ناوه‌ڕۆك
ناساندن
ئەو ڤیتامینانەی لە وەرزی زستاندا پێویستن (بە عەرەبی: الفيتامينات اللازمة في الشتاء، بە ئینگلیزی: Vitamins needed in winter)، لەگەڵ هاتنی مانگی سارد و سەرما ئەمەش دەتوانێت ببێتە هۆی بەربەستی نوێ وەک نەخۆشی، کە دەتوانێت ببێتە ڕێگر لە تێپەڕاندنی ڕۆژانی ئاسایی.
تێڕوانینێکی گشتی دەربارەی ئەوە ڤیتامینانەی کە پێویستە لە وەرزی زستاندا
سەرمابوون (CC) زاراوەیەکی ئاساییە کە بۆ نەخۆشییە سووکەکانی سەرەوەی هەناسەدان بەکاردێت، کە کۆمەڵەیەکی نایەکسان لە نەخۆشییە خۆسنووردارەکان لەخۆدەگرێت کە بەهۆی چەندین ڤایرۆسەوە دروست دەبن و زۆرترین نەخۆشییە کە مرۆڤ ڕووبەڕووی دەبێتەوە لە سەرانسەری جیهاندا. لە دانیشتوانی ئەورووپیدا گەورەکان ساڵانە لە ٢ بۆ ٥ تووشبوونیان هەیە بە سەرمابوون، منداڵان بە شێوەیەکی گشتی ساڵانە ٦ بۆ ١٢ سەرمابوونیان هەیە، و ڕێژەی هەوکردنی نیشانەدار لە کەسانی بەساڵاچوودا زیاد دەکات. گۆڕانکارییەکی وەرزی هەیە لەگەڵ ئەڵقەی زیاتر لە زستان و پایزدا و بە تێکڕا ئەڵقەکانی سەرمابوون لە دەوروبەری ١٠ ڕۆژ دەخایەنێت.
لە دەرەوەی تێکدانی کوالیتی ژیان سەرمابوون بارگرانییەکی ئابووری گەورەی لەسەر کۆمەڵگاکان هەیە بەهۆی ئامادەنەبوون لە کار. بەم شێوەیە، ئەو چارەسەرانەی کە ڕێژەی تووشبوون کەم دەکەنەوە یان توندی نیشانەکان کەم دەکەنەوە و ماوەی سەرمابوون کورت دەکەنەوە، هەم بۆ تاک و هەم بۆ هەموو کۆمەڵگا جێگەی سەرنجی زۆرن. پاراستنی سیستەمی بەرگری لەش لە دۆخێکی ئاسایی تەندروستدا، ڕێژەی تووشبوون کەمدەکاتەوە و توندی نیشانەکان کەمدەکاتەوە و ماوەی سەرمابوون کورت دەکاتەوە. چالاکیی خانەی بکوژی سروشتی (خانەی NK) و بەرگری گڵۆبۆلین A (IgA)ی لیکی بە گرنگ دادەنرێت لە خۆپاراستن لە سەرمابوون. بەڵام چەندین هۆکاری ژینگەیی هەیە لەوانەش شێوازی ژیانی سترێس، ئەگەری هەیە سیستەمی بەرگری لەش لاواز بکەن، کە لەوانەیە ببێتە هۆی زیادبوونی مەترسی تووشبوون بە سەرمابوون.
شێوازی ژیان و باری تەندروستی دەروونی پەیوەندی بە خانەی بکوژی سروشتی و چالاکییەکانی خانە بکوژە چالاککراوەکانی لیمفۆکینەکانەوە هەیە. سیستەمی بەرگری تۆڕێکی ئاڵۆزە لە شانە و ئەندام و خانە و ماددە کیمیاییە تایبەتمەندەکان کە خانەخوێ لە ماددە تووشبووەکان و ماددە زیانبەخشەکانی تر دەپارێزن. هەرچەندە ئەم میکانیزمانەی بەرگری زۆر ئاڵۆزن، بەڵام دەتوانرێت وەک ئەوە وەسف بکرێت کە لە سێ پۆلی سەرەکی کارلێککەردا ڕێکخراون: بەربەستە فیزیاییەکان، و بەرگری زگماکی و گونجاوی.
ئەو ڤیتامینانەی پێویستن بۆ بەرگری کردن لە سەرمابوون
ڤیتامین D
بەهۆی ئەوەی ڕۆژانی کورتتر و نەمانی خۆر زۆرتر لە مانگەکانی زستاندا، ئەوەندە ڤیتامین D بەدەست ناهێنین کە پێویستمانە، کە لە ڕاستیدا تیشکی خۆری لە پاییز و زستاندا ئەوەندە بەهێز نییە کە بتوانین ڤیتامین D بەرهەم بهێنین. هەرووها ئەم ڤیتامینە گرنگە بۆ پاراستنی ئێسک و کارکردنی ئاسایی ماسولکەکان.
ڤیتامین C
ئەمە ڤیتامینێکی ناسراو و پێویستە کە زۆر گرنگە لە پاراستنی کارکردنی بەرگری لەش لە کاتی وەرزشی جەستەیی چڕ و دوای وەرزشی چڕ، بۆیە دڵنیابە کە جەستەت بڕێکی تەواو لەم ڤیتامینەی تێدایە و خۆت ئامادە بکە بۆ ڕاهێنانی لە زستاندا. سوودەکانی تری ڤیتامین سی بریتین لە کەمکردنەوەی ماندوێتی و فشار و پاراستنی خانەکان لە فشاری ئۆکسجینی و بەشداریکردن لە میتابۆلیزمی ئاسایی ئاسن.
ئاسن
ئاسن ماندوێتی و بێ هێزی کەمدەکاتەوە، هەروەها پشتگیری لە گواستنەوەی ئۆکسجین دەکات لە جەستەدا و یارمەتیدەرە بۆ دروستبوونی خڕۆکە سوورەکانی خوێن. بەڵام یەکێکە لە کەمییە باوەکان لە خەڵکیدا، کەمی ئاسن دەتوانێت کاریگەری ڕاستەوخۆی لەسەر کارایی هەبێت، بۆیە گرنگە دڵنیا بیت لەوەی کە لە پڕکردنەوەی ئەم کانزایەدا درێخی ناکەیت و ئەو خۆراکانە دەخۆیت کە دەوڵەمەندن لەم کانزایەدا. هەروەها ئاسن پشتگیری لە کارکردنی ئاسایی سیستەمی بەرگری لەش دەکات، واتە کەمی دەبێتە هۆی ئەوەی زیاتر تووشی هەوکردن بیت، ئەمەش وای لێدەکات ببێتە کانزایەکی سەرەکی بۆ وەرزی زستان.
زینک
چالاکیی جەستەیی پێویستی بە زینک هەیە هەروەها زینکی زیاد پێویستە بۆ سیستەمی بەرگری لەشمان، پاڵپشتی گەشەکردن دەکات و لە پاراستنی خانەکان لە فشاری ئۆکسجینی. هەروەها کانزایەک کە جەستەمان دروستی ناکات بۆیە پێویستە ئەم کانزایە لە ڕیگای خۆراک یان تەواوکەرەکانەوە بەدەستی بهێنین.
ڤیتامین B6
ڤیتامینێکی سەرەکی B بۆ زستان بریتییە لە B6 کە بەشدارە لە سیستەمی بەرگری ئاسایی. لە سەرووی سوودەکانی بەرگرییەوە، پێویستە بۆ کارکردنی تەندروستانەی دەمار و دەروونی، هەروەها میتابۆلیزمی ئاسایی پرۆتین و گلایکۆجین واتە زۆر گرنگە بۆ دەردانی وزە لە خۆراکەوە. ئەمەش وای لێدەکات ببێتە ڤیتامینێکی بەسوود بۆ هەموو کەسێک، بۆ ئەوەی دڵنیا بیت کە لە زستاندا چالاک دەمێنیتەوە دەبێت هەموو ڤیتامین و کانزا سەرەکییەکان لە جەستەتدا هەبێت، هەروەها دەتوانیت مالتی ڤیتامین بخۆیت کە ڕۆژانە پێشنیار کراوە بۆ وەرگرتنی هەموو ڤیتامین و کانزا سەرەکییەکان، هەروەها چەندین ڤیتامینی تر کە پێشنیار دەکرێن بۆ کەسێک کە بیەوێت زیاتر چالاک بێت لە وەرزی سارد و سەرمادا. ئەگەر تۆ بەدوای ئەوەدایت کە شێدار بمێنیتەوە و هەروەها پارێزراو بیت، ئەوا ZERO Protect ڤیتامین C و D3 و ترشی فۆلیک بەکاربهێنرێت کە ئەلکترۆلایت و پێکهاتە چالاکەکانی سەرەکی تێدایە.
پوختە
هەبوونی ئەم کۆمەڵە ڤیتامینە پاراستنی سیستەمی بەرگری تەندروست و ئاسایی یان توندی نیشانەکان و ماوەی سەرمابوون (CC) کەمدەکاتەوە. ڤیتامینەکانی C و D، زینک و ئیچیناسیا ڕۆڵی گرنگیان هەیە لەسەر ئەم بەربەستانەی سیستەمی بەرگری. سەبارەت بە ڤیتامین C، تەواوکەری بەردەوام (١ بۆ ٢ گم/ڕۆژ) دەریخستووە کە ڤیتامین C ماوەی (لە گەورەکاندا بە ڕێژەی ٨٪، لە منداڵاندا بە ڕێژەی ١٤٪) و توندی CC کەمدەکاتەوە. بە لەبەرچاوگرتنی زینک، تەواوکەرەکە ڕەنگە ماوەی سەرمابوون بە ڕێژەی نزیکەی ٣٣٪ کەم بکاتەوە. لەوانەیە نەخۆشانی CC ڕێنمایی بکرێن کە زینک تاقیبکەنەوە لە ماوەی ٢٤ کاتژمێردا دوای سەرهەڵدانی نیشانەکان. سەبارەت بە ڤیتامین D، تەواوکەرەکە بە گشتی لە CC پاراستووە، بە لەبەرچاوگرتنی ئاستی بنەڕەتی و تەمەن. ئەو نەخۆشانەی کەمی ڤیتامین Dیان هەبووە و ئەوانەی ژەمی بۆلۆسیان وەرنەگرتووە زۆرترین سوودیان بەخۆوە بینیوە. سەبارەت بە ئیچیناسیا، چارەسەری خۆپارێزی بەم دەرهێنراوە (٢٤٠٠ میلیگرام/ڕۆژ) لە ماوەی ٤ مانگدا بەسوود دەرکەوت بۆ ڕێگریکردن و چارەسەرکردنی CC. لە کۆتاییدا بەڵگەکانی ئێستای کاریگەری بۆ زینک، ڤیتامینەکانی D و C، و ئیچیناسیا ئەوەندە سەرنجڕاکێشن کە نەخۆشانی CC ڕەنگە هان بدرێن تاقییان بکەنەوە بۆ ڕێگریکردن و چارەسەرکردنی سەرمابوونیان، هەرچەندە لێکۆڵینەوەی زیاتر پێویستە لەسەر ئەم بابەتە.
