ناوه‌ڕۆك
ناساندن
کەمی ڤیتامین D واتە ڤیتامین D ی پێویست لە جەستەتدا نییە. بە پلەی یەکەم دەبێتە هۆی کێشە لەگەڵ ئێسک و ماسولکەکانت.
ڤیتامین D ڤیتامینێکی گرنگە کە جەستەت بۆ گەشەکردن و پاراستنی ئاسایی ئێسک بەکاری دەهێنێت. هەروەها ڤیتامین D ڕۆڵی هەیە لە سیستەمی دەمار و کۆئەندامی ماسولکە و ئێسک و سیستەمی بەرگری لەشدا.
بۆ گەورەکان، ئاستی ڤیتامین D لە خوێندا ٢٠ نانۆگرام لە هەر ملیلیترێکدا (ng/mL) یان زیاتر بە گشتی بە گونجاو دادەنرێت. ئاستی خوار ٢٠ نانوگرەم/میلی لیتر بەگشتی زۆر نزمە بۆ تەندروستی ئێسک و تەندروستی گشتی.
کەمی ڤیتامین D پرسێکی باوی جیهانییە. نزیکەی یەک ملیار کەس لە جیهاندا کەمی ڤیتامین D یان هەیە،
چۆن دەتوانین ڤیتامین D بەدەست بێنین
دەتوانیت بە سێ ڕێگا ڤیتامین D بەدەست بهێنیت: لە ڕێگەی پێستتەوە، لە خۆراکەکەتەوە، هەروەها لە تەواوکەرە خۆراکییەکانەوە. جەستەت بە شێوەیەکی سروشتی ڤیتامین D دروست دەکات دوای بەرکەوتنی تیشکی خۆر. بەڵام زۆر بەرکەوتنی خۆر دەبێتە هۆی پیربوونی پێست و شێرپەنجەی پێست. بۆیە زۆر کەس هەوڵ دەدەن ڤیتامین D یان لە سەرچاوەی ترەوە وەربگرن.
زۆر کەم خۆراک بە شێوەیەکی سروشتی ڤیتامین D لەخۆدەگرێت، زۆرکات خەڵک هەوڵەدەن لە ژەماکانیان ئەو خۆراکانە زیادکەن کە دەوڵەمەندن بە ڤیتامین D .ئەو خۆراکانەی کە بە شێوەیەکی سروشتی ڤیتامین D یان تێدایە بریتین لە شیر و دانەوێڵە و ماست و زەردێنەی هێلکە و ماسی و جگەرو شەربەتی پرتەقاڵ ، پەنیر..
ڤیتامین D لە تەواوکەری خۆراکدابەردەستە. ڕەنگە لات پرسیاربێت تەواوکەری خۆراک چیە .تەواوکەرەکان بە شێوەیەکی ئاسایی وەک کەپسۆڵ، حەب، چەوری، شلە، یان پاودەر وەردەگیرێن.
هەروەها لە زۆرێک لە مۆڵتی ڤیتامینەکاندا هەیە. دوو جۆری ڤیتامین D لە تەواوکەرەکاندا بریتین لە D2 و D3. هەردوو جۆرەکە ڤیتامین D لە خوێندا زیاد دەکەن، بەڵام ڕەنگە D3 بەرزتر بکاتەوە و بۆ ماوەیەکی زیاتر لە D2. ڤیتامین D لە چەوریدا دەتوێتەوە. دەتوانیت باشتر هەڵیبمژی کاتێک تەواوکەرەکانت لەگەڵ ژەمێک یان خواردنێکی کەمدا دەخۆیت کە بڕێک چەوری لەخۆدەگرێت.
نیشانەکانی کەمی ڤیتامین D لەوانەیە بریتی بن لە
شەکەتی
نەخەوتنی باش
ئازاری ئێسک
خەمۆکی یان هەستکردن بە دڵتەنگی
هەڵوەرینی قژ
لاوازی ماسولکەکان
لەدەستدانی ئارەزووی خواردن
سیستەمی بەرگری لەشی لاوازە و زوو توشی هەوکردن دەبێت
پێستی کاڵ دەبێتەوە
ئەگەر ئەم نیشانانە ئاشنا دەربکەون، کاتی ئەوە هاتووە سەردانی پزیشکی پسپۆڕ بکەیت. لەوانەیە پشکنینی خوێن بکەن بۆ ئەوەی ئاستی ڤیتامین D ی تۆ بزانن کە ئایا لە مەودای ئاساییدایە یان نا.
بۆچی ڤیتامین D زۆر گرنگە
ڤیتامین D بۆ ئەرکە فیزیۆلۆژییە جیاوازەکان لە جەستەدا زۆر گرنگە، ئەمەش وایکردووە کە مادەیەکی خۆراکی پێویست بێت بۆ تەندروستی گشتی. لێرەدا چەند هۆکارێک دەخەینەڕوو کە ڤیتامین D گرنگە
١- تەندروستی ئێسک: ڤیتامین D ڕۆڵێکی گرنگی هەیە لە هەڵمژینی کالیسیۆم و کانزاکان ، ئەمەش پێویستە بۆ پاراستنی ئێسکەکان بە بەهێز و تەندروست. یارمەتی ڕێگریکردن لە حاڵەتەکانی وەک پووکانەوەی ئێسک و شکانی ئێسک دەدات.
٢- کارکردی بەرگری لەش: ڤیتامین D بەشدارە لە گۆڕینی سیستەمی بەرگری لەش، یارمەتیدەرە بۆ بەرەنگاربوونەوەی هەوکردنەکان و کەمکردنەوەی مەترسی تووشبوون بە نەخۆشییە بەرگرییە خۆکارەکان.
٣- کارکردنی ماسولکەکان: ڤیتامین D گرنگە بۆ بەهێزی و کارکردنی ماسولکەکان، ئەمەش یارمەتیدەرە بۆ ڕێگریکردن لە کەوتن و پاراستنی جوڵە، بەتایبەتی لە کەسانی پێگەیشتوودا.
٤- ڕێکخستنی باری دەروونی: وا بیردەکرێتەوە کە ڤیتامین D ڕۆڵی هەیە لە ڕێکخستنی باری دەروونی و ڕەنگە یارمەتیدەر بێت لە کەمکردنەوەی مەترسی خەمۆکی و باشترکردنی تەندروستی دەروونی گشتی.
٤- تەندروستی دڵ و خوێنبەرەکان: هەندێک لە توێژینەوەکان باس لەوە دەکەن کە ڤیتامین D لەوانەیە کاریگەری پارێزەری هەبێت لەسەر سیستەمی دڵ و خوێنبەرەکان، ئەمەش ئەگەری تووشبوون بە نەخۆشییەکانی دڵ و بەرزی فشاری خوێن کەمدەکاتەوە.
٥- خۆپاراستن لە شێرپەنجە: ئاستی پێویست لە ڤیتامین D پەیوەندی بە کەمبوونەوەی مەترسی تووشبوون بە هەندێک جۆری شێرپەنجەوە هەیە، لەوانە شێرپەنجەی مەمک و قۆڵۆن و پرۆستات.
٦- دووگیانی و گەشەکردنی کۆرپەلە: ڤیتامین D لە کاتی دووگیانیدا گرنگە بۆ گەشەکردنی ئێسکی کۆرپە و تەندروستی گشتی.
دڵنیابوون لە ئاستی ڤیتامین D ی گونجاو لە ڕێگەی بەرکەوتنی تیشکی خۆر، سەرچاوەی خۆراک، و تەواوکەری خۆراک لە کاتی پێویستدا زۆر گرنگە بۆ پاراستنی تەندروستی گونجاو و ڕێگریکردن لە بارودۆخی تەندروستی جۆراوجۆر.
هۆکاری کەمی ڤیتامین D چییە
بەگشتی دوو هۆکاری سەرەکی کەمی ڤیتامین D بریتین لە:
وەرنەگرتنی ڤیتامین D ی پێویست لە خۆراکەکەتدا یان لە ڕێگەی تیشکی خۆرەوە.
جەستەت بە باشی ڤیتامین D هەڵناگرێت و بەکاریناهێنێت.
چەند هۆکارێکی تایبەت هەیە بۆ کەمی ڤیتامین D، لەوانە:
هەندێک حاڵەتی پزیشکی.
دابەزاندنی کێش-نەشتەرگەرییەکان.
هەندێک دەرمان.
هەروەها چەندین هۆکاری جیاوازی بایۆلۆجی و ژینگەیی دەتوانن مەترسی زیاترت لەسەر دروست بکەن بۆ تووشبوون بە کەمی ڤیتامین D، وەک تەمەنی گەورەتر و بڕی میلانین (ڕەنگ) لە پێستتدا
