ناوه‌ڕۆك
ناساندن
هۆکارەکانی ئازاری ئەژنۆکان (بە ئینگلیزی: Cause of knees pain، بە عەرەبی: أسباب آلام الركبة) ئازاری ئەژنۆ دەکرێت بەهۆی برینداربوون، کێشەی میکانیکی، جۆرەکانی هەوکردنی جومگە و کێشەکانی ترەوە دروست ببێت.
هۆکارەکان
برینەکان
برینی ئەژنۆ دەتوانێت کاریگەری هەبێت لەسەر هەر یەکێک لە بەستەرەکان، ژێ یان کیسە پڕ لە شلەکان (بورسای) کە دەوری جومگەی ئەژنۆ دەدات، هەروەها ئێسک و جومگەکان کە خودی ئەژنۆکە پێکدەهێنن. هەندێک لە باوترین برینەکانی ئەژنۆ بریتین لە:
برینداربوونی ACL: بریتییە لە شکاندنی بەستەری خاچی پێشەوە (ACL)، کە یەکێکە لەو چوار بەستەری ئێسکی لاق بە ئێسکی ڕانەوە دەبەستێتەوە. برینداربوونی ACL بە تایبەتی باوە لەو کەسانەی کە یاری تۆپی باسکە، تۆپی پێ یان وەرزشی تر دەکەن کە پێویستیان بە گۆڕانکاری کتوپڕ هەیە لە ئاڕاستەدا.
شکانەکان: ئێسکەکانی ئەژنۆ، لەوانە کڵاوەی ئەژنۆ، دەتوانرێت بشکێت لە کاتی کەوتن یان ڕووداوی ئۆتۆمبێل. هەروەها ئەو کەسانەی پوکانەوەی ئێسکیان هەیە و ئێسکەکانیان لاواز بووە بەهۆی نەخۆشییەوە دەکرێت لە ئەنجامی هەڵە هەنگاونانەوە بووبێت.
دڕانی داسە کرکراگە (Torn meniscus): بریتییە لە کرکراگەی لاستیکی ڕەق کە وەک هەڵمژەرێکی شۆک کار دەکات لە نێوان ئێسکی لاق (ئێسکی بن ئەژنۆ) و ئێسکی ڕان.
هەوکردنەکان
هەوکردنی کیسی نێوان جومگەکانی ئەژنۆ: هەندێک لە برینەکانی ئەژنۆ دەبنە هۆی هەوکردنی کیسەکە، ئەو شلە بچووکەی کە دەرەوەی جومگەی ئەژنۆ کەم دەکاتەوە بۆ ئەوەی ژێ و بەستەرەکان بە شێوەیەکی نەرم بەسەر جومگەکەدا جوولە بکەن.
هەوکردنی ژێی کڵاوەی ئەژنۆ: هەوکردنی ژێیەکان بریتییە لە هەستیاربوون و هەوکردنی یەک یان زیاتر لە ژێیەکان، شانە ئەستوورە ڕیشاڵییەکانی کە ماسولکەکان بە ئێسکەوە دەبەستنەوە. ئەم هەوکردنە لەوانەیە ڕووبدات کاتێک برینێک هەیە بۆ ژێیەکانی کڵاوەی ئەژنۆ. ژێیەکانی کڵاوەی ئەژنۆ لە کڵاوەی ئەژنۆوە دەستپێدەکات تا لای ئێسکی لاق. کە یارمەتی جووڵەکانی بازدان و شەقاونان و ڕاکردن دەدات.
یاریزانانی ڕاکردن، خلیسکێنەرەکان، پاسکیلسوارەکان و ئەوانەی چالەکییەکانی دیکە دەکەن دەکرێت زیاتر ئەگەری تووشبوونیان هەوکردنی ژێیەکان هەبێت.
هەوکردنی جومگە: هەوکردنی جومگەکان بریتییە لە هەوکردن و نەرمبوونی یەکێک یان زیاتر لە جومگەیەک. نیشانە سەرەکییەکانی هەوکردنی جومگەکان ئازاری جومگەکان و ڕەقبوونیانە، کە بە شێوەیەکی ئاسایی لەگەڵ تەمەن خراپتر دەبێت. باوترین جۆرەکانی هەوکردنی جومگەکان سەوەفان و هەوکردنی جومگەی ڕۆماتیدییە.
زیاتر لە 100 جۆری جیاواز لە هەوکردنی جومگەکان هەیە. ئەو جۆرانەی کە زۆرترین کاریگەرییان لەسەر ئەژنۆ هەیە بریتین لە:
- هەوکردنی ئێسک و جومگە: هەندێک جار پێی دەگوترێت هەوکردنی جومگەی تێکچوو، هەوکردنی ئێسک و جومگە باوترین جۆری هەوکردنی جومگەیە. ئەمە حاڵەتێکی بەکارهێنان و فرمێسکە کە کاتێک ڕوودەدات کە کرکراگە لە ئەژنۆدا خراپتر دەبێت لەگەڵ بەکارهێنانی زیاتر و تەمەن.
- هەوکردنی جومگەی ڕۆماتیدی: لاوازترین جۆری نەخۆشی جومگەی ڕۆماتیدی نەخۆشییەکی بەرگری خۆیییە کە دەتوانێت کاریگەری لەسەر نزیکەی هەموو جومگەکانی جەستە هەبێت، بە ئەژنۆکانیشەوە. هەرچەندە هەوکردنی جومگەی ڕۆماتیدی نەخۆشییەکی درێژخایەنە، بەڵام بە توندی دەگۆڕێت و تەنانەت لەوانەیە بێت و بڕوات.
- دەردە پاشا: ئەم جۆرە نەخۆشی جومگەیە کاتێک ڕوودەدات کە کریستاڵی ترشی یوریک لە جومگەدا دروست دەبێت. لە کاتێکدا کە زۆربەی کات نەخۆشی دەردە پاشا کاریگەری لەسەر پێیە گەورەکە دەکات، بەڵام لەوانەیە لە ئەژنۆشدا ڕووبدات.
- دەردە پاشای درۆینە: زۆرجار بە هەڵە پێشی دەوترێت دەردە پاشا (pseudogout) بەڵام لە ڕاستیدا دەردە پاشای درۆینە دروست دەبێت بەهۆی ئەو کریستاڵانەی کالسیۆمیان تێدایە کە لە شلەی جومگەدا گەشە دەکەن نەک کریستاڵی یوریک ئەسید. ئەژنۆ باوترین جومگەیە کە تووشی pseudogout دەبێت.
- هەوکردنی جومگەی ژەهراوی: هەندێک جار جومگەی ئەژنۆ لەوانەیە تووش ببێت، کە دەبێتە هۆی هەوکردنی ئازار و سووربوونەوە. نەخۆشی جومگەی سێپتیک زۆرجار لەگەڵ تا ڕوودەدات و بە شێوەیەکی ئاسایی پێش دەستپێکردنی ئازارەکە هیچ کارەساتێک نییە. هەوکردنی جومگەی ژەهراوی دەتوانێت بە خێرایی زیانێکی گەورە بگەیەنێت بە جومگەی ئەژنۆ. ئەگەر ئازاری ئەژنۆت هەیە لەگەڵ هەر نیشانەیەکی نەخۆشی جومگەی ژەهراوی، یەکسەر سەردانی پزیشک بکە.
کێشەی میکانیکی
چەند نموونەیەک لە کێشە میکانیکییەکان کە دەبنە هۆی ئازاری ئەژنۆ بریتین لە:
جەستەی شل: هەندێک جار برینداربوون یان تێکچوونی کرکراگە یان ئێسک دەتوانێت ببێتە هۆی ئەوەی پارچەیەک لە ئێسک یان کرکراگە بشکێت و لە بۆشایی جومگەکەدا بڵاوببێتەوە. ئەمە لەوانەیە هیچ کێشەیەک دروست نەکات مەگەر جەستەی شل دەستێوەردان لە جووڵەی جومگەی ئەژنۆ بکات، لەو حاڵەتەدا کاریگەرییەکە وەک ئەوە دەردەکەوێت چۆن قەڵەمێک لە دەرگایەکدا گیری خواردووە.
کۆنیشانەی Iliotibial band: ئەمە کاتێک ڕوودەدات کە ئەو شانە بەهێزەی کە لە دەرەوەی جومگەی سێبەندەی ڕاندایە درێژ دەبێتەوە بۆ دەرەوەی ئەژنۆ (باندی ئیلیۆتیبیال) ئەوەندە توند دەبێت کە بەرامبەر بەشی دەرەوەی ئێسکی ڕان دەکڕێنێت. ڕاکەرەکانی دوور و پاسکیل سوار بە تایبەتی ئەگەری تووشبوونیان هەیە بە نەخۆشی باندی ئیلیۆتیبیال.
کڵاوەی ئەژنۆی ناجێگیر: ئەمە کاتێک ڕوودەدات کە ئێسکی سێگۆشەیی کە بەشی پێشەوەی ئەژنۆ داپۆشێت (کڵاوەی ئەژنۆ) لە شوێنەکە دەکەوێتە دەرەوە، بەزۆری بۆ دەرەوەی ئەژنۆ. لە هەندێک حاڵەتدا، لەوانەیە ئەژنۆ بە ئاوارەیی بمێنێتەوە و دەتوانیت هەڵەکە ببینیت.
ئازاری ئێسکی سێبەندەی ڕان یان قاچ: ئەگەر ئازاری ڕان یان قاچت هەیە، لەوانەیە شێوازی پیاسەکردن بگۆڕیت بۆ پاراستنی جومگە ئازاربەخشەکەت. بەڵام ئەم گۆڕانکارییە دەکرێت فشاری زیاتر لەسەر جومگەی ئەژنۆت دروست بکات و ببێتە هۆی ئازاری ئەژنۆ.
کێشەکانی تر
کۆنیشانەی Patellofemoral Pain syndrome: زاراوەیەکی گشتییە کە ئاماژە بەو ئازارە دەکات کە لە نێوان کڵاوەی ئەژنۆ و ئێسکی ڕان دروست دەبێت. لە وەرزشواناندا، لە گەنجاندا، بەتایبەتی ئەوانەی کە کڵاوەی ئەژنۆیان بە شێوەیەکی دروست لە شوێنەکەیدا ناکەوێت.
هەروەها لە کەسانی بەتەمەندا کە بە زۆری ئەم حاڵەتە لە ئەنجامی هەوکردنی جومگەی کڵاوەی ئەژنۆوە گەشە دەکات.
