ناوه‌ڕۆك
پێناسەی ئۆشیانۆگرافی
ئۆقیانووسناسی یان ئۆشیانۆگرافی زانستێکە کە لێکۆڵینەوە لە ئۆقیانووسەکان و دەریاکان دەکات. ئەم زانستە هەموو لایەنەکانی ژینگەی دەریایی لەخۆدەگرێت، لە فیزیا و کیمیای ئاوەوە بگرە تا ژیانی زیندەوەران و کاریگەرییان لەسەر گۆی زەوی. گرنگی ئۆقیانووسناسی لەوەدایە کە زانیاری پێویستمان پێدەدات بۆ تێگەیشتن لە سیستەمی ئاڵۆزی ئۆقیانووسەکان کە ڕۆڵێکی گرنگیان هەیە لە ژیانی سەر زەوی و کەشوهەوادا.
مێژووی ئۆقیانووسناسی
مێژووی ئۆقیانووسناسی دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی کۆن، کاتێک مرۆڤ دەستی کرد بە گەشتکردن بە دەریاکاندا. بەڵام وەک زانستێکی مۆدێرن، ئۆقیانووسناسی لە سەدەی نۆزدەیەمدا گەشەی کرد. یەکێک لە گرنگترین گەشتە زانستییەکان لەم بوارەدا گەشتی کەشتی چالێنجەر بوو لە ساڵی ١٨٧٢-١٨٧٦، کە بووە هۆی کۆکردنەوەی زانیاری زۆر لەسەر ئۆقیانووسەکان.
لقەکانی ئۆقیانووسناسی
ئۆقیانووسناسی چەندین لقی هەیە کە گرنگترینیان بریتین لە: فیزیکی ئۆقیانووسناسی کە لێکۆڵینەوە لە جووڵە و تایبەتمەندییە فیزیکییەکانی ئاو دەکات، کیمیایی ئۆقیانووسناسی کە پێکهاتەی کیمیایی ئاو و کاریگەرییەکانی لێکدەداتەوە، بایۆلۆژی ئۆقیانووسناسی کە تایبەتە بە لێکۆڵینەوە لە ژیانی ناو ئۆقیانووسەکان، و جیۆلۆژی ئۆقیانووسناسی کە لێکۆڵینەوە لە پێکهاتە و دروستبوونی بنی ئۆقیانووسەکان دەکات.
تایبەتمەندی
تایبەتمەندییە فیزیکییەکانی ئۆقیانووسەکان زۆر سەرنجڕاکێشن. بۆ نموونە، قووڵایی ئۆقیانووسەکان دەگاتە زیاتر لە ١١ کیلۆمەتر لە هەندێک شوێندا. پلەی گەرمی و سوێری ئاوی ئۆقیانووسەکان جیاوازە لە شوێنێکەوە بۆ شوێنێکی تر و لە قووڵاییەکەوە بۆ قووڵاییەکی تر. هەروەها تەوژمە دەریاییەکان ڕۆڵێکی گرنگیان هەیە لە گواستنەوەی گەرمی و خۆراک لە ناوچەیەکەوە بۆ ناوچەیەکی تر.
ژیانی ناو ئۆقیانووس
ژیانی ناو ئۆقیانووسەکان زۆر فرەچەشنە، لە بوونەوەرە زۆر بچووکەکانەوە وەک پلانکتۆن تا گەورەترین گیانلەبەری سەر زەوی کە نەهەنگی شینە. ئۆقیانووسەکان ماڵی ملیۆنەها جۆری زیندەوەرن کە زۆربەیان هێشتا نەدۆزراونەتەوە. ئەم ژیانە فرەچەشنە ڕۆڵێکی گرنگی هەیە لە هاوسەنگی ژینگەیی گۆی زەویدا.
کاریگەری مرۆڤ لەسەر ئۆقیانووسەکان
بەداخەوە، چالاکییەکانی مرۆڤ کاریگەری نەرێنی گەورەیان هەیە لەسەر ئۆقیانووسەکان. پیسبوون، ڕاوکردنی زێدەڕۆیانە، و گۆڕانی کەشوهەوا هەڕەشەی گەورەن لەسەر ژینگەی دەریایی. بۆ نموونە، زیادبوونی دووەم ئۆکسیدی کاربۆن لە هەوادا دەبێتە هۆی ترشبوونی ئۆقیانووسەکان کە کاریگەری خراپی هەیە لەسەر زۆر لە زیندەوەرانی دەریایی.
ڕۆڵ و کاریگەری ئۆقیانووسەکان
ئۆقیانووسەکان ڕۆڵێکی زۆر گرنگیان هەیە لە سیستەمی کەشوهەوای زەویدا. ئەوان وەک گەورەترین کۆگای کاربۆن کاردەکەن و بەشێکی زۆری گەرمی زەوی هەڵدەمژن. هەروەها ئۆقیانووسەکان کاریگەرییان هەیە لەسەر باران و با و زۆر دیاردەی تری کەشوهەوایی. بۆیە تێگەیشتن لە ئۆقیانووسەکان یارمەتیمان دەدات باشتر لە گۆڕانی کەشوهەوا تێبگەین.
ڕۆڵی تەکنەلۆجیا
لە ڕووی تەکنەلۆژیاوە، ئۆقیانووسناسان ئامێر و تەکنیکی پێشکەوتوو بەکاردێنن بۆ لێکۆڵینەوە لە ئۆقیانووسەکان. ئەمانە بریتین لە کەشتی توێژینەوە، ڕۆبۆتی ژێر ئاو، سەتەلایت، و سەنسەری جۆراوجۆر. ئەم ئامێرانە یارمەتی زاناکان دەدەن زانیاری وردتر و فراوانتر کۆبکەنەوە لەسەر ئۆقیانووسەکان.
