ناوه‌ڕۆك
هاوڕێیەتی نەکردنی منداڵ
هەبوونی هاوڕێیەتی و پەیوەندییەکی دۆستانە لە نێوان دایک و باوک و منداڵەکانیان، گرنگییەکی فرە زۆری هەیە، چونکە ئەم پەیوەندییە دەبێتە هەوێنی سۆز و خۆشەویستی لە نێوانیاندا.
زۆریک لە دایکان و باوکان پەی بەو ڕاستییە نابەن و ناچنە ناو بازنەی هاوڕێیەیت و دۆستایەتییەوە و لە دەرەوەی ئەو بازنەیە دەخولێنەوە!
بۆیە هەڵەیەکی دیکە، لەو هەڵە باوانەی کە باوان دەرهەق بە منداڵەکانیان دەیکەن، بریتییە لە فەرامۆش کردنی هاوڕێیەتی منداڵ، واتە پەیوەندییەکانیان تەنیا لە چوارچێوەی بازنەی دایکایەتی و باوکایەتیدا دەمێنێتەوە و هاوڕێیەتی منداڵەکانیان ناگرێتەوە.
ئەمەش بۆ چەند هۆکاریک دەگەڕێتەوە، لەوانە:
- هەبوونی ناکۆکی و کێشە و بگرە و بەردەی خێزانی.
- نزمی ئاستی ڕۆشنبیری و زانستی دایک و باوک.
- هەست نەکردن بە بەرپرسیاریەتی.
- بێبەش بوونی دایک و باوک لە سۆز و خۆشەویستی باوانیان لە سەردەمی منداڵیدا.
- ئاشنا نەبوون بە شێوازگەلی پەروەردەیی و زانستی.
- هەبوونی گرێی دەروونی.
- پابەند بوون بە نەریتە باوەکانی کۆمەڵگە.
- گەورەبوون لە ناو ژینگەیەکی توندوتیژ و ئاڵۆزدا.
- چاولێکەری و لاساییکردنەوە.
ئەڵبەتە بەرپرسیاریەتی نەبوونی هاوڕێیەتی لە نێوان دایکان و باوکان و منداڵەکانیان، زیاتر لە ئەستۆی دایکان و باوکاندایە و دەبێ ئەوان ئەم بەرپرسیارییەتە لە ئەستۆ بگرن و تەحەمولی دەرەنجامە خراپەکانیشی بکەن، چونکە ئەوان نەیانتوانیوە تۆوی هاوڕێیەتی و سۆز و خۆشەویتی لە ناو کێڵگەی خێزاندا بڕوێنن، بۆ ئەوەی هەمووان لە بەروبوومەکەی بخۆن و بە بەختەوەری و ئاسوودەیی بژین و دوور بن لە هەموو کار و هەڵسوکەوتێکی نابەجێ و نەخوازراو.
هەڵبەتە زانا دەروونناسەکان پییان وایە کە هاوڕێیەتی بە شێوەیەکی گشتی دەبێتە هۆی گەشەکردنی منداڵ لە ڕووی دەروونی و کۆمەڵایەتی و جووڵەکردنەوە، هەروەها وا دەکات کە وا منداڵ هەست بە دوورەپەرێزی و گۆشەگیری نەکات و کەسێکی کۆمەڵایەتی بێت و
هەست بە ترس و شەرمنی و ترسی چوونە ناو کۆمەڵگا نەکات و زیاتر پشت بە خۆی ببەستێت و بە بڕوابەخۆبوونەوە ڕووبەڕووی کێشە و ئارێشەکانی ژیان بێتەوە.
هەروەها زانایانی بواری پەروەردەش پێیان وایە هەبوونی پەیوەندی بە شێوەیەکی گشتی وادەکات کەوا منداڵ فێرە هاوکاری و کاری دەستە جەمعی ببێت و کەسایەتییەکی بەهێزی هەبێت و لە کاتی گەمە و یاریکردندا لە چەمکی هاوبەشی و هاوکاری و هەماهەنگی و هاوسەنگی و بەخشندەیی و قوربانیدان تێبگات و ئامادەباشییەکی زیاتری هەبێت بۆ خۆ گونجاندن لەگەڵ ژیگەی ماڵ و قوتابخانە و کۆمەڵگە.
زیانەکانی هاوڕێیەتی نەكردنی منداڵ
هاوڕێیەتی نەکردنی منداڵ لە لایەن دایک و باوکییەوە، هەر تەنیا زیان بە منداڵ ناگەیەنێت، بەڵکو دایک و باوک و خێزان و کۆمەڵگەش لێی زەرەرمەند دەبن، گرنگترین ئەو زیانانش ئەمانەی خوارەوەن:
- منداڵ هەست بە نامۆیی و تەنیایی دەکات، بە تایبەتی لە ماڵەوە.
- منداڵ لە سۆزی هاوڕێیەتی دایک و باوک بێبەش دەبێت.
- منداڵ لە دایک و باوکییەوە فێرە فەرمان کردن و خۆسەپاندن و تاکڕەوی دەبێت.
- منداڵ ناتوانێ دەردی دڵی خۆی بۆ دیاک و باوکی باس بکات و کلیلی نهێنییەکانی ڕادەستی ئەوان بکات.
- منداڵ دەکەوێتە ژێر یاسای (ئەفسەر و سەرباز)وە، واتە دەرفەتێکی ئەوتۆ بۆ دانوستان و گفتوگۆ نامێنێتەوە و هەر ئەمر و فەرمانێک لە لایەن دایک و باوکی منداڵەوە دەربچێت، ئەو وەک سەربازێک بێ سێ و دوو جێبەجێی دەکات.
- منداڵ دووچاری گۆشەگیری و دوورەپەرێزی دەبێت.
- منداڵ بۆ قەرەبوو کردنەوەی سۆز و خۆشەویستی و هاوڕێیەتی دایک و باوکی، ڕوو لە دەرەوە دەکات و زۆرجار دەبێتە ڕەفیقی کەسانی لاسار و یاخی و سەرەڕۆ.
چارەسەر کردنی ئەم هەڵەیە
پیویستە دایکان و باوکان هەر لەسەرتاوە پەیوەندییەکی دۆستانە و توندوتۆڵ لەسەر بناغەی سۆز و خۆشەویستی و ڕێزگرتنی لەگەڵ منداڵەکانیان دروست بکەن و گوێیان لێبگرن و دەرفەتی ئەوەیان پێ بدەن گوزارشت لە ڕا و بۆچوونی خۆیان بکەن و خاوەن شوناسی کەسایەتی خۆیان بن، هەروەها هانی منداڵەکانیان بدات بۆ ئەوەی پەیوەندییەکی پتەو و دۆستانە لەگەڵ کەسوکاریان هەبێت، چونکە هەبوونی ئەم جۆرە پەیوەندییە سوودێکی زۆری دەبێت بۆ خودی دایکان و باوکان و منداڵان و تەنانەت کۆمەڵگەش، گرنگترین ئەو سوودانەش ئەمانەن:
- منداڵ هەست بە ئاسوودەیی دەروونی دەکات.
- دەردی دڵی خۆی لای دایک و باوکی باس دەکات و نهێنییەکانی خۆی لێێان ناشارێتەوە.
- فێرە زۆر بەهای مرۆڤی و کۆمەڵایەتی دەبێت، وەک: بەهای دڵسۆزی و قوربانیدان و لێبوردەیی و بەخشین و هاوکاری و هەماهەنگی و پرس و ڕاوێژ و کاری هەرەوەزی و ... تاد.
- لە گۆشەگیری دووردەکەوێتەوە.
- کێشەکانی خۆی لە ڕێگەی دانوستان و هەڤپەیڤینەوە چارەسەر دەکات.
- لە خۆسەپاندن و تاکڕەوی دوور دەکەوێتەوە.
