پێشەکی

هۆلۆدۆمۆر یەکێکە لە تاریکترین بەشەکانی مێژووی سەدەی بیستەم کە لە ساڵانی ١٩٣٢-١٩٣٣ لە ئۆکرانیا ڕوویدا. ئەم ڕووداوە تراژیدییە، کە بە جینۆسایدی برسێتی ناسراوە، بووە هۆی مردنی ملیۆنان ئۆکرانی و کاریگەرییەکی قووڵی لەسەر کۆمەڵگا و کەلتووری ئۆکرانی هەبووە. ئەم ڕاپۆرتە هەوڵدەدات ڕووناکی بخاتە سەر جوانب و لایەنە جیاوازەکانی ئەم ڕووداوە مێژووییە.

پێناسە و ناولێنان

هۆلۆدۆمۆر وشەیەکی ئۆکرانییە کە لە دوو بەش پێکهاتووە: "هۆلۆد" بە مانای برسێتی و "مۆر" بە مانای کوشتن یان مردن. بەم پێیە، واتای وشەکە "کوشتن بە برسێتی" یان "مردن بە برسێتی"یە. ئەم زاراوەیە بۆ یەکەمجار لە ساڵی ١٩٨٨ لەلایەن مێژووناسی ئۆکرانی-ئەمریکی، جەیمس ماس، بەکارهێنرا بۆ وەسفکردنی قەیرانی برسێتی ساڵانی ١٩٣٢-١٩٣٣ لە ئۆکرانیا.

پێشینەی مێژوویی

لە سەرەتای سەدەی بیستەم، ئۆکرانیا بەشێک بوو لە ئیمپراتۆریەتی ڕووسیا. دوای شۆڕشی ١٩١٧ی ڕووسیا و دروستبوونی یەکێتی سۆڤیەت، ئۆکرانیا بووە کۆماری سۆشیالیستی سۆڤیەتی ئۆکرانیا. لە ساڵی ١٩٢٨، جۆزێف ستالین، ڕێبەری یەکێتی سۆڤیەت، دەستی کرد بە جێبەجێکردنی سیاسەتی بە کۆمەڵگاکردنی کشتوکاڵ، کە کاریگەرییەکی گەورەی لەسەر ئۆکرانیا هەبوو.

هۆکارەکانی هۆلۆدۆمۆر

هۆلۆدۆمۆر ئەنجامی کۆمەڵێک هۆکاری ئاڵۆز و تێکەڵاو بوو

یەکەم هۆکار، سیاسەتی بە کۆمەڵگاکردنی کشتوکاڵ بوو کە ستالین لە ساڵی ١٩٢٨ دەستی پێکرد. ئەم سیاسەتە مەبەستی کۆکردنەوەی زەوییە تاکەکەسییەکان و دروستکردنی کێڵگەی هاوبەش بوو، کە لە ئەنجامدا بووە هۆی تێکچوونی سیستەمی کشتوکاڵی و کەمبوونەوەی بەرهەمی خۆراک.

دووەم هۆکار، حکومەتی سۆڤیەت داوای ڕادەستکردنی بڕێکی زۆری لە دانەوێڵە دەکرد لە جوتیاران، کە زۆر جار لە توانای بەرهەمهێنانیان زیاتر بوو. ئەمەش بووە هۆی کەمبوونەوەی خۆراک بۆ خودی جوتیاران و خێزانەکانیان.

سێیەم، سەرکوتکردنی ناسیۆنالیزمی ئۆکرانی ڕۆڵێکی گرنگی هەبوو. ستالین هەوڵی دەدا هەر جۆرە هەستێکی نەتەوەیی ئۆکرانی لەناو ببات. ئەم سیاسەتە بە تایبەت دژی ڕۆشنبیران و سەرکردە ئۆکرانییەکان بەکاردەهێنرا، و برسێتی وەک ئامرازێک بەکارهات بۆ لاوازکردنی بزووتنەوەی نەتەوەیی ئۆکرانی.

چوارەم، سیاسەتی پیشەسازیکردن کاریگەرییەکی گەورەی هەبوو. یەکێتی سۆڤیەت پێویستی بە دانەوێڵە هەبوو بۆ هەناردەکردن و داهاتی هەناردەکردنی دانەوێڵە بۆ دابینکردنی خەرجی پڕۆژەکانی پیشەسازیکردن بەکاردەهات. ئەمەش بووە هۆی زیادکردنی گوشار لەسەر بەرهەمهێنانی کشتوکاڵی لە ئۆکرانیا.

ڕووداوەکان

لە ماوەی ئەم دوو ساڵەدا، برسێتییەکی سەخت ئۆکرانیای گرتەوە. حکومەتی سۆڤیەت بە زۆر دانەوێڵەی لە جوتیاران وەردەگرت و ڕێگری دەکرد لە گەیشتنی هاوکاری بە ناوچە برسییەکان. هەروەها، ڕێگە نەدەدرا بە خەڵک بڕۆنە دەرەوەی ئۆکرانیا بۆ دۆزینەوەی خۆراک. ئەمە بووە هۆی مردنی بە ملیۆنان کەس بە برسێتی.

ئەنجامەکان و کاریگەرییەکان

هۆلۆدۆمۆر کاریگەرییەکی قووڵ و درێژخایەنی لەسەر ئۆکرانیا هەبوو:

مرۆیی: ژمارەی دەقیقی قوربانییەکان ناڕوونە، بەڵام زۆربەی خەمڵاندنەکان باس لە ٣ بۆ ٧ ملیۆن کەس دەکەن.

کۆمەڵایەتی: تێکچوونی پەیکەری کۆمەڵایەتی، بە تایبەت لە ناوچە گوندنشینەکان.

کەلتووری: لەناوچوونی بەشێکی گەورە لە نەوەی ڕۆشنبیر و داهێنەری ئۆکرانی.

دیمۆگرافی: گۆڕانکاری لە پێکهاتەی دانیشتوانی ئۆکرانیا بە هۆی کۆچی زۆرەملێ و نیشتەجێکردنی خەڵکی ناوچەکانی تری سۆڤیەت لە ئۆکرانیا.

دانپێدانان و یادکردنەوە

دوای سەربەخۆیی ئۆکرانیا لە ساڵی ١٩٩١، هەوڵێکی زۆر دراوە بۆ ناساندنی هۆلۆدۆمۆر وەک جینۆساید. لە ساڵی ٢٠٠٦، پەرلەمانی ئۆکرانیا بە فەرمی هۆلۆدۆمۆری وەک جینۆساید ناساند. هەروەها، چەندین وڵاتی تر و ڕێکخراوی نێودەوڵەتی دانیان بە هۆلۆدۆمۆر ناوە وەک جینۆساید. لە ئۆکرانیا، ڕۆژی ٢٥ی نۆڤەمبەر وەک ڕۆژی یادی قوربانیانی هۆلۆدۆمۆر دیاریکراوە.

کۆتایی

هۆلۆدۆمۆر یەکێکە لە تاریکترین لاپەڕەکانی مێژووی سەدەی بیستەم کە کاریگەرییەکی قووڵی لەسەر ئۆکرانیا و گەلەکەی هەبووە. ئەم ڕووداوە نەک تەنها وەک تراژیدیایەکی مرۆیی، بەڵکو وەک نموونەیەک لە دەسەڵاتی ڕەهای دەوڵەت و کاریگەرییە وێرانکەرەکانی لەسەر هاووڵاتیان دەمێنێتەوە.