ناوه‌ڕۆك
ناساندن
کاریگەری تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان لەسەر منداڵان (بە ئینگلیزی: The effects of social networks on children، بە عەرەبی: تأثير شبكات التواصل الاجتماعي على الأطفال) لە سەردەمی ئێستادا تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بۆتە بەشێکی دانەبڕاو لە ژیانی ڕۆژانەمان. نزیکە لە مەحاڵەوە منداڵان یان گەنجانی پێگەیشتوو ژیان بەبێ فەیسبووک – ئینستاگرام بەڕێ بکەن.
دایک و باوکان دڵەڕاوکێیان هەیە سەبارەت بەوەی کە چۆن تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان کاریگەرییان لەسەر ڕێژەی گەشەکردن هەیە لەسەر تەندروستی گشتی دواتر تا تەمەنی گەورەیی. زۆربەی ئەپەکان پێویستیان بەوەیە کە بەکارهێنەران تەمەنیان لە ١٣ ساڵ کەمتر نەبێت.
کاریگەرییە نەرێنییەکانی بەکارهێنانی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان گەنجان جێگەی مەترسییە. هەروەها ڕێگە هەیە کە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ گەشەکردنی منداڵان. بۆ نموونە دەتوانێت یارمەتی گەنجان بدات فێری پەیوەندیکردن و هاوکاری کاریگەرانە لەگەڵ کەسانی دیکەدا ببن.
لە ڕاستیدا پزیشکی گشتی نەشتەرگەری ئەمریکی ئامۆژگاریەکی بڵاوکردەوە سەبارەت بەوەی کە چۆن تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان کاریگەری لەسەر تەندروستی دەروونی منداڵان و هەرزەکاران هەیە. یەک ئاماری ترسناک ئەو هەرزەکارانەی کە ڕۆژانە زیاتر لە سێ کاتژمێر لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بەسەر دەبەن، ئەگەری تووشبوونیان بە خەمۆکی و دڵەڕاوکێ دوو هێندە دەبێت.
ئەگەر منداڵەکەت لە ئێستادا تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بەکاردەهێنێت یان ئەگەر داوای بەشداریکردنی کردووە، گرنگە قسەی لەگەڵ بکەیت لەسەر ئەوەی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان چییە و چ یاسایەکت هەیە بۆی و چۆن هەمیشە وێنەیەکی وردی ژیانی کەسێک نیشان نادات .
کاریگەری نەرێنی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان
توێژینەوەیەک دەریدەخات کە منداڵانی خوار تەمەنی ١١ ساڵ کە ئینستاگرام و سناپچات بەکاردەهێنن ئەگەری زیاتریان هەیە ڕەفتاری کێشەداریان هەبێت وەک هەبوونی هاوڕێی تەنها ئۆنلاین و سەردانیکردنی ئەو سایتانەی کە دایک و باوکان پێیان خۆش نییە.
- نیگەرانییەکانی جوانی خۆی: کاتێکی زۆر لەسەر ئەپەکان دەبێتە هۆی زیادبوونی ناڕازیبوونی جەستە و تێکچوونی خواردن و کەمبوونەوەی خۆبەگەورەزانین. لە کاتێکدا ئەمە بە تایبەتی بۆ کچانی هەرزەکار جێگەی نیگەرانییە، ٤٦%ی هەرزەکارانی تەمەن ١٣ بۆ ١٧ ساڵان دەڵێن تۆڕی کۆمەڵایەتی وایکردووە هەست بە خراپتربوونی جەستەیان بکەن.
- نێچیرەکانی ئۆنلاین: بەداخەوە کەسانێک هەن لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان منداڵان و هەرزەکاران دەکەنە ئامانج، لە ڕووی داراییەوە پارەیان لێ وەردەگرن یان مادەی هۆشبەری دروستکراوی نایاساییان پێ دەفرۆشن.
- گۆڕانکاری لە ڕەفتاری ڕۆژانەیاندا: ڕەنگە گۆڕانکاری لە ڕەفتاری ڕۆژانەی منداڵان لە ماڵەوە ڕووبدات وەک:
- زیادبوونی تووڕەیی.
- زیادبوونی دڵەڕاوکێ.
- زیادبوونی خەمۆکی.
- زیادبوونی کێشەکانی خەوتن.
- نەبوونی خۆبەگەورەزانین.
- نەبوونی سەرنج.
هەندێک ئامۆژگاری کردن بۆ دایک و باوک
- دیاری بکە کە ئایا منداڵەکەت ئامادەیە یان نا. تەنانەت ئەگەر منداڵەکەت تەمەنی ئەوەندە بێت کە بتوانێت پەیوەندی بە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بکات، لەوانەیە ئامادە نەبێت بۆی.
- لەگەڵ منداڵەکانت قسە بکە. هەر لەسەرەتاوە گرنگە گفتوگۆیەکی کراوە و ڕاستگۆیانە لەگەڵ منداڵەکانتان بکەن سەبارەت بەوەی کە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان چییە و دەتوانرێت بۆ چی بەکاربهێنرێت. بپرسە بۆچی ئارەزووی ئەوە دەکەن ئەکاونتێکیان هەبێت دەیانەوێت بۆ چی بەکاریبهێنن.
- چاودێری بەکارهێنانیان بکەن. بزانیت منداڵەکەت چی بەکاردەهێنێت جا ئەوە لە مۆبایلەکەیان بێت یان بەکارهێنانی ئامرازێکی چاودێریکردنی تۆڕی کۆمەڵایەتی.
- دانانی سنووری کات.
- چاودێریکردنی چالاکییە ئۆنلاینەکانی منداڵەکانیان.
- هاندانیان بۆ بەکارهێنانی سۆشیال میدیا بە شێوەیەکی مامناوەند.
- دابینکردنی بەدیل بۆ سۆشیال میدیا، وەک کتێب، وەرزش.
سوودەکانی تۆڕی کۆمەڵایەتییەکان
- پەروەردە و هاوبەشکردنی زانیاری.
- پەرەپێدانی براندی کەسی.
- بەشداریکردن و بەهێزکردنی نەخۆش.
- چاودێری تەندروستی گشتی و بەڕێوەبردنی بڵاوبوونەوە.
- بەبازاڕکردن و دامەزراندنی کارمەند.
- پزیشکی لە دوورەوە.
- کاری ئۆنڵاین.
تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان دەتوانێت کاریگەری ئەرێنی لەسەر منداڵەکەت هەبێت، وەک یارمەتیدانی فێربوونی چۆنێتی پەیوەندیکردن لەگەڵ کەسانی تر، بەڕێوەبردنی پەیوەندییەکان و چۆنیەتی بەڕێوەبردنی کەسێک کە میهرەبان نییە لەگەڵیان.
