند دەیەی ڕابردوودا ئەم بوارە گۆڕانکارییەکی گەورەی لە تێگەیشتنی ئێمە لە سروشتی ڕووناکی و کارلێکی ئەو لەگەڵ ماددە دروست کردووە سەرەڕای ئەوەی کە هێشتا بەرەنگاری زۆر هەن بەڵام پێشکەوتنە بەردەوامەکان لەم بوارەدا بەڵێنی داهێنانی سەرسوڕهێنەر دەدەن لە داهاتوودا ئۆپتیکی کوانتەم نەک تەنها تێگەیشتنی ئێمەی لە جیهانی میکرۆسکۆپی قووڵتر کردووەتەوە بەڵکو دەرگای بۆ تەکنۆلۆژیای نوێ کردووەتەوە کە دەتوانێت کاریگەرییەکی گەورەی لەسەر ژیانی ڕۆژانەمان هەبێت لە داهاتوودا
