هەنگاریا لە جەنگی جیهانی دووەم

پێشەکی

هەنگاریا لە جەنگی جیهانی دووەمدا ڕۆڵێکی ئاڵۆز و دژواری هەبوو. وەک وڵاتێک کە لە سەرەتادا هاوپەیمانی ئەڵمانیای نازی بوو و دواتر کەوتە ژێر داگیرکاری ڕاستەوخۆی ئەڵمانیا، هەنگاریا ئەزموونێکی تایبەتی هەبوو کە جیاواز بوو لە زۆربەی وڵاتانی تری ئەوروپا. ئەم ڕاپۆرتە هەوڵ دەدات تیشک بخاتە سەر ڕۆڵ و ئەزموونی هەنگاریا لە ماوەی ئەم جەنگە جیهانییەدا.

دۆخی هەنگاریا لە سەرەتای جەنگ

لە سەرەتای جەنگدا، هەنگاریا وڵاتێکی دەسەڵاتدار بوو بە ڕژێمێکی ڕاستڕەو. وڵاتەکە هەوڵی دەدا ناوچە لەدەستچووەکانی دوای جەنگی جیهانی یەکەم بگەڕێنێتەوە.

بوون بە بەشێک لە هێزەکانی میحوەر

هەنگاریا لە ساڵی 1940دا بووە بەشێک لە هێزەکانی میحوەر، بە هیوای ئەوەی بتوانێت ناوچە لەدەستچووەکانی بگەڕێنێتەوە. وڵاتەکە بەشداری کرد لە هێرش بۆ سەر یۆگۆسلاڤیا و یەکێتی سۆڤیەت.

سیاسەت بەرامبەر جوولەکەکان

هەنگاریا یاسای دژە جوولەکەی دەرکرد، بەڵام تا ساڵی 1944 لە بەراورد لەگەڵ زۆربەی وڵاتانی ژێر دەسەڵاتی نازی، جوولەکەکانی هەنگاریا لە دۆخێکی باشتردا بوون.

داگیرکاری ڕاستەوخۆی ئەڵمانیا

لە مارسی 1944دا، کاتێک هەنگاریا هەوڵی دا لە جەنگ بکشێتەوە، ئەڵمانیا ڕاستەوخۆ داگیری کرد. ئەمە بووە هۆی دەستپێکردنی دیپۆرتکردنی بەرفراوانی جوولەکەکان بۆ کەمپەکانی مەرگ.

بزووتنەوەی بەرگری

بزووتنەوەی بەرگری لە هەنگاریا بچووک بوو بەڵام چالاک بوو، بەتایبەتی دوای داگیرکاری ڕاستەوخۆی ئەڵمانیا. ڕاوڵ واڵنبێرگ، دیپلۆماتکاری سویدی، ڕۆڵێکی گرنگی هەبوو لە ڕزگارکردنی ژمارەیەکی زۆر لە جوولەکەکان.

دۆخی ژیان لە ماوەی جەنگدا

ژیان لە هەنگاریا لە ماوەی جەنگدا زۆر دژوار بوو. کەمی خۆراک و سووتەمەنی، بۆردومانی هاوپەیمانان، و دواتر داگیرکاری سۆڤیەت دۆخەکەی زۆر خراپتر کرد.

کاریگەری جەنگ

جەنگ کاریگەرییەکی وێرانکەری لەسەر هەنگاریا هەبوو. ژێرخانی وڵات بە تەواوی تێکچوو، سەدان هەزار کەس کوژران یان ئاوارە بوون، و ئابووری وڵات بە تەواوی 

ڕزگاربوونی هەنگاریا

هەنگاریا لە نیسانی 1945دا لە دەستی نازییەکان ڕزگار کرا، کاتێک هێزەکانی سۆڤیەت و ڕۆمانیا کۆنترۆڵی وڵاتەکەیان گرتە دەست. بەڵام ئەم "ڕزگارکردنە" لە ڕاستیدا دەستپێکی قۆناغێکی نوێی داگیرکاری بوو، ئەمجارە لەلایەن سۆڤیەتەوە، کە بۆ چەندین دەیە بەردەوام بوو.

کەوتنە ژێر کاریگەری سۆڤیەت

دوای کۆتایی هاتنی جەنگ، هەنگاریا کەوتە ژێر کاریگەری یەکێتی سۆڤیەت. لە ساڵی 1949دا، حکومەتێکی کۆمۆنیستی دامەزرا کە بۆ چەندین دەیە دەسەڵاتی گرتە دەست.

ئەنجام

ئەزموونی هەنگاریا لە جەنگی جیهانی دووەمدا نموونەیەکی ئاڵۆزە لە چۆنیەتی گیرۆدەبوونی وڵاتێک لە نێوان هێزە گەورەکاندا. سەرەتا وەک هاوپەیمانی ئەڵمانیا، دواتر وەک قوربانی داگیرکاری نازی، و لە کۆتاییدا وەک بەشێک لە بلۆکی سۆڤیەت، هەنگاریا قۆناغە جیاوازەکانی جەنگ و دوای جەنگی بە شێوەیەکی دراماتیک ئەزموون کرد. کاریگەرییەکانی ئەم ئەزموونە تا ئەمڕۆش لە سیاسەت و کۆمەڵگای هەنگاریادا هەست پێدەکرێت.