وڵاتانی بەڵقان لە جەنگی دووەمی جیهانی

پێشەکی

ناوچەی بەڵقان کە دەکەوێتە باشووری ڕۆژهەڵاتی ئەوروپا ڕۆڵێکی گرنگی لە جەنگی جیهانی دووەمدا هەبوو ئەم ناوچەیە لە ڕووی ستراتیژییەوە گرنگ بوو بۆ هەردوو لایەنی شەڕ لەم ڕاپۆرتەدا باس لە ڕۆڵی وڵاتانی بەڵقان لە جەنگی جیهانی دووەمدا دەکەین چۆنیەتی بەشداربوونیان لە جەنگ و کاریگەرییەکانی جەنگ لەسەریان

وڵاتانی بەڵقان کامانەن و چۆن کەوتنە ناو جەنگی جیهانی دووەمەوە

وڵاتانی سەرەکی بەڵقان بریتین لە یۆگۆسڵاڤیا ئێستا چەند وڵاتێکە
یۆنان بولگاریا ڕۆمانیا ئەلبانیا

هەر یەک لەم وڵاتانە بە شێوەیەکی جیاواز کەوتنە ناو جەنگەوە

بولگاریا لە ساڵی 1941دا بووە هاوپەیمانی هێزەکانی تەوەر یۆگۆسڵاڤیا و یۆنان لە ساڵی 1941دا کەوتنە بەر هێرشی هێزەکانی تەوەر
ڕۆمانیا لە سەرەتادا لەگەڵ هێزەکانی تەوەر بوو بەڵام دواتر لایەنی گۆڕی
ئەلبانیا لە ساڵی 1939دا لەلایەن ئیتالیاوە داگیرکرابوو

یۆگۆسڵاڤیا ڕۆڵێکی گرنگی لە جەنگدا هەبوو

لە سەرەتادا یۆگۆسڵاڤیا هەوڵی دا بێلایەن بێت لە مارسی 1941دا حکومەتی یۆگۆسڵاڤیا پەیمانی سێ قۆڵی واژۆ کرد بەڵام چەند ڕۆژ دواتر کودەتایەک ڕوویدا و حکومەتی نوێ پەیمانەکەی هەڵوەشاندەوە
لە 6ی ئەپریلی 1941دا ئەڵمانیا و هاوپەیمانەکانی هێرشیان کردە سەر یۆگۆسڵاڤیا
یۆگۆسڵاڤیا لە ماوەی 11 ڕۆژدا داگیرکرا و دابەشکرا دوای داگیرکردن بزووتنەوەی بەرگری بەهێز لە یۆگۆسڵاڤیا دروستبوو, دوو گرووپی سەرەکی بەرگری هەبوون پارتیزانەکان بە سەرکردایەتی تیتۆ و چێتنیکەکان بە سەرکردایەتی دراژا میهایلۆڤیچ
لە کۆتایی جەنگدا پارتیزانەکان سەرکەوتن و یۆگۆسڵاڤیای کۆمۆنیستی دامەزرا

یۆنان چۆن بەرەنگاری هێرشی هێزەکانی تەوەر بووەوە

یۆنان بەرەنگارییەکی بەهێزی هێزەکانی تەوەری کرد, لە 28ی ئۆکتۆبەری 1940دا ئیتاڵیا هێرشی کردە سەر یۆنان
یۆنان نەک هەر بەرگری کرد بەڵکو هێرشی بەرپەرچدانەوەی کرد و بەشێک لە خاکی ئەلبانیای داگیرکرد کە لەژێر کۆنترۆڵی ئیتالیادا بوو. لە ئەپریلی 1941دا ئەڵمانیا هاتە ناو شەڕەکەوە و هێرشی کردە سەر یۆنان
یۆنان لە 30ی ئەپریلدا داگیرکرا و دابەشکرا بەسەر ئەڵمانیا ئیتالیا و بولگاریادا
بزووتنەوەی بەرگری بەهێز لە یۆناندا دروستبوو بەتایبەتی لە ناوچە شاخاوییەکاندا
لە ئۆکتۆبەری 1944دا هێزەکانی ئەڵمانیا یۆنانیان چۆڵکرد

ڕۆمانیا چۆن لایەنی گۆڕی لە ماوەی جەنگدا

ڕۆمانیا دۆخێکی ئاڵۆزی لە جەنگدا هەبوو لە سەرەتای جەنگدا ڕۆمانیا هەوڵی دا بێلایەن بێت
لە نۆڤەمبەری 1940دا ڕۆمانیا بووە هاوپەیمانی هێزەکانی تەوەر
ڕۆمانیا بەشداری لە هێرشی سەر یەکێتی سۆڤیەتدا کرد لە ساڵی 1941دا
بەڵام لە 23ی ئۆگەستی 1944دا پاشای ڕۆمانیا کودەتای کرد و لایەنی گۆڕی
ڕۆمانیا شەڕی دژی ئەڵمانیا ڕاگەیاند و بووە هاوپەیمانی هێزە هاوپەیمانەکان
ئەم گۆڕانکارییە کاریگەرییەکی گەورەی لەسەر شەڕەکانی بەڵقان و ڕۆژهەڵاتی ئەوروپا هەبوو

ئەلبانیا چ دۆخێکی هەبوو لە ماوەی جەنگدا

ئەلبانیا دۆخێکی تایبەتی هەبوو لە ئەپریلی 1939دا ئیتالیا ئەلبانیای داگیرکرد پێش دەستپێکردنی جەنگی جیهانی دووەم. لە ماوەی جەنگدا ئەلبانیا لەژێر کۆنترۆڵی ئیتالیادا بوو
بزووتنەوەی بەرگری لە ئەلبانیا دروستبوو بەتایبەتی کۆمۆنیستەکان. دوای ڕووخانی ئیتالیا لە ساڵی 1943دا ئەڵمانیا کۆنترۆڵی ئەلبانیای گرتە دەست
لە نۆڤەمبەری 1944دا پارتیزانە کۆمۆنیستەکان ئەلبانیایان ئازاد کرد

بزووتنەوە پارتیزانییەکان چ ڕۆڵێکیان لە بەڵقاندا هەبوو

بزووتنەوە پارتیزانییەکان ڕۆڵێکی گرنگیان لە بەڵقاندا هەبوو

لە زۆربەی وڵاتانی بەڵقاندا بزووتنەوەی بەرگری بەهێز دروستبوو
لە یۆگۆسڵاڤیا پارتیزانەکانی تیتۆ بەهێزترین بزووتنەوەی بەرگری بوون
لە یۆنان چەند گرووپێکی بەرگری هەبوون لەوانە ELAS سوپای ئازادیخوازی نیشتیمانی یۆنان
لە ئەلبانیا کۆمۆنیستەکان سەرکردایەتی بزووتنەوەی بەرگرییان دەکرد
ئەم بزووتنەوانە هێزەکانی تەوەریان سەرقاڵ کرد و زیانی زۆریان پێگەیاندن
لە زۆربەی وڵاتاندا پارتیزانەکان ڕۆڵێکی گرنگیان لە ئازادکردنی وڵاتەکانیان و دامەزراندنی حکومەتی دوای جەنگدا هەبوو

چ کاریگەرییەکی جەنگ لەسەر ناوچەی بەڵقان هەبوو

جەنگ کاریگەری قووڵی لەسەر ناوچەی بەڵقان هەبوو

زیانی گیانی و ماددی زۆر سەدان هەزار کەس کوژران و ژێرخانی ئابووری وێران بوو
گۆڕانکاری سیاسی زۆربەی وڵاتانی بەڵقان بوونە کۆمۆنیست جگە لە یۆنان
کێشەی نەتەوەیی و ئیتنی جەنگ کێشە نەتەوەیی و ئیتنییەکانی قووڵتر کرد
دابەشبوونی ناوچەکە بەڵقان بووە بەشێک لە سنووری نێوان بلۆکی ڕۆژهەڵات و ڕۆژئاوا
کۆچکردن جەنگ بووە هۆی کۆچکردنی بەکۆمەڵی خەڵک لە ناوچەکەدا
گۆڕانکاری کۆمەڵایەتی سیستەمی کۆمەڵایەتی کۆن تێکشکا و سیستەمێکی نوێ هاتە ئاراوە

بە کورتی جەنگی جیهانی دووەم گۆڕانکارییەکی قووڵی لە ناوچەی بەڵقاندا دروستکرد ئەم گۆڕانکارییانە کاریگەرییان بۆ چەندین دەیە دوای جەنگ بەردەوام بوو و تەنانەت هەندێکیان تا ئەمڕۆش کاریگەرییان هەیە جەنگ نەخشەی سیاسی و کۆمەڵایەتی ناوچەکەی بە تەواوی گۆڕی و کاریگەرییەکانی تا ئێستاش لە ناوچەکەدا هەست پێدەکرێن.