زیانە تەندروستییەکانی گۆشتی قتو

پێشەکی

گۆشتی قتوو یەکێکە لەو خۆراکانەی کە بە بەرفراوانی لە جیهاندا بەکاردێت. ئەم جۆرە خۆراکە بە هۆی ئاسانی بەکارهێنان و ماوەی درێژی مانەوەی، بووەتە بەشێکی گرنگ لە خۆراکی ڕۆژانەی زۆر کەس. بەڵام لەگەڵ ئەم سوودانەدا، گۆشتی قتوو چەندین زیانی تەندرووستی هەیە کە پێویستە لێی ئاگادار بین. لەم ڕاپۆرتەدا، ئێمە باس لە پێکهاتە و پڕۆسەی بەرهەمهێنانی گۆشتی قتوو دەکەین و دواتر دەچینە سەر زیانە تەندرووستییەکانی.

پێکهاتەی گۆشتی قتوو

گۆشتی قتوو بە شێوەیەکی سەرەکی لە گۆشت پێکدێت، کە دەکرێت گۆشتی مانگا، مریشک، ماسی یان جۆرەکانی تری گۆشت بێت. لەگەڵ گۆشتدا، چەندین پێکهاتەی تر زیاد دەکرێن بۆ پاراستن و باشترکردنی تام و درێژکردنەوەی ماوەی بەکارهێنانی. ئەم پێکهاتانە بریتین لە:

- ئاو: بۆ پاراستنی شێداری گۆشتەکە

- خوێ: بۆ تام و وەک ماددەیەکی پارێزەر

- ماددە پارێزەرەکان: وەک سۆدیۆم نیترایت

- چەوری: بۆ زیادکردنی تام و وزە

- بۆنخۆشکەر و تامدەر: بۆ باشترکردنی تام و بۆن

- ڤیتامین و کانزا: هەندێک جار زیاد دەکرێن بۆ زیادکردنی بەهای خۆراکی

کردەی لە قتوونانی گۆشت

یەکەم، گۆشتەکە دەپاڵێورێت و دەبڕدرێت. دواتر لەگەڵ پێکهاتەکانی تر تێکەڵ دەکرێت. ئەم تێکەڵەیە دەخرێتە ناو قتووی فلزی یان شووشە و بە تەواوی دادەخرێت بۆ ڕێگریکردن لە هاتنە ناوەوەی هەوا. پاشان قتووەکان گەرم دەکرێن بۆ کوشتنی بەکتریا و میکرۆبەکان و دواتر خێرا سارد دەکرێنەوە. دوای پشکنین بۆ دڵنیابوون لە سەلامەتی و کوالێتی، قتووەکان لێبەڵ دەکرێن، پاک دەکرێنەوە و ئامادە دەکرێن بۆ کۆگاکردن و دابەشکردن.

زیانە تەندرووستییەکان

ڕێژەی بەرزی سۆدیۆم

یەکێک لە گرنگترین کێشەکانی گۆشتی قتوو بریتییە لە ڕێژەی بەرزی سۆدیۆم. سۆدیۆم بۆ پاراستن و تامدان بەکاردێت، بەڵام بەکارهێنانی زۆری دەبێتە هۆی بەرزبوونەوەی فشاری خوێن. بەرزبوونەوەی فشاری خوێن مەترسی تووشبوون بە نەخۆشییەکانی دڵ و مێشک زیاد دەکات. توێژینەوەکان پیشانیان داوە کە بەکارهێنانی بەردەوامی خۆراکی پڕ سۆدیۆم دەتوانێت ببێتە هۆی زیادبوونی مەترسی جەڵتەی دڵ و مێشک.

ماددە پارێزەرەکان

زۆربەی گۆشتی قتوو ماددەی پارێزەری وەک نیترات و نیتریت لەخۆدەگرێت. ئەم ماددانە لە لەشدا دەگۆڕێن بۆ نیترۆسامین کە ماددەیەکی شێرپەنجەییە. لێکۆڵینەوەکان پەیوەندییەکیان دۆزیوەتەوە لە نێوان بەکارهێنانی زۆری ئەم ماددانە و زیادبوونی مەترسی تووشبوون بە شێرپەنجەی گەدە و ڕیخۆڵە. هەرچەندە پێویستە توێژینەوەی زیاتر بکرێت، بەڵام ئەم دۆزینەوانە جێگای نیگەرانین.

چەوری زۆر

هەندێک جۆری گۆشتی قتوو بڕێکی زۆر چەوری تێدایە، بە تایبەتی چەوری تێر. بەکارهێنانی زۆری چەوری تێر پەیوەندی بە زیادبوونی کۆلیسترۆڵی خراپ (LDL) لە خوێندا هەیە. ئەمەش دەبێتە هۆی کەڵەکەبوونی چەوری لە دیواری دەمارەکان و زیادبوونی مەترسی نەخۆشییەکانی دڵ و بۆری خوێن.

کەمبوونەوەی ڤیتامین و کانزاکان

پڕۆسەی قتووکردن و گەرمکردنی بەرز دەبێتە هۆی لەناوچوونی هەندێک ڤیتامین و کانزای گرنگ. بۆ نموونە، ڤیتامین C و B کە لە گۆشتی تازەدا هەن، بە ڕێژەیەکی بەرچاو کەم دەبنەوە لە گۆشتی قتوودا. ئەمەش واتە بەکارهێنانی بەردەوامی گۆشتی قتوو دەتوانێت ببێتە هۆی کەمی ڤیتامین لە لەشدا.

مەترسی ژەهراویبوون

ئەگەر قتووەکە بە دروستی دانەخرابێت یان لە کاتی بەرهەمهێناندا هەڵە ڕووبدات، مەترسی ژەهراویبوونی بۆتیولیزم هەیە. بۆتیولیزم نەخۆشییەکی دەگمەن بەڵام زۆر مەترسیدارە کە لە ئەنجامی ژەهری بەکتریای کلۆستریدیۆم بۆتیولینۆم دروست دەبێت. ئەم بەکتریایە دەتوانێت لە ژینگەی بێ ئۆکسجینی ناو قتوودا گەشە بکات.

ماددە کیمیاوییەکانی قتوو

هەندێک جار ماددە کیمیاوییەکانی بەکارهاتوو لە دروستکردنی قتووەکە، وەک بیسفینۆل A (BPA)، دەتوانن بچنە ناو خواردنەکەوە. BPA پەیوەندی بە چەندین کێشەی تەندرووستییەوە هەیە، لەوانە تێکچوونی سیستەمی هۆرمۆنی و کاریگەری لەسەر پەرەسەندنی منداڵ. هەرچەندە زۆربەی کۆمپانیاکان ئێستا قتووی بێ BPA بەکاردێنن، بەڵام هێشتا جێگای نیگەرانییە.

کەمی فایبەر

گۆشتی قتوو بەگشتی فایبەری تێدا نییە. فایبەر بۆ تەندرووستی کۆئەندامی هەرس زۆر گرنگە و یارمەتی ڕێکخستنی شەکری خوێن و کۆلیسترۆڵ دەدات. بەکارهێنانی زۆری گۆشتی قتوو لە جیاتی خۆراکی پڕ فایبەر دەتوانێت ببێتە هۆی کێشەی هەرس و قەبزی.

کاریگەری لەسەر کێش

زۆربەی گۆشتی قتوو کالۆری بەرزی هەیە، بە تایبەتی ئەو جۆرانەی کە لە سۆسی چەوردا پارێزراون. بەکارهێنانی بەردەوامی دەتوانێت ببێتە هۆی زیادبوونی کێش، کە خۆی فاکتەرێکی مەترسیدارە بۆ چەندین نەخۆشی درێژخایەن وەک شەکرە و نەخۆشییەکانی دڵ.

ڕێنمایی بۆ بەکارهێنانی سەلامەت

سەرەڕای ئەم زیانانە، گۆشتی قتوو هێشتا دەتوانرێت بە شێوەیەکی سەلامەت بەکاربهێنرێت ئەگەر ئەم خاڵانە ڕەچاو بکرێن:

- سنوورداکردنی بەکارهێنان: باشترە گۆشتی قتوو تەنها جار و بار بەکاربهێنرێت، نەک وەک بەشێکی سەرەکی لە خۆراکی ڕۆژانە.

- هەڵبژاردنی جۆری کەم سۆدیۆم: هەوڵبدە ئەو جۆرانە هەڵبژێریت کە سۆدیۆمی کەمتریان تێدایە.

- خوێندنەوەی ناوەرۆکی خۆراک: هەمیشە ناوەرۆکی خۆراک بخوێنەوە بۆ زانینی بڕی سۆدیۆم، چەوری و کالۆری.

- تێکەڵکردن لەگەڵ سەوزە: بۆ زیادکردنی بڕی فایبەر، گۆشتی قتوو لەگەڵ سەوزە بەکاربهێنە.

- دڵنیابوون لە سەلامەتی قتووەکە: پێش کردنەوە، دڵنیابە کە قتووەکە زیانی پێنەگەیشتووە و نە قوپاوە.

ئەنجام

گۆشتی قتوو، سەرەڕای ئاسانی بەکارهێنان و ماوەی درێژی مانەوەی، چەندین زیانی تەندرووستی هەیە کە پێویستە لێیان ئاگادار بین. ڕێژەی بەرزی سۆدیۆم، ماددە پارێزەرەکان، چەوری زۆر و کەمبوونەوەی ڤیتامین و کانزاکان لە گرنگترین ئەم زیانانەن. هەروەها مەترسی ژەهراویبوون و کاریگەری ماددە کیمیاوییەکانی قتوو نابێت فەرامۆش بکرێن.