ناوه‌ڕۆك
ناساندن
چۆن بزانین کەسێک ڕاستگۆیە لەگەڵمان؟ (بە ئینگلیزی: How do we know if someone is honest with us؟، بە عەرەبی: كيف نعرف ما إذا كان شخص ما صادقا معنا؟) ڕاستگۆیی ئەو تایبەتمەندییەیە کە بەهای مرۆڤەکان دەرەخان. ئێمە هەموومان دەمانەوێت کەسانی دەوروبەرمان، هاوڕێکانمان، کەسانی شوێنی کارمان ڕاستگۆبن. ڕاستگۆیی لە پەیوەندییەکان هۆکارێکی ئاسودەیی و جێگیرییانە. بەڵام ئایا چۆن بزانین ئاخۆ بە ڕاستی کەسانی دەوروبەرمان ڕاستگۆن یاخود نا؟ لەگەڵ ئەوەی ڕاستگۆیی سیفەتێکی مرۆڤەکانە و بە ژیانکردن و مامەڵەی بەردەوام لەگەڵیان دەتوانین ببینین و بزانین چەنێک ڕاستگۆن. لەگەڵ ئەوەشدا، لێرەدا چەند نیشانەیەک هەن دەتوانین بۆ دڵنیابوونەوە لە ڕاستگۆیی بەرامبەر پشتی پێببەستین.
دیارترین نیشانەکانی کەسانی ڕاستگۆ
زیادەڕۆیی نەکردن
کەسانی ڕاستگۆ زیادەڕۆیی ناکەن، تەنها ئەوە دەڵێن کە ڕاستە. ئەوان ڕاستگۆن دەربارەی هەستەکانی خۆیان و ڕەتی دەکەنەوە کە ڕاستییەکە بۆ سەرنج و هاوسۆزی بەرامبەر بگۆڕن یاخود زیاد و کەمی بکەن.
بوونی هاوسۆزی بۆ کەسانی تر
خەڵکی ڕاستگۆ هاوسۆزیان هەیە بۆ ئەوانی تر، چونکە جیهان لە چاوی کەسانی دیکەوە دەبینن. ئەوان تێدەگەن کە هەموو کەسێک چیرۆکێکی هەیە و حوکم نادەن لەسەر ئەوەی چۆن ئەو چیرۆکانە کۆتاییان دێت.
نەکردنی قسەوقسەڵۆک و باسنەکردنی خەڵکی لە پشتە
خەڵکی ڕاستگۆ قسە ناهێنن و نابەن هەروەها باسی کەسانی دیکە ناکەن لە پشتەوە. ئەوان پێیان وایە کە پەیوەندی ڕاستگۆیانە تاکە ڕێگەیە بۆ پەیوەندییەکی تەندروست و هیچ شتێک ناکەن بۆ ئەوەی مەترسی لەسەر پەیوەندییەکانیان دروست بکەن.
گونجانی قسە و کردارەکانیان لەگەڵ یەک
وشە و کردارەکان کاتێک بەیەکەوەن دەتوانن متمانە دروستبکەن. زۆر گرنگە ڕەفتارەکان لەگەڵ گوفتارەکان گونجاوی یەک بن. نەک قسە بە جۆرێک و کردار بەجۆرێکی تر بێت. ڕاستگۆکان بە گشتی هیچ شتێک ناڵێن، زیاتر کردارەکان ئەنجامدەدەن، چونکە تێدەگەن کە پەیوەندی بەڕاستگۆیی باشترین ڕێگایە بۆ دروستکردنی متمانەوە و مانەوەی پەیوەندییەکان لەگەڵ کەسێکی دەوروبەر.
دەزانن چۆن بەڵێنەکان جێبەجێ بکەن
خەڵکی ڕاستگۆ دەزانن چۆن بەڵێنەکانیان جێبەجێ بکەن تەنانەت ئەگەر قورسیش بێت. ئەوان لە بەهای بەڵێنێک تێدەگەن و بە ئاسانی بەڵێن نادەن یان کە بەڵێنیان دا نایشکێنن.
بەرپرسیارێتی خۆیان هەڵدەگرن
خەڵکی ڕاستگۆ بەرپرسیارن لە خۆیان و هەرگیز لۆمەی کەسانی تر ناکەن لەسەر ڕووداوەکان یاخود کاتێک خۆیان هەڵەیەک دەکەن نایکەنە ئەستۆی کەسانی تر بەڵکو بەپرسیارێتییەکەی هەڵدەگرن. هەروەها لە هەڵەکانەوە فێر دەبن و بەرەو پێشەوە دەڕۆن بۆ ئەوەی دڵنیابن لە دووبارە نەکردنەوەی هەڵەکان
ڕوون و ڕاشکاوی
خەڵکی ڕاستگۆ ڕاشکاون لەگەڵ ئەو زانیارییانەی کە بڵاوی دەکەنەوە. گەر بشزانن بە ڕاشکاویان زیانیان پێدەگات بەڵام هەر ڕاشکاوی هەڵدەبژێرن. کەسانی ڕاستگۆ پێیان باشترە ڕاشکاو و ڕاستگۆبن لەگەڵ دەوروبەر هەرچەندە قورس بێت بۆیان یاخود بیانکاتە مەوقیفەوە. ئەوان هەمیشە ڕاستگۆیی هەڵدەبژێرن.
پاکانە ناکەن و بەهانە ناهێننەوە
خەڵکی ڕاستگۆ ڕقیان لە بیانووهێنانەوەیە. ئەوان بەرپرسیارن لە کردەوەکانیان و ڕەتی دەکەنەوە کەسانی تر لۆمەکەن لە سەر کارەکانیان کە بۆچی شتێکیان کردووە یان نەیانکردووە.
بە ئاسانی تووڕە نابن
خەڵکی ڕاستگۆ بە ئاسانی تووڕە نابن، تەنانەت ئەگەر فشارێکی بەرزیان لەسەر بێت و ستریس و دوودڵیشیان هەبێت. ئەوان بڕیاری ڕاستگۆیانە دەدەن بە مێشکێکی ڕوون و دڵێکی کراوەوە، چونکە ڕێگە بە هەستەکانیان نادەن بچنە ڕێگای دروستکردنی شتێکی بەرهەمدار.
نەبوونی ڕق و کینە تێیاندا
خەڵکی ڕاستگۆ لە هەڵەکانی ڕابردووەوە هەڵسوکەوت لەگەڵ کەسەکان ناکەن. کاتێک کەسێک هەڵەیەکیان بەرامبەر دەکات ڕق و کینە لە ناخی خۆیان لەسەر ئەو کەسە دروست ناکەن. مرۆڤەکان دەناسن و لەگەڵیشیاندا بەباشی هەڵسوکەوت دەکەن، واتا هەڵسوکەوتی باشیان بەرامبەر ئەو مرۆڤانەی شایەنی نین لەبەر ئەوە نییە مرۆڤەکان ناناسن بەڵکو لەبەر ئەوەیە ناتوانن خۆیان بهێننە ئاستی ئەو جۆرە کەسانە. هەروەها ڕاستگۆکان دەزانن کە پەیوەندی ڕاستگۆ باشترین ڕێگایە بۆ دروستکردنی متمانە و زۆر کار دەکەن بۆ دڵنیابوون لەوەی کە ڕاستگۆیانە پەیوەندی لەگەڵ کەسانی تردا دروستدەکەن لە هەموو بارودۆخێکدا.
ئەوان ڕاستگۆن تەنانەت ئەگەر نەیانەوێت بەو جۆرەبن
خەڵکی ڕاستگۆ هەمیشە ڕاستگۆ دەبن، تەنانەت ئەگەر ئەو وەڵامە نەبێت کە تۆ بەدوایدا دەگەڕێیت! ئەوان باوەڕیان بە پەیوەندییەکی ڕاستگۆ هەیە و دەزانن کە هەڵەکردن بەشێکە لە بوونی مرۆڤ، کەواتە بۆچی دەبێت بیانشارنەوە؟ بۆیە هەرگیز خۆیان لە هەڵە و کەموکورتییەکانیان ناشارنەوە ڕاستگۆیی لە سەرووی هەموو شتێکەوە دادەنەن.
بوونی دڵسۆزی
خەڵکی ڕاستگۆ بەرگری لەوە دەکەن کە باوەڕیان پێیەتی و دڵسۆزن بەرامبەر ئەو کەسانەی ئەزانن شایستەن، تەنانەت ئەگەر بەناوبانگیش نەبێت. ئەوان بێلایەنییان هەیە و ڕەتی دەکەنەوە سازش لەسەر ئەخلاقی خۆیان بکەن تەنیا بۆ ئەوەی بچنە ناو سندوقێکەوە کە کەسێکی تر دروستی کردووە.
ڕاستگۆن لەگەڵ خۆیان
پێش هەموو شتێک و هەموو کەسێک کەسانی ڕاستگۆ هەمیشە ڕاستگۆ دەبن دەربارەی ئەوەی کێن و چۆن هەست بە ناوەوە دەکەن واتا لەگەڵ خۆیان ڕاستگۆن. ئەوان لە پشت داوای لێبوردنەوە خۆیان ناشارنەوە یان لۆمەی خەڵکی دیکە ناکەن بۆ هەڵەکانیان، ئەوان بەرپرسیارێتی هەڵدەگرن و خۆیان بەرپرسیار دەکەن.
داننان بەوەی هەڵەیان کردووه
خەڵکی ڕاستگۆ هەمیشە دان بەوەدا دەنێن کاتێک هەڵەیەک دەکەن، چونکە پەیوەندی ڕاستگۆیی گرنگترین ڕێگایە بۆ دروستکردنی متمانە لەگەڵ کەسێکی تردا. ئەوان دەزانن کە ڕاستگۆیی دەربارەی ئەنجامدانی هەڵەیەک وایان لێ ناکات لاواز یان گەمژە بن، بەڵکو وایان لێدەکات ڕاستگۆ بن و بەمەش پەیوەندییەکان دەپارێزن، کە ئەمەش بەڕاستی باشترین جۆریەتییە کە کەسێک دەتوانێت هەیبێت.
بوونی متمانەیان بە پەیوەندییەکانیان لەگەڵ کەسانی تردا
خەڵکی ڕاستگۆ دەزانن کە ڕاستگۆیی باشترین ڕێگایە بۆ دروستکردنی پەیوەندییەکی بەهێز و پتەو. هەروەها دەزانن ڕاستگۆیی ئەمان هۆکارێک دەبێت بۆ ڕاستگۆیی بەرامبەر. کەسانی ڕاستگۆ هیچ ڕوویەک دروست ناکەن کە دەیانەوێت ببنە کێ یان پێیان وایە خەڵکی تر بەو جۆرە حەزیان لێیان دەبێت، لەبری ئەوە ئەوان ڕاستگۆ و کراوە و خۆیان دەبن و دەردەکەون لە هەموو پەیوەندییەکانیاندا.
لە بیرکردنەوەی مرۆڤەکان دەربارەیان ناترسن
خەڵکی ڕاستگۆ گرنگ نییە لای خەڵکی تر چۆن بیردەکەنەوە. ئەوان دەزانن کە ڕاستگۆیی باشترین ڕێگایە بۆ دروستکردنی متمانە و پەیوەندی لەگەڵ کەسانی دیکەدا، بۆیە ڕاستگۆن لە قسە و کردارەکانیاندا. کاتێکش ڕاستگۆبوون متمانە دروست دەکەن و مرۆڤەکان دەیانناسن و بڕوا بە هەر قسەیەک ناکەن کە لەبارەیانەوە بکرێت. بەمجۆرە گرنگی بە بیرکردنەوەی دەوروبەر و قسەی دەوروبەر دەربارەی خۆیان، کارەکانیان و ڕەوشتەکانیان نادەن. لە ڕاستیدا ڕاستگۆکان خۆیان دەناسن ئەمەش هۆکارێک دەبێت تا قسە و بیرکردنەوە هیچ کەسێک کاریگەرییان لەسەر دروست نەکات.
ئەوان تێدەگەن کە هەڵەکان ڕوو دەدەن، بەڵام هەرچۆنێک بێت لێیان فێر دەبن
خەڵک هەموو کات هەڵە دەکەن؛ خەڵکی بێتاوان تەنها ئەوە قبوڵ دەکەن و لێی فێر دەبن! ئەوان دەزانن کە پەیوەندیکردنی ڕاستگۆ باشترین ڕێگایە بۆ دروستکردنی متمانە لەگەڵ کەسێکی تر، بۆیە زۆر کار دەکەن بۆ پەیوەندیکردن بە ڕاستگۆییەوە و داوای لێبوردن لە هەڵەکانی ڕابردوو ناکەن.
ڕاستی دەڵێن تەنانەت ئەگەر قورسیش بێت
خەڵکی ڕاستگۆ هەمیشە ڕاستگۆ دەبن، تەنانەت ئەگەر بزانن کە لەوانەیە ئازاری کەسێکی تر بدەن، چونکە دەزانن لە کۆتاییدا نەوتنی ڕاستییەکە ئازاری زیاترە. ئەوان باوەڕیان بە ڕاستگۆیی هەیە و ڕەتی دەکەنەوە کە ڕێککەوتن لەسەر ڕەوشتەکانیان بکەن تەنها لەبەر ئەوەی شتێک قورس و ناڕەحەتە.
ئەوان ڕاستگۆن، چونکە باوەڕیان پێیەتی
خەڵکی ڕاستگۆ باوەڕیان بە ڕاستگۆیی هەیە و دەیانەوێت بە ڕاستگۆیی متمانە لەگەڵ کەسانی دیکە دروست بکەن. ئەوان هەمیشە لەسەر ئەوە سوورن کە بە ڕاستگۆیی پەیوەندی دروست بکەن بۆ ئەوەی ئەوانەی دەوروبەریان تێبگەن چەند ڕاستگۆیی مانای هەیە.
بە پارە و ناوبانگ کۆنترۆڵناکرێن
کاتێک پارە توانی مرۆڤەکان کۆنترۆڵ بکاو و مرۆڤەکان بخاتە ژێر دەسەڵاتی خۆیەوە، ئەو کات مرۆڤ خۆی لە دەست دەدات و دەبێت بەو بوکەڵەیەی لە ئاکامی پارە و ناوبانگەوە لێیان دروستکردووە. لێرەدا مەبەست هەموو کەسە بەناوبانگ و پارەدارەکان نییە بەڵکو مەبەست ئەو کەسانەیە خۆیان بۆ پارە و ناوبانگ فرۆشتووە، کە ئەم ڕەوشتە هەرگیز لەگەڵ ڕاستگۆییدا یەک ناگرێتەوە.
لە جیهانی ئەمڕۆدا، لەوانەیە قورس بێت بزانرێت کێ ڕاستگۆیە و کێ ڕاستگۆ نییە. ئێمە لێرە نین بۆ حوکمدانی هیچ کەسێک، بەڵام گرنگە بزانین کەسانی دەوروبەرمان ڕاستگۆن لەگەڵمان یاخود نا. بە ناسینی زیاتری ڕەوشتەکانیان دەتوانین زیاتر دڵنیابینەوە لە ڕاستگۆیی بەرامبەرمان. دوای ئەوەی مرۆڤە ڕاستگۆکانمان ناسی دەتوانین متمانەیان لەگەڵ دروست بکەین هەروەها خۆمان لە ناڕاستگۆکان دووربخەینەوە لە پێناوی ئاسوودەیی دەروون و مێشکمان.
