ناوه‌ڕۆك
سەرەتا
پێکانی وەرزشی (بە ئینگلیزی: Sports injuries، بە عەرەبی: الإصابات الرياضية) پێکانی باون و دەکرێت لە هەموو جەستەتدا ڕووبدات تا ئێسک و ماسولکەکان و ڕیشاڵەکان و بەستەرەکان و پێکهاتەکانی تر. دەتوانیت لە ماڵەوە چارەسەری زۆرێک لە برینە سووکەکان بکەیت بە وەرگرتنی دەرمانی پشوودان، سەهۆڵ، پاڵەپەستۆ، بەرزکردنەوە وەرگرتنی دەرمانی ئازارشکێن، بەڵام هەندێک لە برینەکان پێویستیان بە چارەسەری پزیشکی هەیە وەک بێ جووڵەکردن چارەسەری فیزیایی و نەشتەرکاری.
پێکانە وەرزشییەکان چین؟
وەرزشکردن گرنگە بۆ تەندروستییەکی باش، بەڵام زۆرجار مرۆڤەکان لەکاتی بەشداریکردن لە وەرزش یان چالاکییە جەستەییەکانی تردا ئازاریان پێدەگات، پێکانی وەرزشی بریتییە لە زیانگەیاندن بە بەشێک لە جەستە بەهۆی وەرزش، چالاکییە وەرزشییەکان. پێکانێکی وەرزشی دەتوانێت توند لەناکاو یان درێژخایەن بێت و بە تێپەڕبوونی کات گەشە بکات.
کێ تووشی پێکانێکی وەرزشی بێت؟
پێکانە وەرزشییەکان دەتوانێت بەسەر هەر کەسێکدا بێت بەتایبەتی ئەو کەسانەی کە:
- وەرزشکردن بەبێ گەرمکردنەوە و ساردبوونەوە.
- بەشداریکردن لە وەرزشەکانی بەرکەوتن کە لەوانەیە ڕووبەڕووبوونەوە یان پێکدادان لەخۆبگرێت.
- بازدان، ڕاکردن و سووڕانەوە یان گۆڕینی ئاراستە بە خێرایی.
باوترین ئەو بەشانەی لەش کە بریندار دەبن چین؟
پێکانە وەرزشییەکان کاریگەری لەسەر هەر بەشێکی جەستە دەبێت زۆرترین جار کاریگەرییان لەسەر ئەمانە دەبێت:
ڕیشاڵی ئەکیل: بریتییە لە بەشێکی ئەستوور کە پشتی قاچی خوارەوەت بە پاژنەتەوە دەبەستێتەوە یارمەتیت دەدات بۆ ڕۆیشتن، بەڵام دەکرێت ڕیشاڵەکە تووشی ئاوساو و هەوکردن و ڕەق بێت ئەمەش پێی دەوترێت هەوکردنی ڕیشاڵی ئەکیل یان پچڕانی ڕیشاڵی ئەکیل.
پاژنەی پێ: قاچت لە پاژنەی پێتدا بەیەکەوە دەبەسترێتەوە و سێ جومگەی تێدایە، هەروەها چەندین ئێسک و بەستەر و ماسولکە و ڕیشاڵی تێدایە زۆرجار ئازاری پاژنەی پێ بەهۆی وەرچەرخانی پاژنەی پێوە دروست دەبێت.
ئەژنۆ: ئەژنۆت ئەو جومگەیەیە کە وەکو هێنجێک لە نێوان قاچی سەرەوە و خوارەوەتدا کاردەکات، زۆرجار مرۆڤەکان تووشی ئازار دەبن لە ئەژنۆیان بەهۆی دووبارەبوونەوەی جووڵە و زیادەڕۆیی لە بەکارهێنانی.
سەر: سەرت دەموچاو و کەلـلە سەر و مێشکت دەگرێتەوە یەکێک لە باوترین ئەو شوێنانەی کە تووشی پێکان دەبێت.
پێکانی وەرزشی چۆن دەستنیشان دەکرێت؟
بۆ دەستنیشانکردنی پێکانێکی وەرزشی دابینکەری چاوەدێری تەندروستی پشکنینی جەستەیی ئەنجام دەدات، ئەوان پرسیار دەکەن دەربارەی ئەوەی چی ڕوویداوە و چی نیشانەیەکت هەبووە، هەروەها سەیری شوێنی بریندارەکە دەکەن لەوانەیە تاقیکردنەوەی چۆنیەتی جووڵەیی بکەن.
بەپێی جۆری برینەکەت و چەندە سەختە دابینکەری چاودێری تەندروستی ڕەنگە پێشنیاری پشکنینی وێنەگرتنی تیشکی ئێکس، سی تی سکان یان ئێم ئاڕ ئای بکات، کە دەتوانن وێنەی پێکهاتەکانی ناو جەستە دروست بکات و وێنەکان یارمەتی دابینکەری چاوەدێری تەندروستی دەدەن کە لە برینە تایبەتەکەت تێبگات، دەستنیشانی بکات و چارەسەری بکات.
پێکانی وەرزشی چۆن چارەسەر دەکرێت؟
چارەسەری پێکانە وەرزشییەکان زۆر جیاوازە بەپێی جۆر و توندی دەگۆڕێت، زۆرێک لە پێکانە وەرزشییەکان لە چەند ڕۆژێک یان هەفتەیەکدا بە ستراتیژییەکانی پشوودان و لە ماڵەوە چاک دەبنەوە. بەڵام بۆ برینی سەختتر، چارەسەرکردن لەوانەیە بریتی بێت لە:
- جووڵەنەکردن، بەکارهێنانی پێڵاوی تایبەتی بۆ ڕۆیشتن یان ئامێری پزیشکی تر.
- دەرزی بۆ کەمکردنەوەی ئاوسان و ئازار.
- دەرمانی دژە هەوکردن بە ڕەچەتە.
- نەشتەرکاری بۆ ڕاستکردنەوەی شکان یان چاککردنەوەی دڕانی بەستەر، ڕیشاڵ یان ئیسک.
- چارەسەری فیزیایی بۆ چاککردنەوە و بەهێزکردنی ئەندامەکانی جەستەی بریندار.
چۆن بتوانم مەترسی پێکانەکانی وەرزشی کەم بکەمەوە؟
- ئەو وەرزش و چالاکییانە هەڵبژێرە کە کەمتر مەترسیدارن بۆ نموونە دوور بکەوەرەوە لەو وەرزشانەی کە پێکدادانی تێدایە.
- بە درێژایی ساڵ هەمان وەرزش مەکە یان هەمان چالاکی مەکە ئەمەش بە تایبەتی بۆ منداڵان گرنگە.
- ڕۆتینەکەت تێکەڵ بکە، جەستەت پێویستی بە تێکەڵەیەک لە جۆری وەرزشەکان هەیە نموونەی ڕاهێنانی هێز لەگەڵ کێش یان بەرگری.
- پێش و دوای هەر وەرزشێک ئاوی زۆر بخۆرەوە.
- تەکنیکێکی دروست فێربە و بەردەوام بەکاری بهێنە.
- کاتێک ماندوو بوویت پشوو بدە، هەر چالاکییەک کە هەست بە دروستی ناکەیت، بیوەستێنە.
- پێڵاوی گونجاو و ئامێری سەلامەتی لەپێ بکە و دڵنیابە کە هەمیشە لە دۆخێکی باشدان.
دوای پێکانێکی وەرزشی چۆن ئاگاداری خۆم بم؟
ئەگەر لە کاتی چالاکی جەستەیی ئازارت پێگەیشت، دەستبەجێ واز لە یاریکردن یان وەرزشکردن بێنە، ئەگەر بەردەوام بیت دەتوانیت زیانێکی زیاتر بگەیەنیت و زۆربەی پێکانە وەرزشییە بچووکەکان لە چەند ڕۆژێکدا باشتر دەبن.
پشوودان: بۆ چەند ڕۆژێک شوێنی بریندارییەکەت بەکارمەهێنە.
سەهۆڵ: سەهۆڵ یان پاکەتی سارد بخەرە سەر شوێنی بریندارەکە بۆ کەمکردنەوەی ئازار و ئاوسانی، بۆ نموونە ١٥ بۆ ٢٠ خولەک هەر چوار کاتژمێر جارێک بەکاری بێنە.
پاڵەپەستۆ: شوێنی بریندارەکە بە باندجی لاستیک ببەستە بۆ ئەوەی پشتگیری دابین بکات و ئاوسانی کەم بکاتەوە. دڵنیابە لەوەی ئەوەندە توند نەبێت کە ئازاری هەبێت یان سووڕی خوێن ببڕێت.
بەرزبوونەوە: بەشی برینداری جەستەت ئەگەر دەتوانیت لە سەرووی ئاستی دڵتەوە ڕاگیر بکە بۆ ئەوەی پشوو بدات و ئاوسانی کەم بکاتەوە، بالیف یان شتێکی هاوشێوە بەکاربهێنە بۆ ئەوەی برینەکە بەرز بکەیتەوە لە سەرووی ئاستی دڵتەوە بمێنێتەوە.
