ناوهڕۆك
ناساندن
ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا (بە ئینگلیزی: United States of America)، کۆمارێکی دەستووری فیدراڵییە کە لە پەنجا ویلایەت و یەک ھەرێمی فیدراڵ پێکھاتووە، زۆربەی خاکی ئەم وڵاتە لە ناوەندی ئەمریکای باکووردایە، ٤٨ ویلایەت و واشنتۆنی پایتەخت دەکەونە نێوان ئۆقیانووسی ئارام و ئۆقیانووسی ئەتڵەسی، لە باکوورەوە لەگەڵ کەنەدا و لە باشوورەوە لەگەڵ مەکسیکدا ھاوسنوورە، ویلایەتی ئالاسکا دەکەوێتە باکووری ڕۆژاوای کیشوەری ئەمریکای باکوور، هەروەها ویلایەتی ھاوای کۆمەڵە دوورگەیەکە لە ناوەڕاستی زەریای هێمن، هەروەها کۆمەڵێک زەوی و دوورگە لە کاریبی و زەریای هێمن لەخۆدەگرێت.
سەدەی ٢١
١١ی سێپتەمبەر و شەڕی تیرۆر
لە ١١ی ئەیلوولی ٢٠٠١ ("١١/٩")، ئەمریکا تووشی هێرشێکی تیرۆریستی بووەوە کاتێک ١٩ ڕفێنەری ڕێکخراوی قاعیدە فەرماندەیی چوار فڕۆکەی مەدەنییان کرد بۆ ئەوەی لە هێرشی خۆکوژیدا بەکاربهێنرێن و بە ئەنقەست دوو فڕۆکەیان خستە ناو هەردوو تاوەرەکەی ناوەندی بازرگانی جیهانییەوە و سێیەمیشیان بۆ ناو پنتاگۆن، هێرشەکان بوونە هۆی کوژرانی ٢.٩٣٧ کەس. فڕۆکەی چوارەم لەلایەن سەرنشین و تیمی فڕۆکەکەوە دووبارە دەستی بەسەردا گیرایەوە، بەڵام نەیانتوانی فڕۆکەکە بە سەلامەتی بنیشنەوە و کۆنترۆڵی فڕۆکەکە بکەنەوە بۆیە کەوتە ناو کێڵگەیەکی چۆڵ لە ویلایەتی پێنسیلڤانیا و هەر ٤٤ کەسەکە گیانیان لەدەستدا لەنێویاندا چوار تیرۆریستەکەی ناو فڕۆکەکە، لە ماوەی دوو کاتژمێردا هەردوو تاوەری دوانە ناوەندی بازرگانی جیهانی بە تەواوی داڕما و زیانێکی زۆریان بە دەوروبەری گەیاند و مانهاتنی خوارەوەیان بە هەوری تۆزی ژەهراوی داپۆشی. بەگشتی دوو هەزار و ٩٧٧ قوربانی لە هێرشەکاندا گیانیان لەدەستداوە.
لە بەرانبەردا سەرۆک جۆرج بوش لە ٢٠ی ئەیلوولدا "جەنگی دژی تیرۆر"ی ڕاگەیاند. پاشان لە ٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠١ ئەمریکا و ناتۆ هێرشیان کردە سەر ئەفغانستان بۆ دەرکردنی ڕژێمی تاڵیبان کە پەناگەیەکی سەلامەتی بۆ قاعیدە و سەرۆکەکەی ئوسامە بن لادن دابین کردبوو. حکوومەتی فیدراڵی هەوڵی نوێی ناوخۆیی دامەزراند بۆ ڕێگریکردن لە هێرشەکانی داهاتوو. یاسای USA PATRIOT دەسەڵاتی حکوومەتی زیادکرد بۆ چاودێریکردنی پەیوەندییەکان و سنووردارکردنی یاسایی لەسەر هاوبەشکردنی زانیاری لە نێوان جێبەجێکردنی یاسای فیدراڵی و خزمەتگوزارییە هەواڵگرییەکان لابرد. وەزارەتی ئاسایشی ناوخۆی ئەمریکا بۆ سەرکردایەتی و هەماهەنگی چالاکییەکانی بەرەنگاربوونەوەی تیرۆری فیدراڵی دروستکرا. لە ساڵی ٢٠٠٢ـەوە، دەستبەسەرکردنی نادیار لەلایەن حکوومەتی ئەمریکاوە بۆ گومانلێکراوەکانی تیرۆر لە دەرەوەی وڵات دەستی پێکرد و لە کەمپی دەستبەسەرکردنی گوانتانامۆ دەستگیر کران، گوانتانامۆ زیندانێک بوو لە بنکەی دەریایی ئەمریکا لە کوبا، بووە هۆی تۆمەتبارکردنی ئەمریکا بە پێشێلکردنی مافەکانی مرۆڤ و پێشێلکردنی یاسا نێودەوڵەتییەکان. جۆرج بوش لە ١٢ی ئەیلوولی ٢٠٠٢ لە کۆبوونەوەی گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان وتارێکی پێشکەش کرد، بۆ خستنەڕووی سکاڵاکانی حکوومەتی ئەمریکا لە دژی حکوومەتی عێراق.
لە ساڵی ٢٠٠٣ لە ١٩ی ئازار تا ١ی ئایار، ئەمریکا دەستی بە لەشکرکێشی بۆ سەر عێراق کرد، ئەمەش بووە هۆی داڕمانی حکوومەتی عێراق و لە کۆتاییدا دیکتاتۆری عێراق سەدام حوسێن گرت، کە ئەمریکا پەیوەندییەکی گرژیی لەمێژینەی لەگەڵدا هەبوو. هۆکارەکانی ئەو لەشکرکێشییەی کە ئیدارەی بوش ئاماژەی پێکردووە بریتی بوون لە بڵاوکردنەوەی دیموکراسی، نەهێشتنی چەکی کۆمەڵکوژ (داواکارییەکی سەرەکی نەتەوە یەکگرتووەکانیش، هەرچەندە لێکۆڵینەوەکانی دواتر بەشێک لە ڕاپۆرتە هەواڵگرییەکان دەریانخست کە نادروستن)، و ڕزگارکردنی گەلی عێراق. سەرەڕای هەندێک سەرکەوتنی سەرەتایی لە سەرەتای داگیرکارییەکەدا، بەڵام بەردەوامی شەڕی عێراق ناڕەزایەتییە نێودەوڵەتییەکانی پەرەپێداو وردە وردە پشتیوانی ناوخۆیی دابەزی، چونکە زۆر کەس دەستیان کرد بە پرسیارکردن لەوەی کە ئایا لەشکرکێشییەکە شایەنی ئەو تێچوونەیە یان نا. لە ساڵی ٢٠٠٧، دوای ساڵانێک لە توندوتیژی لەلایەن یاخیبووانی عێراقەوە، سەرۆک بوش هێزی زیاتری بڵاوکردەوە لە ستراتیژییەکدا کە ناوی لێنرا "هەڵکشان". لە کاتێکدا ژمارەی کوژراوان کەمبووەوە، سەقامگیری سیاسیی عێراقیش لە ژێر گوماندا مایەوە.
ئامادەبوونی سەربازی ئەمریکا لە جیهاندا لە ساڵی ٢٠٠٧
لە ساڵی ٢٠٠٨دا، ناڕەزایەتی سەرۆک بوش و شەڕی عێراق، لەگەڵ قەیرانی دارایی ساڵی ٢٠٠٨، بووە هۆی هەڵبژاردنی باراک ئۆباما، یەکەم سەرۆکی ڕەشپێستی فرەڕەگەز، کە ڕەچەڵەکی ئەفریقایی-ئەمریکی یان کینیا بوو. دوای هەڵبژاردنی، ئۆباما بە دوودڵییەوە بەردەوام بوو لە هەوڵەکانی جەنگ لە عێراق تا ٣١ی ئابی ٢٠١٠، کاتێک ڕایگەیاند کە ئۆپەراسیۆنە شەڕکەرەکان کۆتاییان هاتووە. بەڵام ٥٠ هەزار سەرباز و کارمەندی سەربازی ئەمریکی لە عێراق ڕاگیران بۆ هاوکاریکردنی هێزەکانی عێراق و یارمەتیدان لە پاراستنی هێزەکانی کشانەوە و کارکردن لەسەر بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر تا ١٥ی کانوونی دووەمی ٢٠١١، کاتێک شەڕەکە بە فەرمی کۆتایی هات و دوا سەرباز وڵاتەکەیان بەجێهێشت.لە هەمان کاتدا ئۆباما بەشداریکردنی ئەمریکای لە ئەفغانستان زیادکرد، ستراتیژییەتی زیادکردنی هێزی دەستپێکرد بە بەکارهێنانی ٣٠ هەزار سەربازی دیکە، لە هەمان کاتدا پێشنیاری کرد کە لە کاتێکدا لە کانوونی دووەمی ٢٠١٤ دەست بە کشانەوەی هێزەکانی بکات. ئۆباما فەرمانی داخستنی زیندانە نهێنییەکانی دەرکرد کە لەلایەن سی ئای ئەیەوە بەڕێوەدەبران لە دەرەوەی وڵات.
ئۆباما هەوڵیدا کەمپی دەستبەسەرکردنی گوانتانامۆ بەی "بە زووترین کات" دابخات و لە ماوەی سەرۆکایەتیەکەیدا ژمارەی دەستگیرکراوانی کەمپی دەستبەسەرکردنەکە لە ٢٤٢ زیندانییەوە بۆ ٤٥ زیندانی دابەزی؛ هەوڵەکانی ئۆباما بۆ داخستنی زیندانەکە بە تەواوی لەلایەن کۆنگرێسەوە ڕێگری لێکرا، کە لە ساڵی ٢٠١١ ڕێوشوێنێکی دەرکرد و ڕێگری لە ئۆباما دەکرد لە گواستنەوەی هەر دەستگیرکراوێکی گوانتانامۆ بۆ دامەزراوەکانی ئەمریکا. لە مانگی ئایاری ساڵی ٢٠١١، دوای نزیکەی دە ساڵ لە شاردنەوەی، دامەزرێنەر و سەرۆکی ڕێکخراوی قاعیدە، ئوسامە بن لادن لە پاکستان کوژرا، لە هەڵمەتێکدا کە هێزە تایبەتەکانی دەریایی ئەمریکا کە بە فەرمانی ڕاستەوخۆی سەرۆک ئۆباما کاریان دەکرد، ئەنجامدرا. لە کاتێکدا کە قاعیدە لە ئەفغانستان نزیک بوو لە داڕمان، ڕێکخراوەکانی سەر بە خۆی لە یەمەن و ناوچە دوورەدەستەکانی دیکە بەردەوام بوون لە چالاکییەکانیان و سی ئای ئەی فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی بۆ کوشتن و دوورخستنەوەی سەرکردایەتییەکەی بەکارهێنا.
دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام لە مانگی ئەیلوولی ساڵی ٢٠١٤ بەناوبانگ بوو، جگە لەوەی داعش بەشێکی زۆری ڕۆژاوای عێراق و ڕۆژهەڵاتی سووریای کۆنترۆڵکرد، سەری سێ ڕۆژنامەنوسیشی بڕی، کە دوو ڕۆژنامەنوسی ئەمریکی و یەکێکیان بەریتانی بوون. ئەم ڕووداوانە بووە هۆی هێرشێکی سەربازی گەورەی ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی لە ناوچەکەدا. لە ٢٨ی کانوونی دووەمی ٢٠١٤ ئۆباما بە فەرمی کۆتایی بە ئەرکی شەڕ لە ئەفغانستان هێنا و بەڵێنی کشانەوەی سەرجەم هێزەکانی ئەمریکای دا کە لە کۆتایی ساڵی ٢٠١٦دا مابوونەوە جگە لە پاسەوانەکانی باڵیۆزخانە. نوێنەرایەتی سەربازیی ئەمریکا لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ بە فەرمی کۆتایی هات.
پاشەکشەی گەورە
لە ئەیلوولی ٢٠٠٨، ئەمریکا و زۆربەی ئەورووپا چوونە ناو درێژترین پاشەکشەی دوای جەنگی جیهانیی دووەم، کە زۆرجار پێی دەوترێت "پاکشانی گەورە". چەندین قەیرانی سەریەککەوتوو بەشدار بوون لەم دۆخە، بەتایبەتی قەیرانی بازاڕی خانووبەرە، قەیرانی گرێبەستی خانووبەرەی ساب پرایم، بەرزبوونەوەی نرخی نەوت، قەیرانی پیشەسازیی ئۆتۆمبێل، بەرزبوونەوەی بێکاری و خراپترین قەیرانی دارایی. قەیرانی دارایی لە مانگی ئەیلوولی ٢٠٠٨دا سەقامگیری تەواوی ئابووریی وڵاتەکەی خستە مەترسییەوە کاتێک کۆمپانیای لیمان برادەرز شکستی هێنا و بانکە زەبەلاحەکانی دیکەش مەترسییەکی گەورەیان لەسەر بوو. لە مانگی تشرینی یەکەمەوە حکوومەتی فیدراڵی ٢٤٥ ملیار دۆلاری بە قەرز دا بە دامەزراوە داراییەکان لە ڕێگەی بەرنامەی یارمەتیدانی سەروەت و سامانی کێشەدارەوە کە لەلایەن بوشەوە واژۆکرا.
دوای سەرکەوتنی لە هەڵبژاردنەکاندا بە جیاوازییەکی بەرفراوان لە هەڵبژاردنەکاندا لە تشرینی دووەمی ٢٠٠٨، جێنشینی بوش – باراک ئۆباما – یاسای بوژانەوە و وەبەرهێنانەوەی ئەمریکای ساڵی ٢٠٠٩ی واژۆ کرد، کە هاندەرێکی ئابووری بوو بە بڕی ٧٨٧ ملیار دۆلار کە ئامانجی یارمەتیدانی ئابووری بوو. ئۆباما وەک بوش هەنگاوی نا بۆ ڕزگارکردنی پیشەسازیی ئۆتۆمبێل و ڕێگریکردن لە توانەوەی ئابووری لە داهاتوودا. لەوانە ڕزگارکردنی کۆمپانیای جەنەراڵ مۆتۆرز و کرایسلەر، خستنەڕووی خاوەندارێتی بە شێوەیەکی کاتی لە دەستی حکوومەت.
پاشەکشەی ئابووری لە مانگی حوزەیرانی ٢٠٠٩ بە فەرمی کۆتایی هات و ئابووریش هێواش هێواش جارێکی دیکە دەستی بە فراوانبوون کرد. ئەو فراوانبوونە ئابوورییەی کە دوای پاشەکشەی گەورە هات، درێژترین بوو لە مێژووی ئەمریکادا؛ گەشەسەندنی بەهێز بووە هۆی ئەوەی ڕێژەی بێکاری لە ساڵی ٢٠١٩دا بگاتە نزمترین ئاستی لە ماوەی ٥٠ ساڵدا، فراوانبوونی ئابووری لە سەرەتای ساڵی ٢٠٢٠ کۆتایی هات بە بچووکبوونەوەی ئابووری توند کە بەشێکی زۆری بەهۆی پەتای کۆڤید-١٩ بوو، و کاریگەری جددی لەسەر ئەمریکا هەبوو.
ڕووداوەکانی ساڵانی ٢٠١٠
لە ساڵی ٢٠٠٩ تا ٢٠١٠، کۆنگرەی ١١١ یاسای گەورەی وەک یاسای پاراستنی نەخۆش و چاودێری بە نرخێکی گونجاو پەسەند کرد، کە بە شێوەیەکی نافەرمی بە ئۆباما کەیر ناسراوە، یاسای چاکسازی و پاراستنی بەکاربەرانی دۆد-فرانک وۆڵ ستریت و یاسای پرسیار مەکە، کە لەلایەن سەرۆک ئۆباما واژۆ کرا و بوونە یاسا. ڕووداوەکانی دواتر سەرهەڵدانی بزووتنەوە سیاسییە نوێیەکان لەخۆدەگرن، وەک بزووتنەوەی کۆنەپەرستانەی پارتی چا و بزووتنەوەی لیبڕاڵی داگیرکەر. مشتومڕ لەسەر پرسی مافەکان بۆ کۆمەڵگەی ئێڵ جی بی تی، لەنێویاندا هاوسەرگیری هاوڕەگەزبازان، دەستیکرد بە گۆڕانکاری لە بەرژەوەندی هاوسەرە هاوڕەگەزبازەکان. لە ساڵی ٢٠١٢، ئۆباما بووە یەکەم سەرۆک کە بە ئاشکرا پشتگیری لە هاوسەرگیری هاوڕەگەزخوازان بکات، دادگای باڵاش دانپێدانانی فیدراڵی بۆ یەکێتیی هاوڕەگەزبازان و پاشان هاوسەرگیری هاوڕەگەزبازانی لە سەرانسەری وڵاتدا لە ساڵی ٢٠١٥دا بە یاسایی کرد. مشتومڕی سیاسی لەسەر چاکسازی باج و چاکسازی لە کۆچبەری و نایەکسانی داهات و سیاسەتی دەرەوەی ئەمریکا لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەردەوام بوو، بەتایبەتی سەبارەت بە تیرۆری جیهانی و سەرهەڵدانی دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام و کەشوهەوای هاوڕێی ئیسلامۆفۆبیا.
کۆتاییەکانی ساڵانی ٢٠١٠ بە ئاڵۆزی و گۆڕانکاری کۆمەڵایەتی بەرفراوان لە ئەمریکادا هاتە ئاراوە. بزووتنەوەی #MeToo ناوبانگێکی زۆری بەدەستهێنا، کە گوایە ئازاردانی سێکسی و دەستدرێژی سێکسی لە شوێنی کاردا ئاشکرا کرد. چەندین کەسایەتی ناوداری دیار بە هەڵسوکەوتی نادروست یان دەستدرێژی سێکسی تۆمەتبار کران. لەم ماوەیەدا، بزووتنەوەی (ژیانی ڕەشپێستەکان گرنگە) بە شێوەی ئۆنلاینیش پشتیوانی بەدەستهێنا، کە بەهۆی کوشتنی چەندین ڕەشپێستی ئەمریکییەوە لەلایەن پۆلیسەوە گەرمتر و خراپتر بوو. چەندین تەقەکردنی بەکۆمەڵ، لەوانەش تەقەکردن لە یانە شەوانەکەی پالس (٢٠١٦) و تەقەکردن لە لاس ڤێگاس کە ٦١ کەسی کوشت، بووە هۆی زیادبوونی بانگەوازەکان بۆ کۆنترۆڵکردنی دەمانچە و چاکسازی لەو بوارەدا.
لە ساڵی ٢٠١٦، دوای هەڵبژاردنێکی مشتومڕاوی، دۆناڵد ترەمپ کۆماریخواز بە سەرۆک هەڵبژێردرا. لە ماوەی سەرۆکایەتی ترەمپدا، پشتگیری لە ئایدۆلۆژیای "ئەمریکا یەکەم" دەکرد، سنووردارکردنی بۆ پەناخوازان و قەدەغەکردنی کۆچبەری لە حەوت وڵاتی زۆرینە موسڵمانەوە سەپاند کە بە شێوەیەکی بەرفراوان مشتومڕاوی لەسەر بوو. زۆرێک لە فەرمانە جێبەجێکردنەکانی و کارەکانی دیکەی لە دادگادا چەواشە کران. لە ماوەی سەرۆکایەتییەکەیدا ئەمریکای لە شەڕێکی بازرگانی لەگەڵ چیندا بەشداری پێکرد، کۆمەڵێک باجی بەرفراوانی بەسەر بەرهەمە چینییەکاندا سەپاند. لە ساڵی ٢٠١٨، مشتومڕ لەسەر "لێبوردەیی سفر" ی ئیدارەی ترەمپ سەریهەڵدا، سیاسەتێک بوو بەرانبەر بە کۆچبەرانی نایاسایی، کە بریتی بوو لە جیاکردنەوەی هەزاران منداڵی بێ بەڵگەنامە لە دایک و باوکیان. دوای ناڕەزایی گشتی، ترەمپ ئەم سیاسەتەی هەڵوەشاندەوە. هەروەها لە ماوەی سەرۆکایەتی ترەمپدا سێ دادوەری نوێی بۆ دادگای باڵا دانا، ئەمەش زۆرینەی کۆنەپەرستانەی چەسپاند.
پەتای کۆڤید-١٩ و ڕووداوەکانی تر لە ساڵانی ٢٠٢٠دا
پەتای جیهانی COVID-19 کە گەیشتە ئەمریکا بۆ یەکەمجار لە مانگی یەکی ساڵی ٢٠٢٠ پشتڕاستکرایەوە، تا ٢ی شوبات، ئیدارەی ترەمپ گەشتەکانی بۆ چین و گەڕانەوەی سنووردار کرد. لە ١١ی ئازاردا، ڕێکخراوی تەندروستیی جیهانی ڤایرۆسەکەی وەک پەتایەک ڕاگەیاند. لە مانگی ئازاردا، زۆرێک لە حکوومەتەکانی ویلایەت و ناوخۆیی فەرمانی "مانەوە لە ماڵەوە"یان سەپاند بۆ خاوکردنەوەی بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسەکە، بە ئامانجی کەمکردنەوەی باری زۆری نەخۆش لە نەخۆشخانەکاندا. تا ٢٦ی ئازار، داتاکانی نیویۆرک تایمز دەریخست کە ئەمریکا زۆرترین ژمارەی تووشبووانی ناسراوی هەیە لە هەموو وڵاتێکدا. تا ٢٧ی ئازار، وڵاتەکە زیاتر لە ١٠٠.٠٠٠ حاڵەتی تۆمارکردبوو. لە ٢ی نیساندا، بە ڕێنمایی سەرۆک ترەمپ، سەنتەری خزمەتگوزارییەکانی مێدیکەر و مێدیکەید (CMS) و CDC فەرمانی ڕێنمایی خۆپارێزی زیاتریان بۆ پیشەسازی دامەزراوەی چاودێری درێژخایەن کرد.
لە ١١ی نیسان، ژمارەی مردووانی ئەمریکا بووە بەرزترین ژمارەی مردن لە جیهاندا کاتێک ژمارەی مردنەکان گەیشتە ٢٠.٠٠٠ کەس، کە ژمارەی مردنەکانی ئیتاڵیای تێپەڕاند. لە ١٩ی نیسان، CMS ڕێسای نوێی زیاد کرد کە داوای لە خانەی بەساڵاچووان دەکرد دانیشتووان، خێزانەکانیان و نوێنەرانیان، لە حاڵەتەکانی کۆڤید-١٩ لە دامەزراوەکانیان ئاگادار بکەنەوە. لە ٢٨ی نیسان، کۆی ژمارەی تووشبووانی پشتڕاستکراوە لە سەرانسەری وڵاتدا یەک ملیۆن کەسی تێپەڕاند. لە مانگی ئایاری ٢٠٢٢، ئەمریکا زیاتر تووشی مردنی فەرمی کۆڤید-١٩ بووە لە هەموو وڵاتێکی تر کە ژمارەی مردووان ١ ملیۆن کەس بووە.
جۆ بایدن دیموکرات لە هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ساڵی ٢٠٢٠ دا لەجێی ترەمپ هەڵبژێردرا و ئەمەش یەکەم شکستی سەرۆکێک بوو کە دووجار هەڵنەبژێردرێتەوە لە ساڵی ١٩٩٢ـەوە. دوای دەستبەکاربوونی لە ساڵی ٢٠٢١، هاوڕێی بایدن، سیناتۆری زوو، کامالا هاریس، بووە یەکەم ئەفریقایی-ئەمریکی و ژن، کە جێگری سەرۆکی یەکەمی ئەمریکا بێت. دوای هەڵبژاردنی بایدن، وادەی کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا لە ئەفغانستان لە مانگی نیسانەوە گواسترایەوە بۆ ٣١ی ئابی ٢٠٢١. دوای گواستنەوەی ئاسمانی بەرفراوان کە زیاتر لە ١٢٠ هەزار کەسی تێدابوو، ئەرکی سەربازی ئەمریکا لە ٣٠ی ئابی ٢٠٢١ بە فەرمی کۆتایی هات.
بایدن یاسای پلانی ڕزگارکردنی ئەمریکی ساڵی ٢٠٢١ی واژۆ کرد و بوو بە یاسا؛ پڕۆژە یاسایەکی هاندانی ١.٩ تریلیۆن دۆلار کە بۆ ماوەیەکی کاتی بیمەی بێکاری فراوانکراوی دامەزراند. لە مانگی ئابی ٢٠٢٢، بایدن یاسای کەمکردنەوەی هەڵاوسانی ساڵی ٢٠٢٢ی واژۆ کرد، کە پڕۆژە یاسایەکی تەرخانکردنی ناوخۆییە و هەندێک لە بڕگەکانی یاسای باشتر بنیاتنانەوەی لەخۆگرتبوو دوای ئەوەی تەواوی پڕۆژە یاساکە دەرنەچوو. وەبەرهێنانی بەرچاوی فیدراڵی لە بەرهەمهێنانی وزەی پاکی کەشوهەوا و ناوخۆیی، وەرگرتنی باج بۆ پانێڵی خۆر، ئۆتۆمبێلی کارەبایی و بەرنامەکانی تری وزەی ماڵەوە و هەروەها درێژکردنەوەی سێ ساڵەی یارمەتییەکانی یاسای چاودێری بە نرخێکی گونجاو لەخۆگرتبوو.
