ناوه‌ڕۆك
ناساندن
هاوردە یان هێنانە ناوەوە (بە ئینگلیزی: Imports یان Import، بە عەرەبی: واردات) بریتییە لەو کاڵا و خزمەتگوزارییانەی لەلایەن وڵاتێک کڕاوە و لە وڵاتێکی تر بەرهەمهێنراوە، هاوردە و هەناردە پێکهاتەی سەرەکی بازرگانی نێودەوڵەتین. ئەگەر هاوردەی وڵاتێک لە هەناردەکردنی زیاتر بێت، ئەوا وڵاتەکە هاوسەنگی بازرگانی نەرێنی هەیە کە بە کورتهێنانی بازرگانیش ناسراوە.
تێگەیشتن لە هاوردەکردن
هاوردەکردن بریتییە لە بەرهەمێک یان خزمەتگوزارییەک کە لە وڵاتێکەوە دەهێنرێتە وڵاتێکی تر. هاوردەکردن ڕێگە بە وڵاتان دەدات کە کاڵا و خزمەتگوزارییەکان یان سەرچاوەکان بەدەست بهێنن و بکڕن کە ناتوانن بە تەنیا بەرهەمیان بهێنن، یان هەرزانتر و کاراترن لەوەی کە دەتوانن لە ناوخۆدا بەرهەمیان بهێنن. هەندێک لە ئابوورییەکان زیاتر لە هەندێکی تر پشت بە هاوردە دەبەستن، بەڵام هیچ وڵاتێک نییە بە هیچ شێوەیەک هیچ کاڵایەک هاوردە نەکات. بۆ یارمەتیدانی پاراستنی بەرهەمهێنانی ناوخۆیی، زۆرێک لە وڵاتان باجی گومرگی (کرێ و باج) لەسەر هەندێک لە هاوردەکردنەکان دادەنێن.
بنەماکانی هاوردەکردن
وڵاتان زۆرترین ئەگەری هاوردەکردنی کاڵا یان خزمەتگوزارییەکان لەو کاتانەدا هەیە کە پیشەسازییە ناوخۆییەکانیان ناتوانن بە شێوەیەکی کارا یان هەرزان وەک وڵاتی هەناردەکار کاڵا و خزمەتگوزارییەکانیان بەرهەمی بهێنن.
هەروەها وڵاتان دەتوانن ئەو کەرەستەی خاو یان شتومەکانە هاوردە بکەن کە لە سنوورەکانیاندا بەردەست نین. بۆ نموونە زۆرێک لە وڵاتان نەوت هاوردە دەکەن، لەبەر ئەوەی ڕەنگە لە ناوخۆدا نەیانبێت یان ناتوانن یان نەیانەوێت بەرهەمی بهێنن یان ناتوانن ئەوەندە بەرهەم بهێنن کە بتوانن خواستی تەواو بەدیبهێنن. زۆرجار ڕێککەوتننامەکانی بازرگانی ئازاد و خشتەی باجی گومرگی دیاری دەکەن کە کام کاڵا و کەرەستە کەمتر گرانە بۆ هاوردەکردن.
زۆرجار ڕێککەوتنەکانی بازرگانی ئازاد و پشتبەستن بە هاوردەکردن لەو وڵاتانەی کە هێزی کاریان هەرزانترە، هۆکاری بەشێکی زۆری کەمبوونەوەی هەلی کارەکانی بەرهەمهێنان لە وڵاتی هاوردەکاردا بن. بازرگانی ئازاد توانای هاوردەکردنی کاڵا و کەرەستە لە ناوچەی بەرهەمهێنانی هەرزانترەوە دەکات و پشتبەستن بە کاڵای ناوخۆیی کەمدەکاتەوە.
ناکۆکی سەبارەت بە هاوردەکردن
ئابووریناسان و شرۆڤەکارانی سیاسەت لەسەر کاریگەرییە ئەرێنی و نەرێنییەکانی هاوردەکردن ناکۆکن. هەندێک لە ڕەخنەگران دەڵێن کە بەردەوامبوونی پشتبەستن بە هاوردەکردن بە واتای کەمبوونەوەی خواستە لەسەر ئەو بەرهەمانەی کە لە ناوخۆدا بەرهەم دەهێنرێن. لایەنگرانی دەڵێن هاوردەکردن کوالیتی ژیان بەرز دەکاتەوە بە دابینکردنی هەڵبژاردەی زیاتر و کاڵای هەرزانتر بۆ بەکارهێنەران، هەروەها بەردەستبوونی ئەم کاڵا هەرزانانە یارمەتیدەرە بۆ ڕێگریکردن لە هەڵاوسانی بەربڵاو.
سافی هەناردەکردن
وڵاتێک خواستی هاوردەکردنی هەیە کاتێک نرخی کاڵا یان خزمەتگوزارییەکە لە بازاڕی جیهانیدا کەمتر بێت لە نرخی بازاڕی ناوخۆ. سافی هەناردەکردن بە (NX) ئاماژەی پێدەدرێت، پێوەرێکە بۆ کۆی بازرگانی نەتەوەیەک، کە بریتییە لە (هەناردە - هاوردە = سافی هەناردەکردن)، بریتییە لە جیاوازی نێوان بەهای هەموو ئەو کاڵا و خزمەتگوزارییانەی کە وڵاتێک هەناردەی دەکات و بەهای ئەو کاڵا و خزمەتگوزارییانەی کە وڵاتێک هاوردەی دەکات. کورتهێنانی بازرگانی کاتێک ڕوو دەدات کە هاوردەکردن لە هەناردەکردن زیاتر بێت. هاوردەکردن بە شێوەیەکی بنەڕەتی کاریگەری داهاتی وڵاتێک و سەرچاوە بەرهەمدارەکانی لەسەرە.
جۆرەکانی هاوردەکردن چین؟
هاوردەکردن دەبێتە شەش جۆری سەرەکی:
خواردن و خواردنەوە: ئەو کاڵایانە کە وەک خۆراک، خۆراکی ئاژەڵ، یان خواردنەوە بەکاردەهێنرێن. ئەمەش بەرهەم، بەرهەمە شیرەمەنیەکان، شەراب، بەهارات، قاوە و بەرهەمەکانی تر دەگرێتەوە.
کاڵای سەرمایەداری: کاڵای سەرمایەداری یان کاڵای بەرهەمهێنان ئەو کاڵایانە کە بۆ بەرهەمهێنانی کاڵا یان خزمەتگوزارییەکانی تر بەکاردەهێنرێن. ئەمەش ئامێری پزیشکی، فڕۆکەی مەدەنی، بزوێنەری پیشەسازی، کۆمپیوتەر و بەرهەکانی تر دەگرێتەوە.
کاڵای بەکارهێنان (بەبێ ئۆتۆمبێل): کاڵای بەکارهێنان یان کاڵای کۆتایی ئەو کاڵایانە کە لەلایەن بەکاربەرانەوە دەکڕدرێن. ئەمەش کەرەستەی جوانکاری، خشڵ، جلوبەرگ و کەلوپەلی ناوماڵ و و هاوچەشنەکانیان دەگرێتەوە.
پێداویستی و کەرەستەی پیشەسازی: ئەو کاڵایانە کە بۆ بەکارهێنانی پیشەسازی یان بازرگانی دانراون. ئەمەش بریتییە لە نەوت، ئامێری کارەبایی، خەڵوز، دار، کانزا بەنرخەکان و کاڵاکانی تر.
هۆکارەکانی گواستنەوە: ئەو کاڵایانە کە بۆ گواستنەوەی مرۆڤ و ئاژەڵ و کەلوپەل بەکاردەهێنرێن. ئەمەش ئۆتۆمبێل، بارهەڵگر، بزوێنەری ئۆتۆمبێل، پارچەی ئۆتۆمبێل و کاڵاکانی وابەستە بە هۆکارەکانی گواستنەوە دەگرێتەوە.
کاڵای تر: کاڵای هەمەڕەنگ کە لە پۆلەکانی تردا جێی نابێتەوە.
کاریگەرییەکانی هاوردە لەسەر ئابووری چین؟
هاوردەکردن دەتوانێت یارمەتی ئابوورییەک بدات یان کاریگەری نەرێنی دروست بکات. هاوردەکردنی کەرەستە دەتوانێت یارمەتی کۆمپانیا ناوخۆییەکان بدات بۆ بەرهەمهێنانی بەرهەمی خۆیان بە پارەیەکی کەمتر و بە شێوەیەکی کاراتر. بەڵام هاوردەکردنی لەڕادەبەدەر دەتوانێت زیان بە پیشەسازییە ناوخۆییەکان بگەیەنێت.
ئەگەر وڵاتێک هاوردەکردنی لە هەناردەکردنی زیاتر بێت، ئەوە تووشی کورتهێنانی بازرگانی دەبێت. بە پێچەوانەوە ئەگەر هەناردەکردنی لە هاوردەکردنی زیاتر بێت ئەوە توشی زیادەی بازرگانی دەبێت.
ئابووریناسان نەگەیشتوونەتە کۆدەنگی لەسەر ئەوەی کە کورتهێنانی بازرگانی واتای چییە بۆ گەشەی ئابووری، تێکڕای بەرهەمی ناوخۆیی و هەلی کار لە ناوخۆدا. کورتهێنانی بازرگانی نە باشە و نە خراپە، بەڵام دەتوانێت کاریگەری لەسەر بڕیارە ئابووری و سیاسییەکانی تر هەبێت.
