ناوه‌ڕۆك
نازپێدان و زیاد لە حەد خۆشویستنی منداڵ
هەڵەیەکی دیکە لەو هەڵە کوشندانەی کە هەندێ لە دایکان و باوکان، دەرهەق بە منداڵەکانیان دەیکەن، بریتییە لە نازاندن و زیاد لە حەد خۆشویستنی منداڵ، مخابن! هەندێ دایک و باوک لە بەخێوکردنی منداڵەکانیان زیادەڕۆیی دەکەن، واتە ناز دەدەن منداڵ و بەناز پەروەردەی دەکەن و هەرچی بخوازێ و دەستی بۆ ببات، بەبێ سێ و دوو بۆی جێبەجێ دەکەن.
ئەمەش بۆ چەند هۆکاریک دەگەڕێتەوە، لەوانە:
- هۆکاری تاقانەبوونی منداڵ
- لێکجیانەکردنەوەی پێداویستییە سەرەکییەکانی منداڵ و ئارەزووەکانی.
- نزمی ئاستی زانستی دایک و باوک.
- دەوڵەمەندی و هەڵڕستنی پارە بەسەریدا.
- لێنەپێچینەوە لەسەر هەڵەکانی.
- خۆشەویستییەکی لەڕادەبەدەری دایک و باوک بۆ منداڵ.
- ئاشنا نەبوونی دایک و باوک بە بنەما زانستی و پەروەردەییەکان.
- نەشارەزایی و ناوشیاری دایک و باوک.
- کەم ئەزموونی و ناشارەزایی.
زیانەکانی نازاندن و زیاد لە حەد خۆشویستنی منداڵ
ئەڵبەتە ئەم نازاندنە زیانێکی زۆر بە کەسایەتی و بەهرە و تواناکانی منداڵ دەگەیەنێت، کە لەم چەند خاڵەدا چڕیان دەکەینەوە:
- منداڵی نازنندی (نازپێدراو)، هەمیشە لەسەر داواکارییەکانی پێداگر دەبێت و عینادی دەکات.
- جیاوازی لە نێوان خواستەکانی و ئارەزووەکانی خۆی ناکات.
- داوای شتگەلێکی ناماقوڵ و زیاد لە پێویست لە دایک و باوکی و کەسانی دیکە دەکات.،
- ڕێز لە مافی کەسانی دیکە ناگرێ.
- هەوڵدەدات ڕای خۆی بەسەر ئەوانی دیکەدا بسەپێنێت.
- بەردەوام دەم بە گلەیی دەبێت.
- ناتوانێ لە هەمبەر کێشە و ئاستەنگەکاندا، ئارام و دانبەخۆداگر بێت.
- وا دەزانێ هەمیشە لەسەر هەقە و هەق تەنیا لای ئەوە.
ئەڵبەتە ئەم نازاندنە بۆ هیچ منداڵێک تاسەر نابێت، بۆیە هەر کاتی دایک و باوک پشتیان لە منداڵەکە کرد و وەک خۆی نازی نەدایە، ئەوا منداڵەکە لە ڕووی دەروونییەوە دووچاری شڵەژان دەبێت و ناتوانێ لە ناو ژینگەی خێزان و قوتابخانە و کۆمەڵگە خۆی بگونجێنێت و دووچاری دڵتەنگی و دڵەڕاوکێ و پەرێشانی دەبێ و ناتوانێ ببێتە کەسێکی پشتبەخۆبەستوو و سەرکەوتوو و بەرپرسیارەتی وەرگر، هەروەها دووچاری ڕەشبینی دەبێت و دەبێتە کەسیكی گۆشەگیر و خەمۆک و لاواز و خۆویست و خۆپەرست و ناتوانێ بە تەنیا بڕیار بدات و هەناگو بهاوێژێت و بەرگەی ئەو ئاستەنگ و کێشانە بگرێت کە ڕووبەڕووی دەبنەوە.
چارەسەرکردنی ئەم هەڵەیە
بۆ ئەوەی مندال بە شێوەیەکی هاوسەنگ بێتە پەروەردەکردن و دوور بێت لە ئیفرات و تەفریت، پێویستە دایک و باوک بە شێوەیەکی بابەتییانە و زانستییانە منداڵەکانیان پەروەردە بکەن و خۆیان لە نازاندنیان بەدوور بگرن.
بۆ ئەم مەبەستەش پێویستە ڕەچاوی ئەم خاڵانەی خوارەوە بکەن:
- پێویستە خۆشویستنی منداڵ بە ئەندازەیەک بێت، نە شیش بسووتێت نە کەباب!
- بە ئەندازەی پێویست گرنگی بە منداڵ بدەن، واتە نە زیادەڕۆیی تێدا بکرێت، نە پشتگوێ بخرێت.
- گشت داواکارییەکانی منداڵ جێبەجێ نەکەو ویست و ئیرادەی خۆیان ڕادەستی نەکەن.
- وا منداڵ بار نەهێنن، کە داوای هەر شتێکی کرد، بێ سێ و دوو بۆی بەردەست و جێبەجێ بکرێت.
- دەبێ دایک و باوک لێگەڕێن مندال پشت بەخۆی ببەستێت و بەخۆی نان بخوات، یاخود بچێتە دووکان و یاری بکات و بچێتە قوتابخانە، بەڵام ڕێنمایی بکەن و چاودێری کارەکانی بکەن.
- دەبێ دایک و باوک یەک شێوازی پەروەردەیی لەگەڵ منداڵ پەیڕەو بکەن.
- نابێ ئازادییەکانی منداڵ سنووردار بکەن.
- نابێ منداڵ لە یاری بێبەش بکرێت.
- نابێ زێدە لە پێویست پارەی پێ بدرێت.
- دەبێ دایک و باوک جیاوازی بکەن لە نێوان پێداویستییە سەرەکییەکانی منداڵ و ئارەزووەکانی.
- دەبێ مندال وا ڕام بکرێت کە ڕێز لە ماف و ئازادییەکانی کەسانی دیکە بگریت.
- دەبی زیدە لە حەد پەسنی منداڵ نەکرێت.
- دەبێ منداڵ فێرە ئارامگرتنی و دانبەخۆداگرتن بکرێ.
- دەبێ منداڵ بزانێ کە مافی هەیە و ئەرکیشی لەسەرە.
