ناوه‌ڕۆك
ناساندن
هەوکردنی جومگە (بە ئینگلیزی: Arthritis، بە عەرەبی: التهاب المفاصل) هەوکردنی جومگەکان بریتییە لە هەوکردن و نەرمبوونی یەکێک یان زیاتر لە جومگەیەک. نیشانە سەرەکییەکانی هەوکردنی جومگەکان ئازاری جومگەکان و ڕەقبوونیانە، کە بە شێوەیەکی ئاسایی لەگەڵ تەمەن خراپتر دەبێت. باوترین جۆرەکانی هەوکردنی جومگەکان سەوەفان و هەوکردنی جومگەی ڕۆماتیدییە.
سەوەفان دەبێتە هۆی شکانی کرکراگە، ئەو شانە ڕەق و لێڵانەی کە کۆتایی ئێسکەکان داپۆشێت لەو شوێنەی کە جومگە دروست دەکەن.
هەوکردنی جومگەی ڕۆماتیدی (Rheumatoid arthritis) نەخۆشییەکە کە تیایدا کۆئەندامی بەرگری هێرش دەکاتە سەر جومگەکان، کە بە ناوپۆشی جومگەکان دەست پێدەکات.
کریستاڵی ترشی یوریک، کە دروست دەبێت کاتێک ترشی یوریک زۆر لە خوێندا هەیە، دەتوانێت ببێتە هۆی دەردە پاشا، جۆرێکی هەوکردنی جومگەیە. هەوکردن یان نەخۆشییە بنچینەییەکانی وەک دەردە سەدەفی یان گورگە سوورە دەتوانن ببنە هۆی جۆرەکانی تری هەوکردنی جومگە.
چارەسەرەکان دەگۆڕێن بەپێی جۆری هەوکردنی جومگەکان ئامانجی سەرەکی چارەسەری هەوکردنی جومگەکان کەمکردنەوەی نیشانەکان و باشترکردنی جۆری ژیانە.
جۆرەکانی هەوکردنی جومگە
- دەردە پاشا
- هەوکردنی جومگەی لاوان
- سەوەفان
- هەوکردنی جومگەی ڕۆماتیدی
- گرژبوونی ماسولکە
نیشانەکان
باوترین نیشانەکانی هەوکردنی جومگە بریتییە لە بەشداریکردنی جومگەکان. بە پشت بەستن بە جۆری هەوکردنی جومگەکان، نیشانەکان لەوانەیە بریتین لە:
- ئازار
- ڕەقبوون
- هەڵئاوسان
- سووربوون
- کەمبوونەوەی مەودای جووڵە
هەندێک کەس لە دەرەوەی جومگەکانیان کێشەی دیکەیان هەیە و نیشانە دروست دەکەن. کە ئەوانیش بریتین لە:
- ماندوێتی
- کەمبوونەوەی کێش
- هەستکردن بە نەخۆشی
هۆکارەکان
هۆکارەکانی تووشبوون بە نەخۆشی جومگەکان بە تەواوی نەزانراوە. زۆربەی جۆرەکانی نەخۆشی جومگەکان بەهۆی هەڵەیەکەوە لە سیستەمی بەرگریدا دروست دەبن کە دەبێتە هۆی ئەوەی جەستە هێرش بکاتە سەر شانەکانی خۆی لە جومگەکاندا. ئەمە لەوانەیە بۆماوەیی بێت.
شێوەکانی تری هەوکردنی جومگەکان لەوانەیە بەهۆی کێشەی سیستەمی بەرگری یان بەهۆی نەخۆشی میتابۆلیزمەوە بێت، وەک دەردە پاشا.
هەروەها لەوانەیە هۆکارە ژینگەییەکان هۆکاری هەوکردنی جومگە بن بۆ نموونە ئەو هۆکارە ژینگەییانەی کە یارمەتیدەرن لە گەشەکردنی سەوەفان، ئەوانیش بریتین لە:
- قەڵەوی کە دەبێتە هۆی فشاری زیاتر بۆ سەر جومگەکان.
- ئەو چالاکییانەی کە دووبارەبوونەوەی جووڵەی هاوبەشیان تێدایە.
- زیانی پێشوو بۆ جومگەیەک وەک برینێکی وەرزشی.
هەروەها ئەگەری تووشبوون بە نەخۆشی جومگەکان زیاترە ئەگەر جگەرە بکێشیت و ئەگەر چالاکی جەستەیی پێویست ئەنجام نەدەیت.
سەوەفان
باوترین جۆری هەوکردنی جومگەکانە، سەوەفان بریتییە لە زیان گەیاندن بە کرکراگەی جومگەکان و ڕەق بوونیان لە کۆتایی ئێسکەکان کە تێیدا جومگە دروست دەکەن. کرکراگە کۆتایی ئێسکەکان کەم دەکاتەوە و ڕێگە بە جووڵەی جومگەکان بێ لێکخشاندن دەدات، بەڵام زیانی پێویست و تەنکبوونی کرکراگە دەتوانێت ببێتە هۆی لێدانی ئێسک ڕاستەوخۆ لەسەر ئێسک و ئەمەش دەبێتە هۆی ئازار و جووڵەی سنووردار. ئەم حاڵەتە دەکرێت لە ماوەی چەندین ساڵ ڕووبدات، هەروەها دەشکرێت بە برینداری جومگە یان هەوکردن خیراتر ڕووبدات.
هەروەها سەوەفان دەبێتە هۆی گۆڕانکاری لە ئێسکەکان و تێکچوونی ئەو بەستەرە شانانەی کە ماسولکەکان بە ئێسکەوە دەبەستنەوە و جومگەکە بەیەکەوە دەگرن. ئەگەر کرکراگە لە جومگەیەکدا بە توندی زیانی پێبگات، ناوپۆشی جومگەکە هەودەکات و هەڵدەئاوسێت.
هەوکردنی جومگەی ڕۆماتیدی
لە هەوکردنی جومگەی ڕۆماتیدی، سیستەمی بەرگری لەش هێرش دەکاتە سەر ناوپۆشی کەپسۆڵی جومگە، پەردەیەکی توند کە هەموو بەشەکانی جومگەکان دەگرێتەوە. ئەم ناوپۆشە تووشی هەوکردن دەبێت و هەڵدەئاوسێت. پرۆسەی نەخۆشییەکە لە کۆتاییدا دەتوانێت کرکراگە و ئێسک لەناو جومگەکەدا لەناو ببات.
هۆکارەکانی مەترسی
هۆکارەکانی مەترسی هەوکردنی جومگەکان بریتین لە:
- مێژووی خێزان: هەندێک لە جۆرەکانی نەخۆشی جومگە لە خێزانەکاندا بۆماوەیین، بۆیە لەوانەیە ئەگەری تووشبوون بە نەخۆشی جومگە زیاتر بێت ئەگەر دایک و باوک یان خوشک و براکان نەخۆشیەکەیان هەبێت.
- تەمەن: مەترسی تووشبوون بە چەندین جۆری نەخۆشی جومگە لەوانە سەوەفان، هەوکردنی جومگەی ڕۆماتیدی و دەردە پاشا لەگەڵ تەمەندا زیاد دەکات.
- ڕەگەز: ژنان زیاتر لە پیاوان تووشی نەخۆشی جومگەی ڕۆماتیدی دەبن، لە کاتێکدا زۆربەی ئەو کەسانەی کە نەخۆشی دەردە پاشایان هەیە، کە جۆرێکی دیکەی هەوکردنی جومگەیە پیاوانن.
- برینی پێشووتری جومگەکان: ئەو کەسانەی کە جومگەیەکیان بریندار بووە، لەوانەیە لە کاتی وەرزشکردندا بووبێت، ئەگەری تووشبوونیان بە هەوکردنی جومگە لەو جومگەیە زیاترە.
- قەڵەوی: هەڵگرتنی کێشی زیاد لە پێویست فشار دەخاتە سەر جومگەکان، بەتایبەتی ئەژنۆکان و پشت. ئەو کەسانەی قەڵەوییان هەیە مەترسی تووشبوونیان بە نەخۆشی جومگە زیاترە
ئاڵۆزییەکان
نەخۆشی جومگەی سەخت، بەتایبەتی ئەگەر کاریگەری لەسەر دەستەکان یان قۆڵەکان هەبێت، لەوانەیە زەحمەتی دروست بکات بۆ ئەنجامدانی ئەرکەکانی ڕۆژانە. هەوکردنی جومگەکانی کێش هەڵگر دەتوانێت ڕێگریت لێ بکات لەوەی بە ئاسوودەیی پیاسە بکەیت یان ڕاستەوخۆ دانیشیت. لە هەندێک حاڵەتدا، جومگەکان لەوانەیە هەنگاو بە هەنگاو ڕێکخستن و شێوەی خۆیان لەدەست بدەن.
