ناوه‌ڕۆك
پێشەکی
نەشتەرگەری مێشک و سیستەمی دەماری بریتییە لە کۆمەڵێک ڕێگەی نەشتەرگەری کە بۆ چارەسەرکردنی نەخۆشی و گرفتەکانی مێشک و ڕیشاڵە دەمارییەکان بەکاردێت. ئەم جۆرە نەشتەرگەرییە یەکێکە لە هەستیارترین و ئاڵۆزترین جۆرەکانی نەشتەرگەری، چونکە مێشک و سیستەمی دەماری ڕۆڵێکی سەرەکییان هەیە لە کۆنترۆڵکردنی هەموو کردارە فسیۆلۆژییەکانی لەشی مرۆڤدا. نەشتەرگەری مێشک بۆ چارەسەرکردنی چەندین حاڵەت بەکاردێت، لەوانە: گرێی مێشک، خوێنبەربوونی مێشک، ئازاری درێژخایەنی دەمار، و چەندین نەخۆشی دەماری دیکە.
مێژووی نەشتەرگەری مێشک
مێژووی نەشتەرگەری مێشک بۆ سەردەمی کۆن دەگەڕێتەوە. لە میسری کۆندا، بەڵگەی ئەوە هەیە کە نەشتەرگەری مێشک ئەنجام دراوە. بەڵام پێشکەوتنە گەورەکان لە سەدەی بیستەمدا ڕوویانداوە. لە ساڵی ١٩٣٦دا، دکتۆر واڵتەر دانڵی یەکەم نەشتەرگەری لۆبۆتۆمی ئەنجامدا، کە دواتر بووە هۆی بەخشینی خەڵاتی نۆبڵی پێ لە ساڵی ١٩٤٩دا. لە نیوەی دووەمی سەدەی بیستەمدا، پێشکەوتنە تەکنۆلۆژییەکان وەک تیشکی سی تی سکان و MRI یارمەتی نەشتەرگەرەکانیان دا بۆ بینینی وردەکارییەکانی ناو مێشک پێش نەشتەرگەری، کە ئەمەش بووە هۆی باشترکردنی ئەنجامەکانی نەشتەرگەری.
جۆرەکانی نەشتەرگەری مێشک
چەندین جۆری سەرەکی نەشتەرگەری مێشک هەن، لەوانە:
أ. نەشتەرگەری لابردنی گرێ: ئەم جۆرە نەشتەرگەرییە بۆ لابردنی گرێ خراپەکان یان باشەکانی مێشک بەکاردێت. نەشتەرگەر هەوڵدەدات زۆرترین بەشی گرێکە لاببات بەبێ زیان گەیاندن بە بەشە تەندروستەکانی مێشک.
ب. نەشتەرگەری خوێنبەربوون: ئەم نەشتەرگەرییە بۆ چارەسەرکردنی خوێنبەربوونی مێشک بەکاردێت، کە دەکرێت بەهۆی ڕووداو یان پچڕانی دەمارێک ڕووبدات.
ج. نەشتەرگەری هاندانی قووڵی مێشک (Deep Brain Stimulation): لەم جۆرە نەشتەرگەرییەدا، ئەلیکترۆدێک دەچێنرێتە ناو بەشێکی دیاریکراوی مێشکەوە بۆ چارەسەرکردنی نەخۆشییەکانی وەک پارکینسۆن و لەرزین.
د. نەشتەرگەری بۆ فێ: ئەم نەشتەرگەرییە بۆ ئەو کەسانە بەکاردێت کە نۆرە فێیان هەیە و بە دەرمان کۆنترۆڵ ناکرێت.
٤. ئامێرە بەکارهاتووەکان
لە نەشتەرگەری مێشکدا چەندین ئامێری پێشکەوتوو بەکاردێن، لەوانە:
أ. Neuronavigation System: ئەم سیستەمە یارمەتی نەشتەرگەر دەدات بۆ دیاریکردنی شوێنی دەقیقی تومۆر یان ناوچەی پێویست بۆ نەشتەرگەری.
ب. Operative Microscope: ئەم مایکرۆسکۆپە تایبەتە یارمەتی نەشتەرگەر دەدات بۆ بینینی وردەکارییەکانی مێشک لە کاتی نەشتەرگەریدا.
ج. Ultrasonic Aspirator: ئەم ئامێرە بۆ لابردنی گرێ بەکاردێت بەبێ زیان گەیاندن بە شانە تەندروستەکانی دەوروبەری.
د. Intraoperative MRI: ئەم تەکنەلۆژیایە ڕێگە بە نەشتەرگەر دەدات وێنەی MRI وەربگرێت لە کاتی نەشتەرگەریدا بۆ دڵنیابوون لە لابردنی تەواوی تومۆر.
مەترسییەکان و ئاڵۆزییەکان
هەر نەشتەرگەرییەک مەترسی و ئاڵۆزی خۆی هەیە، بەڵام نەشتەرگەری مێشک بەهۆی هەستیاری و گرنگی مێشکەوە مەترسی زیاتری هەیە. هەندێک لە مەترسییە باوەکان بریتین لە:
أ. خوێنبەربوون: دەکرێت لە کاتی نەشتەرگەریدا یان دوای نەشتەرگەری خوێنبەربوون ڕووبدات.
ب. هەوکردن: هەوکردنی مێشک یان پەردەی مێشک دەکرێت ڕووبدات.
ج. زیان گەیاندن بە شانەی مێشک: ئەمە دەکرێت ببێتە هۆی کێشەی جووڵە، قسەکردن، یان بیرکردنەوە.
د. نۆرەی ئیپیلێپسی: هەندێک جار نەشتەرگەری دەبێتە هۆی دروستبوونی نۆرەی ئیپیلێپسی.
پێشکەوتنە نوێیەکان
لە ساڵانی دواییدا، چەندین پێشکەوتنی گرنگ لە بواری نەشتەرگەری مێشکدا ڕوویانداوە:
أ. نەشتەرگەری ڕۆبۆتی: بەکارهێنانی ڕۆبۆت لە نەشتەرگەری مێشکدا بووەتە هۆی زیادکردنی وردی و کەمکردنەوەی کاتی نەشتەرگەری.
ب. نەشتەرگەری بە یارمەتی لەیزەر: ئەم تەکنیکە ڕێگە دەدات بە لابردنی تومۆر بە شێوەیەکی زۆر ورد و بەبێ زیان گەیاندن بە شانە تەندروستەکان.
ج. نەشتەرگەری بەهۆشیاری: لەم جۆرە نەشتەرگەرییەدا، نەخۆش بەهۆش دەبێت لە کاتی نەشتەرگەریدا، کە ئەمەش یارمەتی نەشتەرگەر دەدات بۆ پاراستنی ناوچە گرنگەکانی مێشک.
د. چارەسەری جینی: لێکۆڵینەوەکان بەردەوامن لەسەر بەکارهێنانی چارەسەری جینی بۆ چارەسەرکردنی هەندێک نەخۆشی مێشک.
دەرەنجام
نەشتەرگەری مێشک و سیستەمی دەماری بەردەوام لە پێشکەوتندایە. پێشکەوتنە تەکنۆلۆژییەکان و تێگەیشتنی باشتر لە کارکردنی مێشک بوونەتە هۆی باشترکردنی ئەنجامەکانی نەشتەرگەری و کەمکردنەوەی مەترسییەکان. لەگەڵ ئەوەشدا، نەشتەرگەری مێشک هێشتا یەکێکە لە ئاڵۆزترین جۆرەکانی نەشتەرگەری و پێویستی بە شارەزایی و ئامادەکاری زۆر هەیە. لێکۆڵینەوە و داهێنانی بەردەوام لەم بوارەدا هیوای زیاتر دەبەخشێت بۆ چارەسەرکردنی نەخۆشییە ئاڵۆزەکانی مێشک و باشترکردنی ژیانی ملیۆنەها کەس لە سەرانسەری جیهاندا.
