زیانەکانی خواردنی جبس

پێشەکی

جبس یەکێکە لە خۆراکە خێراکانی زۆر خۆشەویست لە سەرانسەری جیهاندا. بەڵام لەگەڵ تامە خۆشەکەیدا، کۆمەڵێک زیانی جددی بۆ تەندروستی هەیە. ئەم ڕاپۆرتە تیشک دەخاتە سەر پێکهاتە و دروستکردنی جبس، هەروەها زیانە سەرەکییەکانی خواردنی و کاریگەرییەکانی لەسەر تەندروستی جەستەیی و دەروونی.

پێکهاتە و دروستکردنی جبس

جبس بە شێوەیەکی سەرەکی لە پەتاتە دروست دەکرێت، کە بە تەنکی دەبڕدرێت و لە ڕۆنێکی زۆردا سووردەکرێتەوە. پاشان خوێ و بۆنخۆشکەر و ماددەی پارێزەری دەخرێتە سەر. پێکهاتە سەرەکییەکانی جبس بریتین لە:

- کاربۆهیدرات: بەشێکی زۆری پێکهاتەی جبس

- چەوری: بەهۆی سوورکردنەوە لە چەوری قووڵدا

- سۆدیۆم: بڕێکی زۆر خوێ بۆ تام

- بۆنخۆشکەر: ماددەی کیمیایی بۆ زیادکردنی تام

- ماددەی پارێزەر: بۆ درێژکردنەوەی ماوەی بەکارهێنان

پرۆسەی دروستکردنی جبس بەم شێوەیەیە:

١. پەتاتە دەشۆردرێت و پاک دەکرێتەوە

٢. پەتاتەکە بە تەنکی دەبڕدرێت

٣. پارچەکان دەخرێنە ناو ئاوی گەرمەوە بۆ لابردنی نیشاستە

٤. پارچەکان وشک دەکرێنەوە

٥. لە ڕۆنێکی زۆردا سوور دەکرێنەوە

٦. خوێ و بۆنخۆشکەر زیاد دەکرێت

٧. جبسەکە ساردەکرێتەوە و پاک دەکرێتەوە

٨. دەخرێتە ناو پاکەتەوە و ماددەی پارێزەری دەخرێتە سەر

زیانە سەرەکییەکانی خواردنی جبس

کاریگەرییەکانی لەسەر کێش و تەندروستی گشتی

خواردنی بەردەوامی جبس دەبێتە هۆی زیادبوونی کێش و قەڵەوی. هۆکارەکەی دەگەڕێتەوە بۆ بڕی زۆری کالۆری و چەوری لە جبسدا. بۆ نموونە، ١٠٠ گرام جبس نزیکەی ٥٠٠ کالۆری تێدایە، کە زیاترە لە نیوەی پێداویستی ڕۆژانەی کەسێکی گەورە. قەڵەوی سەرچاوەی چەندین کێشەی تەندروستییە وەک نەخۆشی دڵ، فشاری خوێن، و شەکرە.

کاریگەرییەکانی لەسەر سیستەمی هەرس

جبس بڕێکی زۆر چەوری تێدایە کە قورسە بۆ هەرسکردن. ئەمە دەبێتە هۆی هەستکردن بە ناڕەحەتی گەدە، سووتانەوە، و تێکچوونی کۆئەندامی هەرس. هەروەها، کەمی ڕیشاڵ لە جبسدا دەبێتە هۆی قەبزی و کێشەی دیکەی ڕیخۆڵە. خواردنی بەردەوامی جبس دەتوانێت مەترسی تووشبوون بە هەوکردنی گەدە و ڕیخۆڵە زیاد بکات.

کاریگەرییەکانی لەسەر تەندروستی دڵ

بڕی زۆری سۆدیۆم و چەوری تێرکراو لە جبسدا کاریگەری نەرێنی لەسەر تەندروستی دڵ هەیە. سۆدیۆمی زۆر دەبێتە هۆی بەرزبوونەوەی فشاری خوێن، کە فاکتەرێکی سەرەکییە بۆ نەخۆشی دڵ. چەوری تێرکراو دەبێتە هۆی زیادبوونی کۆلیسترۆڵی خراپ (LDL) لە خوێندا، کە دەبێتە هۆی کەڵەکەبوونی چەوری لە دیواری دەمارەکان و زیادبوونی مەترسی جەڵتەی دڵ و مێشک.

کاریگەرییەکانی لەسەر شەکرەی خوێن

کاربۆهیدراتی سادەی زۆر لە جبسدا دەبێتە هۆی بەرزبوونەوەی خێرای ئاستی شەکر لە خوێندا. ئەمە دەبێتە هۆی دەردانی ئینسۆلینی زۆر لە لاوزەلمەعیدەوە. بە درێژایی کات، ئەم دۆخە دەبێتە هۆی بەرگری لەشی لە ئینسۆلین و زیادبوونی مەترسی تووشبوون بە نەخۆشی شەکرەی جۆری دووەم.

کاریگەرییەکانی لەسەر تەندروستی ددان

کاربۆهیدراتی سادە لە جبسدا خۆراکێکی باشە بۆ بەکتریای ناو دەم کە دەبێتە هۆی ڕزینی ددان. هەروەها، بەهۆی چەسپاندنی پارچە بچووکەکانی جبس بە ددانەوە، ئەگەری ڕزینی ددان زیاتر دەبێت. لەلایەکی دیکەوە، ترشێتی لە هەندێک جۆری جبسدا دەتوانێت مینای ددان لاواز بکات.

کاریگەرییەکانی لەسەر پێست

خواردنی زۆری جبس دەتوانێت کاریگەری نەرێنی لەسەر پێست هەبێت. چەوری زۆر دەبێتە هۆی زیادبوونی دەردانی چەوری لە پێستدا، کە دەتوانێت ببێتە هۆی دروستبوونی مونە (ئاکنە). هەروەها، کەمی ڤیتامینەکان لە جبسدا دەبێتە هۆی کەمبوونەوەی پێکهاتەکانی پێویست بۆ تەندروستی پێست.

کاریگەرییەکانی لەسەر گەشەی منداڵان

خواردنی زۆری جبس لەلایەن منداڵانەوە دەتوانێت کاریگەری نەرێنی لەسەر گەشەیان هەبێت. جبس خۆراکێکی هەژارە لە ڕووی ڤیتامین و کانزاوە کە بۆ گەشەی ئاسایی پێویستن. ئەمە دەبێتە هۆی کەمبوونەوەی وەرگرتنی خۆراکە بەسوودەکان کە بۆ گەشەی ئێسک، ماسوولکە و مێشک پێویستن.

کاریگەرییە دەروونی و کۆمەڵایەتییەکان

جگە لە کاریگەرییە جەستەییەکان، خواردنی زۆری جبس دەتوانێت کاریگەری دەروونی و کۆمەڵایەتیشی هەبێت. لەوانە:

- ئالوودەبوون: جبس دەتوانێت ببێتە هۆی ئالوودەبوونێکی سایکۆلۆجی بەهۆی کاریگەری لەسەر سیستەمی پاداشتی مێشک.

- گۆڕانی ڕەفتار: هەندێک توێژینەوە ئاماژە بەوە دەکەن کە خواردنی زۆری جبس دەتوانێت کاریگەری لەسەر ڕەفتاری منداڵان هەبێت و ببێتە هۆی زیادبوونی چالاکی و کەمبوونەوەی سەرنج.

- کاریگەری لەسەر خەو: بەهۆی ڕێژەی بەرزی سۆدیۆم و شەکر، خواردنی جبس دەتوانێت کاریگەری نەرێنی لەسەر کوالێتی خەو هەبێت.

- کێشەی کۆمەڵایەتی: قەڵەوی بەهۆی خواردنی زۆری جبسەوە دەتوانێت ببێتە هۆی کەمبوونەوەی متمانە بە خۆ و کێشەی پەیوەندی کۆمەڵایەتی.

ڕێگاکانی کەمکردنەوەی خواردنی جبس

بۆ کەمکردنەوەی زیانەکانی جبس، دەتوانین ئەم هەنگاوانە بگرینەبەر:

- سنووردارکردنی بڕی خواردن: دیاریکردنی ڕۆژانی تایبەت بۆ خواردنی جبس و سنووردارکردنی بڕەکەی.

- دۆزینەوەی بەدیلی تەندروست: وەک میوەی وشککراوە، گێزەر، یان جۆرەکانی دیکەی سنەک کە چەوری و خوێی کەمترە.

- دروستکردنی جبس لە ماڵەوە: بە بەکارهێنانی کەمترین بڕی چەوری و خوێ.

- هۆشیارکردنەوە: فێرکردنی خەڵک، بەتایبەت منداڵان، دەربارەی زیانەکانی خواردنی زۆری جبس.

- دانانی یاسا: حکومەت دەتوانێت یاسا دابنێت بۆ سنووردارکردنی ڕێکلامی جبس و زیادکردنی باج لەسەری.

دەرەنجام

لەگەڵ ئەوەی کە جبس خۆراکێکی خۆشە و خواردنی هەندێکجار کێشە نییە، بەڵام خواردنی بەردەوام و زۆری دەتوانێت کۆمەڵێک زیانی جددی بۆ تەندروستی هەبێت. لە کێشەکانی وەک قەڵەوی و نەخۆشی دڵەوە بگرە تا کاریگەرییە دەروونی و کۆمەڵایەتییەکان، جبس دەتوانێت کاریگەری نەرێنی لەسەر ژیانی تاک و کۆمەڵگا هەبێت. گرنگە کە هەموومان هۆشیار بین لەم زیانانە و هەوڵی کەمکردنەوەی خواردنی جبس بدەین، بەتایبەت لەلایەن منداڵانەوە. لە کۆتاییدا، پەیڕەوکردنی ڕژێمێکی خۆراکی هاوسەنگ و تەندروست باشترین ڕێگایە بۆ پاراستنی تەندروستی و خۆشگوزەرانیمان.