ناوه‌ڕۆك
ناساندن
مافی کرێکاران (بە عەرەبی: حقوق العمال، بە ئینگلیزی: The rights of workers)، بریتین لەو مافانەی کە بەپێی یاسا، پەیماننامە و ڕێککەوتننامە ناوخۆیی و نێودەوڵەتییەکان بۆ کرێکاران دیاری کراوە.
مافەکانی کرێکار چین؟
١-یەکسانی: هەر کرێکارێک مافی ئەوەی هەیە بە یەکسانی مامەڵەی لەگەڵدا بکرێت، لە گەڕان بەدوای کاردا و لە شوێنی کاردا جیاکاری نەکرێت، تەنها لەسەر بنەمای لێهاتوویی و ئەزموون نەبێت.
٢-گرێبەستی دامەزراندن: گرێبەستی دامەزراندن لە نێوان کرێکار و خاوەنکاردایە بە ڕێککەوتن لەسەر ئەنجامدانی کارێکی دیاریکراو،ئەو مووچەیەی بۆی دەدرێت، ئەو یارمەتی و مەرجانەی کە دەمێنێتەوە، مەرجەکانی کارکردن پابەندە بە یاساکانی کارەوە، گرێبەستی دامەزراندن کە هەردوو لایەن پابەند دەکات بە ئەنجامدانی ماف و ئەرکەکان.
٣-پاراستن لە شوێنی کار: ئەرکی خاوەنکارە گرنگی بە سەلامەتی کارمەندەکانی بدات، واتا بەڕێوەبردنی سەلامەتی لە شوێنی کار لەسەر بنەمای جێبەجێکردنی ڕێنماییەکانی پاراستن لە شوێنی کاردا بەپێی یاسا.
٤-چاودێری تەندروستی لە شوێنی کار: خاوەنکار پابەندە بە ڕێکخستنی چاودێری تەندروستی خۆپارێزی و یاسا لە شوێنی کار بۆ کرێکاران.
٥-بەدەستهێنانی پشوو: لە کاتی نەخۆشی یان کاتێک منداڵێک لە خێزانەکەدا لەدایک دەبێت بەپێی یاسا، دایک یان باوک دەتوانێت مۆڵەت وەربگرێت بۆ چاودێریکردنی منداڵەکە.
٦-بڕوانامەی ئەزموون: کاتێک پەیوەندی کار لەگەڵ کرێکار کۆتایی دێت، کرێکار مافی ئەوەی هەیە بڕوانامەی نووسراوی کارکردن، کە بە بڕوانامەی ئەزموون ناسراوە، لە خاوەنکار وەربگرێت.
٧-وەرگرتنی کرێ: کرێ یەکێکە لەو مافە گرنگانەی کە کرێکار دەتوانێت لە خاوەنکارەکەی بەدەستی بهێنێت، پێویستە مووچەکە بەپێی کاتی کارکردن و شوێنی کارکردن بدرێت، هەروەها دەبێت پابەند بێت بە بەروارەکانی وەرگرتنی مووچەکە بەپێی ئەو بەروارانەی کە دیاریکراون و لەسەری ڕێککەوتوون.
٨-کاتی کارکردن و ماوەی پشوودان: سیستەمی کار هەندێک ڕێسا و یاسا دیاری دەکات، دروست نییە کرێکارێک لە ڕۆژێکدا زیاتر لە هەشت کاتژمێر و زیاتر لە چل کاتژمێر لە هەفتەیەکدا کار بکات، بە لەبەرچاوگرتنی کەمکردنەوەی دەوام لە مانگی ڕەمەزاندا بۆ ئەوەی کاتی دەوام لە شەش کاتژمێر لە ڕۆژێکدا یان سی کاتژمێر زیاتر نەبێت لە هەفتەیەکدا.
٩-بوونی سەندیکای کرێکاری بۆ ئاگاداربوونیان.
١٠-لە ڕووی ئەخلاقی و ماددییەوە سوکایەتی بە کرێکاران نەکرێت.
١١-پاراستنی کەرامەت.
١٢-بیمەی کۆمەڵایەتی کە برینداربوونی کار و ڕووداوەکان لەخۆدەگرێت.
١٤-دابینکردنی هاندان و پاداشت.
١٥-بیمەی گواستنەوە.
١٦-دابینکردنی ئامێر و کەلوپەل بۆ ئەو کارەی کە یارمەتیدەرە لە بە ئەنجام گەیاندنی.
ئەرکی کرێکار
١-هەوڵدان و پابەندبوون بە فەرمانەکان: ئەنجامدانی کارەکەی خۆی، خستنەگەڕی هەوڵی تەواوی خۆی، پابەندبوون بە فەرمانەکانی خاوەنکار کە پەیوەندییان بە جێبەجێکردنی کارە ڕێککەوتووەکانەوە هەیە، لە چوارچێوەی ئەو سنوورانەی کە نەیخەنە بەر مەترسی یان پێشێلکردنی بڕگەکانی ئەو یاسایانەی کە لە دەوڵەت یان ئەخلاقی گشتیدا جێبەجێ دەکرێن.
٢-پاراستنی نهێنی کار: پاراستنی نهێنی کاری پیشەسازی و بازرگانی و بڵاونەکردنەوەی بە هیچ شێوەیەک، تەنانەت دوای کۆتایی هاتنی گرێبەستی کاریش، بە پێی ئەوەی کە ڕێکەوتن یان داب و نەریتی داوا دەکات، ڕاگرتنی نهێنی کار، ئاشکرا نەکردنی زانیاری پەیوەندیدار بە کارەوە ئەگەر سروشتی نهێنی بێت یان بەپێی ڕێنمایی نووسراوی خاوەنکار.
٣-پاراستنی ئامرازەکان: دڵنیابوون لە پاراستنی ئەو شتانەی کە ڕادەستی ئەو کراون بۆ ئەنجامدانی کارەکە، لەوانە کەرەستە و ئامرازەکانی پەیوەست بە کارەکەی.
٤-پشکنینی پزیشکی: بە پابەندبوون بە پشکنینە پزیشکییە پێویستەکان کە مەرجەکانی سروشتی کارەکە بەدی دێنن، پێویستی ئەنجامدانیان پێش یان دوای ئەنجامدانی کارەکە بۆ دڵنیابوون لەوەی مرۆڤ دوورە لە نەخۆشییە پیشەیی و گوازراوەکان.
چۆن گرنگی کارکردن نیشان دەدەیت؟
لە نێو ئەو شتانەی کە گرنگی کارکردن لە ژیانی مرۆڤدا نیشان دەدەن ئەمانەن:
١-بەڕێوەبردنی بابەت و بەرژەوەندییەکانی کۆمەڵگا بە شێوەیەکی ئەخلاقی و عەقڵانی.
٢-کۆنتڕۆڵکردنی بەرهەمهێنان و بەکاربردن لە سیستەمی ئابووری و ژیانی کۆمەڵایەتیدا، جیاکردنەوەی ناسنامەی تاک و پسپۆڕی و بوونی تاکەکان.
٣-پارە بەدەست بهێنە، خزمەتگوزاری و بەرهەمێک بەدەست بهێنە کە دەتەوێت.
٤-پەرە بە هەستکردن بە بەهای خۆت بدە.
٥-پەرەپێدانی کارلێکی کۆمەڵایەتی و مەدەنی.
