ناوه‌ڕۆك
پێشەکی
واڵتەر لیپمان یەکێک بوو لە گرنگترین و کاریگەرترین ڕۆژنامەنووس و فەیلەسوفی سیاسی ئەمریکی لە سەدەی بیستەم لە ٢٣ی ئەیلولی ١٨٨٩ لە نیویۆرک لە خێزانێکی جولەکەی ئەڵمانی ئەمریکی لە دایک بوو بنەماڵەکەی لە چینی ناوەڕاستی دەوڵەمەند بوون و باوکی بازرگانێکی سەرکەوتوو بوو لە بواری جلوبەرگدا منداڵیەکی ئاسوودەی هەبووە و لە باشترین قوتابخانەکانی نیویۆرک خوێندنی تەواو کرد
خوێندن
لە تەمەنی هەژدە ساڵیدا چووە زانکۆی هارڤارد و لەوێ کەوتە ژێر کاریگەری بیرمەندانی وەک ویلیام جەیمز و جۆرج سانتایانا لە ماوەی خوێندنی لە هارڤارد دەستی کرد بە نووسین بۆ گۆڤاری هارڤارد و بەرپرسیارێتی سەرنووسەری گۆڤارەکەی وەرگرت لە ساڵی ١٩١٠ بڕوانامەی بەکالۆریۆسی وەرگرت و دەستبەجێ دەستی کرد بە کاری ڕۆژنامەوانی لە چەندین ڕۆژنامەی گرنگی وەک نیویۆرک هێراڵد تریبیون و وۆڵ ستریت جۆرناڵ
سەرەتای جەنگی جیهانی
لە سەرەتای جەنگی جیهانی یەکەم لیپمان بووە یەکێک لە ڕاوێژکارە نزیکەکانی سەرۆک وودرۆ ویڵسن و ڕۆڵێکی گرنگی هەبوو لە داڕشتنی سیاسەتی دەرەوەی ئەمریکا لەو سەردەمەدا لە ساڵی ١٩١٤ یەکێک بوو لە دامەزرێنەرانی گۆڤاری نیو ڕیپەبلیک کە بووە یەکێک لە گرنگترین گۆڤارە لیبراڵیەکانی ئەمریکا لەو سەردەمەدا لیپمان لە ڕێگەی ئەم گۆڤارەوە کاریگەریەکی گەورەی لەسەر بیری سیاسی و کۆمەڵایەتی ئەمریکا هەبوو
بەرهەم
گرنگترین بەرهەمە فکریەکانی لیپمان لە ساڵانی بیستەکان و سیەکانی سەدەی بیستەم بڵاوکرانەوە لە ساڵی ١٩٢٢ کتێبی ڕای گشتی بڵاوکردەوە کە تێیدا چەمکی سترێیۆتایپی داهێنا و باسی لەوە کرد چۆن مرۆڤەکان وێنەی پێشوەختەیان لەسەر شتەکان هەیە و چۆن ئەمە کاریگەری لەسەر تێگەیشتنیان لە واقیع هەیە ئەم کتێبە بووە یەکێک لە گرنگترین سەرچاوەکان لە بواری میدیا و پەیوەندی جەماوەریدا
لە ساڵی ١٩٢٥ کتێبی دنیای دەرەوە و وێنەکانی ناو مێشکمانی بڵاوکردەوە کە تێیدا باسی لە پەیوەندی نێوان واقیع و تێگەیشتنی مرۆڤ کرد و چۆن میدیا ڕۆڵ دەبینێت لە دروستکردنی ئەو تێگەیشتنەدا لیپمان یەکەم کەس بوو کە باسی لە چەمکی پسپۆڕی ڕای گشتی کرد و پێی وابوو کە دیموکراسی پێویستی بە پسپۆڕان هەیە بۆ یارمەتیدانی خەڵک لە تێگەیشتن لە کێشە ئاڵۆزەکان
ماوەی جەنگی جیهانی دووەم
لە ماوەی جەنگی جیهانی دووەم لیپمان پشتگیری لە بەشداری ئەمریکا لە جەنگەکە کرد و ڕۆڵێکی گرنگی هەبوو لە ڕوونکردنەوەی مەترسیەکانی نازیزم پاش جەنگ بووە یەکێک لە گرنگترین شرۆڤەکارانی جەنگی سارد و پەیوەندی نێوان ئەمریکا و یەکێتی سۆڤیەت وتارەکانی لە ڕۆژنامەی نیویۆرک هێراڵد تریبیون و پاشان واشنتۆن پۆست لە لایەن سەدان ڕۆژنامەوە دووبارە بڵاودەکرانەوە
خەڵاتەکان
لیپمان لە ماوەی ژیانیدا دوو خەڵاتی پولیتزەری وەرگرت و بووە یەکێک لە کاریگەرترین ڕۆژنامەنووسانی سەدەی بیستەم کاریگەری لەسەر سیاسەتی دەرەوەی ئەمریکا و بیری سیاسی جیهانی هەبوو ئەو یەکێک بوو لەو کەسانەی کە زۆر زوو هۆشداری لە مەترسیەکانی تۆتالیتاریزم دا و داکۆکی لە دیموکراسی و ئازادی کرد بەڵام لە هەمان کاتدا ڕەخنەی لە لاوازیەکانی دیموکراسی دەگرت و پێی وابوو پێویستی بە چاکسازی هەیە
لە بواری تیۆری میدیا و پەیوەندی جەماوەریدا لیپمان بە یەکێک لە دامەزرێنەرانی ئەم بوارە دادەنرێت تیۆرەکانی لەسەر ڕۆڵی میدیا لە کۆمەڵگادا و چۆنیەتی کاریگەری لەسەر بیرکردنەوەی خەڵک تا ئێستاش کاریگەریان هەیە و لە زانکۆکان دەخوێنرێن چەمکەکانی وەک سترێیۆتایپ و پسیودۆ ئینڤایرۆنمێنت کە ئەو داهێنانی بوون بوونەتە بەشێکی گرنگ لە زانستی کۆمیونیکەیشن
میرات و کۆتایی ژیانی
لە کۆتایی ژیانیدا لیپمان کەمتر دەردەکەوت و زیاتر خۆی تەرخان کرد بۆ نووسینی کتێب و وتار لە ١٤ی کانوونی یەکەمی ١٩٧٤ لە نیویۆرک کۆچی دوایی کرد و میراتێکی گەورەی فکری و ڕۆژنامەوانی بەجێهێشت کە کاریگەری لەسەر چەندین نەوەی دوای خۆی هەبوو و تا ئێستاش وەک یەکێک لە گەورەترین بیرمەندانی بواری میدیا و سیاسەت یادی دەکرێتەوە
بیر و بۆچوونەکانی لیپمان لەسەر پەیوەندی نێوان دیموکراسی و ڕای گشتی و ڕۆڵی میدیا لە کۆمەڵگای مۆدێرندا تا ئێستاش بابەتی موناقەشە و لێکۆڵینەوەن زۆر لە بیرمەندان پێیان وایە کە شیکردنەوەکانی ئەو بۆ کێشەکانی دیموکراسی و ڕۆڵی میدیا لە سەردەمی ئێستادا زیاتر پەیوەست و گرنگن لە کاتی خۆی بەتایبەت لە سەردەمی میدیای کۆمەڵایەتی و پۆست تروث
سەرچاوەکان
5 بینین
