جەنگی میدوەی

پێشەکی

جەنگی میدوە یەکێک بوو لە گرنگترین و چارەنووسسازترین جەنگەکانی جەنگی جیهانی دووەم لە ناوچەی زەریای ئارام. ئەم جەنگە لە نێوان هێزەکانی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا و ئیمپراتۆریەتی ژاپۆن لە ٤-٧ی حوزەیرانی ١٩٤٢ ڕوویدا. ئەنجامەکەی گۆڕانکارییەکی گەورەی لە هاوسەنگی هێز لە ناوچەی زەریای ئارامدا دروستکرد و وەرچەرخانێکی گرنگی لە ڕەوتی جەنگی جیهانی دووەمدا بەدیهێنا.

جەنگی میدوەی چی بوو و کەی ڕوویدا

جەنگی میدوەی جەنگێکی دەریایی و ئاسمانی بوو کە لە نێوان ٤ تا ٧ی حوزەیرانی ١٩٤٢ لە نزیک دوورگەکانی میدوەی لە زەریای ئارام ڕوویدا. ئەم دوورگانە کەوتوونەتە نزیکەی ١٣٠٠ مایل باکووری ڕۆژئاوای هاوای. جەنگەکە بە هێرشی ژاپۆنییەکان بۆ سەر بنکەی ئەمریکی لە دوورگەکانی میدوەی دەستی پێکرد، بەڵام هێزە دەریاییەکانی ئەمریکا پێشتر ئاگاداری پلانەکە بوون و توانییان بەرپەرچی بدەنەوە.

گرنگی جەنگی میدوەی لەم خاڵانەدا دەردەکەوێت:

- یەکەم سەرکەوتنی گەورەی ئەمریکا بوو دژی ژاپۆن لە جەنگی جیهانی دووەم.
- هاوسەنگی هێزی لە زەریای ئارام بە قازانجی هاوپەیمانان گۆڕی.
- کۆتایی بە هێرشە بەردەوامەکانی ژاپۆن هێنا و دەستپێکی پاشەکشەی ژاپۆن بوو.
- توانای ژاپۆنی بۆ ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆنی هێرشبەرانە بە توندی سنووردار کرد.

هێزەکانی بەشداربوو لە جەنگەکەدا کێ بوون

لە لایەکەوە هێزەکانی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا بە سەرکردایەتی ئەدمیراڵ چێستەر نیمیتز و لە لایەکی ترەوە هێزەکانی ئیمپراتۆریەتی ژاپۆن بە سەرکردایەتی ئەدمیراڵ ئیسۆرۆکۆ یامامۆتۆ بەشدارییان لە جەنگەکەدا کرد. 

هێزەکانی ئەمریکا بریتی بوون لە
- سێ هەڵگری فڕۆکە: یو ئێس ئێس ئینتەرپرایز، یو ئێس ئێس هۆرنێت، و یو ئێس ئێس یۆرکتاون.
- چەندین کەشتی جەنگی و تۆرپێدۆ هاوێژ.
- فڕۆکەخانەی سەربازی لە دوورگەکانی میدوەی.

هێزەکانی ژاپۆن بریتی بوون لە:
- چوار هەڵگری فڕۆکە: ئاکاگی، کاگا، سۆریو، و هیریو.
- دوو هەڵگری فڕۆکەی تر کە بۆ پشتیوانی بەکارهاتن.
- چەندین کەشتی جەنگی و تۆرپێدۆ هاوێژ.

ستراتیژی سەربازی هەردوو لا چۆن بوو

ستراتیژی ژاپۆن:
- داگیرکردنی دوورگەکانی میدوەی بۆ فراوانکردنی دەسەڵاتیان لە زەریای ئارام.
- کێشانی هەڵگرە فڕۆکەکانی ئەمریکا بۆ ناو بۆسەیەک و لەناوبردنیان.
- دروستکردنی هەڕەشەیەکی زیاتر لەسەر هاوای و کەنارەکانی ڕۆژئاوای ئەمریکا.

ستراتیژی ئەمریکا:
- بەکارهێنانی زانیاری هەواڵگری بۆ پێشبینیکردنی هێرشی ژاپۆن.
- ئامادەکردنی هێزەکانیان پێش گەیشتنی ژاپۆنییەکان.
- بەکارهێنانی تاکتیکی سەرسوڕهێنەر بۆ تێکشکاندنی هەڵگرە فڕۆکەکانی ژاپۆن.

گرنگترین ڕووداوەکانی جەنگەکە چی بوون

- ٤ی حوزەیران: ژاپۆنییەکان هێرشیان کردە سەر دوورگەکانی میدوەی.
- ٤ی حوزەیران: فڕۆکەکانی ئەمریکا هێرشیان کردە سەر هەڵگرە فڕۆکەکانی ژاپۆن.
- ٤ی حوزەیران: لەناوچوونی سێ هەڵگری فڕۆکەی ژاپۆنی (ئاکاگی، کاگا، سۆریو).
- ٥ی حوزەیران: لەناوچوونی هەڵگری فڕۆکەی چوارەمی ژاپۆن (هیریو).
- ٦-٧ی حوزەیران: پاشەکشەی هێزەکانی ژاپۆن.

ئەنجامەکانی جەنگەکە چی بوون

- سەرکەوتنی گەورەی ئەمریکا و شکستی قورسی ژاپۆن.
- لەناوچوونی چوار هەڵگری فڕۆکەی سەرەکی ژاپۆن.
- لەدەستدانی ژمارەیەکی زۆر لە فڕۆکەوانە شارەزاکانی ژاپۆن.
- زیانی کەمتر بۆ هێزەکانی ئەمریکا، تەنها یەک هەڵگری فڕۆکەیان لەدەستدا (یو ئێس ئێس یۆرکتاون).

کاریگەرییەکانی جەنگی میدوەی لەسەر جەنگی جیهانی دووەم چی بوون

- وەرچەرخانی هاوسەنگی هێز لە زەریای ئارام بە قازانجی هاوپەیمانان.
- کۆتاییهاتنی سەردەمی هێرشە بەردەوامەکانی ژاپۆن و دەستپێکردنی قۆناغی بەرگریکردن.
- دروستبوونی دەرفەت بۆ هاوپەیمانان بۆ دەستپێکردنی هێرشەکانیان لە زەریای ئارام.
- کاریگەری دەروونی گەورە لەسەر هەردوو لا، بەرزبوونەوەی ورەی ئەمریکییەکان و داڕمانی ورەی ژاپۆنییەکان.
- گۆڕینی ستراتیژی جەنگی ژاپۆن لە هێرشبەرانەوە بۆ بەرگریکارانە.

ئەم جەنگە وەک یەکێک لە گرنگترین جەنگەکانی مێژووی دەریایی و وەرچەرخانێکی گرنگ لە جەنگی جیهانی دووەم دادەنرێت.