ناوه‌ڕۆك
پێشەکی
شێری دەریایی یەکێکە لە سەرنجڕاکێشترین گیانلەبەرەکانی ناو ئاو. ئەم گیانلەبەرە سەیر و سەمەرەیە کە بە ناوی شێری دەریایی ناسراوە، لە ڕاستیدا مەمکدارێکی دەریاییە و پەیوەندی بە شێری وشکانییەوە نییە. شێری دەریایی سەر بە خێزانی گۆشتخۆرە دەریاییەکانە و لە زۆربەی زەریا و دەریاکانی جیهاندا دەژی.
جۆرەکانی شێری دەریایی
جۆرەکانی شێری دەریایی زۆرن، بەڵام بەگشتی دەکرێت بە سێ جۆری سەرەکی دابەش بکرێن: شێری دەریایی کالیفۆرنیا، شێری دەریایی ستێلەر، و شێری دەریایی باشووری ئەمەریکا. هەر یەک لەم جۆرانە تایبەتمەندی و سیفەتی خۆی هەیە، بەڵام هەموویان لە چەند خاڵێکدا هاوبەشن وەک ژیان لە ئاوی سوێر و خۆراکی سەرەکییان کە بریتییە لە ماسی.
شوێنی ژیان
شێری دەریایی لە کەنارەکانی زەریا و دەریاکاندا دەژی، بەتایبەتی لە ناوچە ساردەکان و مامناوەندەکاندا. ئەوان حەز بە شوێنی بەردەڵان و تاشەبەردی گەورە دەکەن کە دەتوانن لەسەری پشوو بدەن و خۆیان گەرم بکەنەوە. هەروەها ئەم شوێنانە وەک پەناگەیەک بەکاردەهێنن بۆ خۆپاراستن لە دوژمنەکانیان.
شێوەی شێری دەریا
لە ڕووی شێوە و دیمەنی دەرەکییەوە، شێری دەریایی لەشێکی درێژکۆڵەی هەیە کە بە قەڵەوی و چەوری داپۆشراوە. ڕەنگیان لە قاوەیی تۆخەوە بۆ زەردباو دەگۆڕێت. نێرەکانیان زۆر گەورەترن لە مێیەکان و یاڵێکی بچووکیان هەیە کە وای کردووە ناوی شێریان لێ بنرێت. قەبارەی شێری دەریایی دەگۆڕێت بەپێی جۆر و ڕەگەزەکەی، بەڵام بەگشتی نێرەکان دەتوانن درێژییان بگاتە نزیکەی ٣ مەتر و کێشیان تا ١٠٠٠ کیلۆگرام. مێیەکان بچووکترن و درێژییان دەگاتە نزیکەی ٢ مەتر و کێشیان نزیکەی ٣٠٠ کیلۆگرام.
خۆراکی شێری دەریایی
خۆراکی سەرەکی شێری دەریایی بریتییە لە ماسی، هەرچەندە دەتوانن ئاژەڵە نەرمەڵەکانیش بخۆن وەک هەشتپێ و سکویدس. ڕاوچییەکی لێهاتوون و دەتوانن بۆ ماوەیەکی زۆر لە ژێر ئاودا بمێننەوە، هەندێک جار تا ٢٠ خولەک. لە کاتی ڕاوکردندا، شێری دەریایی خێرایی زۆری هەیە و دەتوانێت بە ئاسانی نێچیرەکەی بگرێت.
شێوازی ژیانی شێری دەریا
ژیانی کۆمەڵایەتی شێری دەریایی زۆر سەرنجڕاکێشە. ئەوان بە گرووپ دەژین کە پێی دەوترێت کۆلۆنی. لە وەرزی زاوزێدا، نێرەکان بەشێوەیەکی توند کێبڕکێ دەکەن بۆ بەدەستهێنانی مێیەکان. دوای جووتبوون، مێیەکان ١٢ مانگ سکپڕ دەبن و پاشان یەک بێچوو دەخەنەوە. دایکەکان زۆر بە وردی ئاگاداری بێچووەکانیان دەکەن و بۆ ماوەی ١-٣ ساڵ شیریان پێدەدەن.
ڕاوکەری شێری دەریا
سەرەڕای گەورەیی و بەهێزییان، شێری دەریایی چەند دوژمنێکی سروشتی هەیە وەک حوت و نەهەنگ. هەروەها، چالاکییەکانی مرۆڤ وەک ڕاوکردنی زێدەڕۆیانە و پیسبوونی ژینگە هەڕەشەی گەورەن لەسەر ژیانی ئەم گیانلەبەرانە. گۆڕانی کەشوهەوا و گەرمبوونی زەوی کاریگەری نەرێنی لەسەر ژینگە و خۆراکی شێری دەریایی دروست دەکات.
پەیوەندی نێوان مرۆڤ و شێری دەریایی مێژوویەکی درێژی هەیە. لە ڕابردوودا، شێری دەریایی بە شێوەیەکی بەرفراوان ڕاو دەکرا بۆ گۆشت، چەوری و پێستەکەی. بەڵام لە ئێستادا، زۆربەی وڵاتان یاسای تایبەتیان هەیە بۆ پاراستنی ئەم گیانلەبەرانە. شێری دەریایی بووەتە سەرچاوەیەکی گرنگ بۆ گەشتیاری و توێژینەوەی زانستی.
کۆتایی
لە کۆتاییدا، شێری دەریایی گیانلەبەرێکی سەرنجڕاکێش و گرنگە لە ژینگەی دەریاییدا. پاراستن و پارێزگاریکردن لەم گیانلەبەرانە ئەرکێکی گرنگە. هەوڵەکان بۆ کەمکردنەوەی پیسبوونی دەریاکان، ڕێکخستنی ڕاوکردن و پاراستنی ژینگەی سروشتییان، هەنگاوی گرنگن بۆ دڵنیابوون لە مانەوە و بەردەوامبوونی ئەم گیانلەبەرە سەیر و جوانانە لە داهاتوودا. هەروەها، پەروەردە و هۆشیارکردنەوەی خەڵک سەبارەت بە گرنگی و جوانی شێری دەریایی دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە پاراستنیان.
