ناوه‌ڕۆك
پێشەکی
میکانیکی گەردیلەیی بەشێکی گرنگە لە فیزیای کلاسیکی کە لێکۆڵینەوە لە جووڵە و کارلێکی گەردیلەکان دەکات. ئەم زانستە یارمەتیمان دەدات تێبگەین چۆن شتەکان لە دنیای دەوروبەرماندا دەجووڵێن و کارلێک دەکەن. لەم ڕاپۆرتەدا، ئێمە دەچینە ناو دنیای سەرنجڕاکێشی میکانیکی گەردیلەیی و فێر دەبین چۆن ئەم زانستە کاریگەری لەسەر ژیانی ڕۆژانەمان هەیە.
چەمکە سەرەکییەکانی میکانیکی گەردیلەیی
میکانیکی گەردیلەیی لەسەر بنەمای چەند چەمکێکی سەرەکی دامەزراوە. یەکەمیان چەمکی گەردیلەیە، کە بریتییە لە تەنێکی زۆر بچووک کە دەکرێت وەک خاڵێک سەیر بکرێت. لە میکانیکی گەردیلەییدا، ئێمە زۆربەی کات تەنەکان وەک گەردیلە سەیر دەکەین بۆ ئەوەی شیکردنەوەکانمان ئاسانتر بێت.
چەمکێکی تری گرنگ بریتییە لە پێگە و جووڵە. پێگەی گەردیلەیەک بریتییە لە شوێنی ئەو گەردیلەیە لە فەزادا، لە کاتێکدا جووڵە پەیوەندی بە گۆڕانی پێگەی گەردیلەکەوە هەیە بە تێپەڕبوونی کات.
یاساکانی نیوتن و میکانیکی گەردیلەیی
یاساکانی نیوتن ڕۆڵێکی سەرەکی دەگێڕن لە میکانیکی گەردیلەییدا. یاسای یەکەمی نیوتن دەڵێت گەردیلەیەک لە حاڵەتی وەستان یان جووڵەی ڕاستەهێڵی یەکنەواخت دەمێنێتەوە تا هێزێکی دەرەکی کاری تێنەکات. یاسای دووەم پەیوەندی نێوان هێز، بارستایی و خێراییگۆڕان ڕوون دەکاتەوە. یاسای سێیەم باس لە کاردانەوەی هێزەکان دەکات.
یاسای دووەمی نیوتن: F = ma
لێرەدا F هێزە، m بارستاییە، و a خێراییگۆڕانە.
جووڵە و خێرایی لە میکانیکی گەردیلەییدا
جووڵەی گەردیلەکان بە خێرایی و خێراییگۆڕانیان دەپێورێت. خێرایی بریتییە لە گۆڕانی پێگە بە تێپەڕبوونی کات، لە کاتێکدا خێراییگۆڕان بریتییە لە گۆڕانی خێرایی بە تێپەڕبوونی کات. لە میکانیکی گەردیلەییدا، ئێمە هاوکێشەکان بەکاردەهێنین بۆ پێشبینیکردنی جووڵەی گەردیلەکان.
هاوکێشەی خێرایی: v = Δx / Δt
هاوکێشەی خێراییگۆڕان: a = Δv / Δt
هێز و وزە لە میکانیکی گەردیلەییدا
هێز و وزە دوو چەمکی گرنگن لە میکانیکی گەردیلەییدا. هێز دەبێتە هۆی گۆڕانی خێرایی گەردیلەکان، لە کاتێکدا وزە توانای ئەنجامدانی کارە. لە میکانیکی گەردیلەییدا، ئێمە چەندین جۆری وزە دەناسین، وەک وزەی جووڵە و وزەی پۆتێنشیاڵ.
هاوکێشەی وزەی جووڵە: KE = (1/2)mv²
هاوکێشەی وزەی پۆتێنشیاڵی کێشکردن: PE = mgh
سیستەمە گەردیلەییەکان
لە میکانیکی گەردیلەییدا، ئێمە زۆر جار لێکۆڵینەوە لە سیستەمە گەردیلەییەکان دەکەین، کە بریتین لە کۆمەڵێک گەردیلە کە پێکەوە کارلێک دەکەن. بۆ نموونە، سیستەمی خۆر نموونەیەکی باشە بۆ سیستەمێکی گەردیلەیی، کە تیایدا هەسارەکان وەک گەردیلە سەیر دەکرێن کە بە دەوری خۆردا دەسووڕێنەوە.
بەکارهێنانەکانی میکانیکی گەردیلەیی
میکانیکی گەردیلەیی بەکارهێنانی فراوانی هەیە لە بوارە جیاوازەکاندا. لە بواری ئەندازیاریدا، بۆ دیزاینکردنی ئامێر و ئۆتۆمبێل بەکاردێت. لە بواری گەردوونناسیدا، بۆ لێکۆڵینەوە لە جووڵەی هەسارە و مانگە دەستکردەکان بەکاردێت. لە بواری وەرزشدا،
هەروەها، میکانیکی گەردیلەیی ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕێت لە تێگەیشتن لە دیاردە سروشتییەکان وەک باران، با و شەپۆلەکان. لە بواری پزیشکیدا، بۆ تێگەیشتن لە جووڵەی خوێن لە دەمارەکاندا و چۆنیەتی جووڵەی ماسوولکەکان بەکاردێت.
کۆتایی
میکانیکی گەردیلەیی بەشێکی بنەڕەتییە لە فیزیای کلاسیکی کە یارمەتیمان دەدات تێبگەین چۆن دنیای دەوروبەرمان کار دەکات. لە ڕێگەی تێگەیشتن لە چەمکە سەرەکییەکانی وەک هێز، وزە و جووڵە، دەتوانین زۆر لە دیاردە سروشتییەکان و تەکنەلۆژیا نوێیەکان شیبکەینەوە و پێشبینی بکەین.
