ناوه‌ڕۆك
ناساندن
کام وڵات لە ڕووی تەکنەلۆژیاوە پێشکەوتووترینە لە جیهاندا؟ (بە عەرەبی: ما هي الدولة الأكثر تقدما تكنولوجيا في العالم؟، بە ئینگلیزی: ?Which country is the most technologically advanced in the world)، تەکنەلۆژیا بریتییە لە بەکارهێنانی زانیاری زانستی وەک تەکنیک، لێهاتوویی، شێواز و پرۆسەکان، بۆ ئامانجە کردارییەکانی وەک بەرهەمهێنانی کاڵا و خزمەتگوزاری یان بەدیهێنانی ئامانجەکان. تەکنەلۆژیا بۆ باشترکردنی ئەزموونی مرۆڤ بە شێوازی بێشومار بەکاردەهێنرێت. تەکنەلۆژیا بە درێژایی مێژووی مرۆڤایەتی پێشکەوتووە هەرچەندە بە خێرایی جیاواز و بە تایبەتی لە ماوەی ١٠٠-١٥٠ ساڵی ڕابردوودا خێراتر بووە. تەکنەلۆژیا لە زۆربەی جیهاندا بە خێرایی پێشدەکەوێت، بەڵام هەندێک وڵات زۆر زۆر لە پێشەوەن لە ڕووی تەکنەلۆژیاوە، ئەمەش وایکردووە هاوڵاتیانیان چێژ لە سوودە پێشکەوتووەکان وەربگرن.
وڵاتانی داهێنەر بەراورد بە وڵاتانی پێشکەوتووی تەکنەلۆژیا
پێشکەوتنی تەکنەلۆژی پەیوەندییەکی نزیک بە داهێنانەوە هەیە، ئەمەش لەوەدا دەردەکەوێت کە زۆرێک لە وڵاتانی داهێنەرترین وڵاتانی جیهان لە پێشکەوتووترین وڵاتەکانیشدان لە ڕووی تەکنەلۆژیاوە. بەڵام مەرج نییە ئەو دوو ڕیزبەندییە ئاوێنەی یەکتر بن، زۆر ڕێگەی جیاواز هەیە کە وڵاتێک دەتوانێت داهێنەر بێت یان لە ڕووی تەکنەلۆژیاوە پێشکەوتوو بێت و زۆر ڕێگەی پێوانەکردنی پێشکەوتنی تەکنەلۆژیا هەیە. بۆ نموونە بلومبێرگ لە ساڵی ٢٠٢١دا ئەمریکای لە پلەی ١١ی جیهاندا بۆ داهێنان، بەڵام دەزگا و میتۆدۆلۆژیاکانی دیکە ئەمریکا لە هەر شوێنێکدا لە پلەی یەکەمەوە تا دەرەوەی ١٠ باشترین لە ڕووی پێشکەوتنی تەکنەلۆژیاوە ڕیزبەندی دەکەن، ئەمەش بەپێی ئەو پێوەرە تایبەتانەی کە دەپێورێت.
دیاریکردنی پێشکەوتووترین وڵاتانی جیهان لە ڕووی تەکنەلۆژیاوە
هیچ شێوازێکی ستاندارد یان پەسەندکراوی گشتگیر نییە بۆ دیاریکردنی پێشکەوتووترین نەتەوەکانی تەکنەلۆژیا لەسەر زەوی. لە ئەنجامدا پێدەچێت ڕیزبەندی هەر سەرچاوەیەکی تاکەکەسی لانیکەم کەمێک جیاواز بێت لە یەکتر. بەڵام کاتێک بە گشتی سەیر دەکرێت، هەندێک ڕەوت بەڕاستی سەرهەڵدەدەن بۆ ئاسانکردنی بەراوردکردنەکە، بەڵام بەوپێیەی کە کۆمەڵێک وڵات لە چاو کۆمەڵێک وڵاتی تردا پێشکەوتوون و ڕووبەری دانیشتوانیان زۆرە ئەمەش دەبێتە هۆکارێکی باش بۆ پێشکەوتنی تەکنەلۆژیا لەناو وڵاتێکدا.
پێشکەوتنی تەکنەلۆژیا لە کۆمەڵێک وڵاتی زۆر دیاردا
ژاپۆن
پێشکەوتووترین وڵاتە لە ڕووی تەکنەلۆژیاوە و لە دوای ئەویش ئەمریکا و کۆریای باشوور دێن. یەکێک لە یەکەم وڵاتەکان کە توانای تەواوی تەکنەلۆژیای تێگەیشت و سوودەکانی بەرز نرخاند ژاپۆن بوو. لە ئەنجامدا ژاپۆن لە سەرەتاوە دەستی کرد بە وەبەرهێنان لە داهێنانی تەکنەلۆژیدا. لە ئێستادا ژاپۆن بەم شێوەیە وەک یەکێک لە بەهێزترین کۆمپانیا زەبەلاحەکانی تەکنەلۆژیای جیهانی دادەنرێت. هەروەها تەکنەلۆژیایی بەرزی ژاپۆنی بە لایەنە جیاوازەکانی بازرگانی ژاپۆن ناسێنراوە. هەموو ئەو شتانەی کە بیریان لێدەکەیتەوە لە ژاپۆن بەرهەم دەهێنرێن، لەوانە بزوێنەری ئۆتۆمبێلی نائاسایی، یارییە ڤیدیۆییەکان، کاتژمێری بینایی و ڕۆبۆت. ئەوان شوێنی چەندین کۆمپانیای زەبەلاحی پیشەسازین، لەوانە سۆنی، تۆیۆتا، هۆندا، نیسان، پاناسۆنیک، میتسوبیشی و کۆمەڵێکی دیکە. هەروەها بە "خاکی خۆری هەڵهاتوو" ناسراون.
کۆریای باشوور
تێگەیشتن لەوەی بۆچی کۆریای باشوور بە شێوەیەکی بەرفراوان وەک پێشەنگێک لە بواری تەکنەلۆژیای زانیاری و پەیوەندییەکان (ICT) سەیر دەکرێت، کارێکی قورس نییە. ئابووری کۆریای باشوور بە شێوەیەکی دیجیتاڵی گەشە دەکات چونکە شوێنی چەندین کۆمپانیای ئەلیکترۆنی و ICT یە کە پێشەنگن لە بوارەکانیاندا، لەوانە سامسۆنگ، ئێڵ جی، ئێس کەی و کەی تی. هەندێک لە خێراترین خێراییەکانی ئینتەرنێت لە جیهاندا لە کۆماری کۆریای باشووردا دەبینرێن کێبڕکێی ئەوە دەکات کە یەکەمجار 5G هەبێت. نزیکەی هەموو ماڵێک لە ڕێگەی ئۆنلاینەوە، هەروەها بەرزترین ڕێژەی چوونە ناو ئینتەرنێتی لە جیهاندا هەیە.
چین
بێگومان چین پێشەنگی جیهانە لە هەردوو بواری بەرهەمهێنان و تەکنەلۆژیادا. چین پێشەنگی بازاڕە لە هەموو پیشەسازییەکدا، چین لە ئاستی نێودەوڵەتیدا لەم بوارەدا کاریگەرییەکی زۆری بەدەستهێناوە، کۆمەڵێک کۆمپانیای تەکنەلۆژیای داهێنەر و کێبڕکێی توندیان هەیە کە دەیانەوێت سەرکەوتنەکانیان لە دەرەوەی بازاڕی چین دووبارە بکەنەوە. کارگێڕانی کۆمپانیا فرەنەتەوەییەکان دەتوانن لە دۆخی پیشەسازی تەکنەلۆژیای چین تێبگەن و ئەوەی کە ڕەنگە بۆ کۆمپانیاکانیان مانای چی بێت. وزەی خۆر، زیرەکی دەستکرد، EV، پاتری، ژێرخانی پەیوەندییەکان و ئەپی مۆبایل چەند نموونەیەکن لە تەکنەلۆژیا پێشکەوتووەکانی چین.
ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا
بەهۆی ئەو بودجە زۆرەی کە بۆ توێژینەوە و پەرەپێدان تەرخان دەکات، ئەمریکا کە وڵاتێکی زلهێزەکانە کە هەمان پێگەی لە پیشەسازی تەکنەلۆژیادا هەیە. بەهۆی زۆری ژمارەی کۆمپانیا ناسراوەکانی نیمچە ڕێبەر و ئینتەرنێت کە بنکەکانیان لەوێیە، ئەمریکا زاڵە بەسەر پیشەسازی دیجیتاڵی و ئینتەرنێتدا. فەیسبووک، ئەپڵ، تویتەر، گووگڵ، دێڵ و مایکرۆسۆفت تەنها چەند کۆمپانیایەکی تەکنەلۆژیان کە بارەگای سەرەکی کۆمپانیاکانیان لە ئەمریکایە. ئامێری جەنگی مۆدێرن وەک کەشتی جەنگی و فڕۆکەی بێفڕۆکەوان و بۆمبی دزێو لەبەردەستی سوپای ئەمریکادایە.
ئیسرائیل
ئیسرائیل بە بەشدارییەکانی لە پیشەسازی سەربازیدا بەناوبانگە، لەوانە دروستکردنی یەکەم فڕۆکەی بێ سەرنشین کە توانای چاودێریکردنێکی باشی هەیە. ژێرخانی ئۆتۆمبێلی کارەبایی لەم وڵاتەدا پێشکەوتووە، ئەمەش وایکردووە ببێتە یەکێک لەو کەمترین وڵاتە پێشکەوتووانەی بواری تەکنەلۆژیا. هەروەها ئیسرائیل تۆڕێکی بەرفراوانیان هەیە کە بە باشی پارێزراون لە سەرانسەری وڵاتدا، هەروەها کامێرای زارەکی بۆ بەکارهێنان لە پزیشکیدا پێی دەوترێت پیل کام بەرهەمی وڵاتی ئیسرائیلە.
دەرئەنجام
هەندێک لەو گەلانەی کە لە لیستەکەدا بوون، دوای جەنگی جیهانی دووەم، بە تەواوی لە هەموو ڕویەکەوە شکستیان هێنا و لەناوچووبوو، بۆ نموونە وەک وڵاتی چین کە بەتەواوی لەناوچوو و هەروەها وڵاتی ئەڵمانیاش دەسەڵات و کاریگەریی خۆی لەدەستدابوو. بەڵام لە ساڵانی دواتردا زۆر شت گۆڕا و زۆر سەرسوڕهێنەر هەستانەوە و بەرهەمی وڵاتەکانی خۆیان بە جیهان ناساند و لە ڕووی تەکنەلۆژیاوە پێشکەوتنی تەواویان بەدەست هێنا. ئەگەر لیستێک لە وڵاتانی پێشکەوتووی تەکنەلۆژیای جیهان لە ساڵی ١٩٤٥ بەراورد بکەیت بە یەک وڵاتی ئەمڕۆ. بە سەرنجدان بەم وردەکاریانە، جەختکردنەوە لەوەی کە پێشکەوتنی تەکنەلۆژیا کاریگەرییەکی بەرچاوی لەسەر ژیانی زۆر کەس هەبووە.
