ناوه‌ڕۆك
پێشەکی
شەڕی کەمدێش (یان شەڕی بنکەی کیتینگ) کە لە ٣ی ئۆکتۆبەری ٢٠٠٩ ڕوویدا، یەکێک لە خوێناویترین و گرنگترین ڕووبەڕووبوونەوەکانی نێوان هێزەکانی ئەمریکا و تالیبان لە ئەفغانستان دادەنرێت. ئەم شەڕە نەک تەنها بۆ مێژووی سەربازی گرنگە، بەڵکو وەرچەرخانێکی گەورەیە لە ستراتیژیەتی ئەمریکا لە ئەفغانستان و نموونەیەکی دیارە لە ئاستەنگەکانی شەڕی ناوچۆییەکان.
پاشخانی مێژوویی
دوای هێرشەکانی ١١ی سێپتەمبەری ٢٠٠١، ئەمریکا هەڵمەتی سەربازی لە دژی ئەفغانستان دەستپێکرد لە ژێر ناوی "ئۆپەراسیۆنی ئازادی بەردەوام". سەرەتا توانرا لە ماوەیەکی کەمدا ڕژێمی تالیبان ڕووخێنرێت و ڕێکخراوی ئەلقاعیدە پاشەکشە پێبکرێت. لە ساڵانی ٢٠٠٣-٢٠٠٦، کاتێک ئەمریکا سەرقاڵی شەڕی عێراق بوو، تالیبان توانی خۆی ڕێکبخاتەوە. لە ساڵی ٢٠٠٦ بەدواوە، چالاکی توندوتیژی تالیبان بەرەو زیادبوون چوو. ستراتیژیەتی ئەمریکا لە ئەفغانستان گۆڕا بۆ دامەزراندنی بنکەی بچووک لە ناوچە دوورەکان بۆ کۆنتڕۆڵکردنی ناوچەکان و پاراستنی هاووڵاتیان. یەکێک لەو بنکانە، بنکەی سەربازی کیتینگ (COP Keating) بوو کە لە ساڵی ٢٠٠٦ لە دۆڵی کاماڵ دامەزرا.
بنکەی سەربازی کیتینگ کە ناوەکەی لە سەروان بێنجامین کیتینگ وەرگیرابوو (یەکەم سەربازی ئەمریکی کە لە ناوچەکە کوژرا بوو)، لە شوێنێکی ستراتیژی زۆر خراپ دامەزرابوو. ئەم بنکەیە لە ناوچەی نورستانی ئەفغانستان، لە قووڵایی دۆلێک و لە نزیک گوندی کاماڵ دامەزرابوو، لە کاتێکدا بە سێ لایەن بە چیای بەرز دەورە درابوو. جێگەی بنکەکە ٨٠٠ میتر لە ئاستی دەریاوە بەرزترە، بەڵام چیاکانی دەوروبەری نزیکەی ١٥٠٠ تا ٢٠٠٠ میتر بەرزن. ئامانجی سەرەکی لە دامەزراندنی ئەم بنکەیە کۆنتڕۆڵکردنی رێڕەوی گوازتنەوەی چەک لە پاکستانەوە بۆ ناوەوەی ئەفغانستان بوو. هەروەها دروستکردنی پەیوەندی لەگەڵ خەڵکی ناوچەکە و گەشەپێدانی ژێرخانەکان بەشێکی تری ئامانجەکان بوون.
شەڕی کەمدێش
ئامادەکارییەکانی پێش شەڕ
بەر لە ڕۆژی شەڕ، چەندین نیشانە هەبوو کە هێرشێکی گەورە بۆ سەر بنکەکە ئەنجام دەدرێت: ناسرەوتی جووڵەی دانیشتوانی ناوچەکە، زیادبوونی چاودێری و چالاکی چەکداران لە بەرزاییەکان، و گرتنی پەیوەندی تالیبان کە باسی هێرشێکی گەورە دەکرا. گرفتی سەرەکی بنکەکە ئەوە بوو کە لە پلانی داخستندا بوو، بۆیە هێزەکانی ناوەوەی بنکەکە خەریکی ئامادەکاری بۆ چۆڵکردن بوون، نەک بەرگری. لە ڕۆژی شەڕ، ٥٣ سەربازی ئەمریکی لە بنکەکەدا بوون، سەر بە هێزی پیادەی ئەمریکی لە کەتیبەی ٣ی تیپی ٦١.
دەستپێکی هێرشەکە و ستراتیژی تالیبان
کاتژمێر ٥:٥٨ی بەرەبەیانی ٣ی ئۆکتۆبەری ٢٠٠٩، نزیکەی ٣٠٠ شەڕکەری تالیبان هێرشێکی چڕوپڕیان دەستپێکرد بۆ سەر بنکەکە. ستراتیژی تالیبان لە چەند ڕەهەندێک پێکهاتبوو:
ڕەهەندی یەکەم، بۆردومانی چڕوپڕ بوو. ئەمەش بە بەکارهێنانی هاوەن، تۆپی بێ پاشەکشە (RPG) و چەکی قورس لە بەرزاییەکانەوە بۆ تەقەکردن لە بنکەکە دەستی پێکرد. بەتایبەت تەقەکردن لە شوێنە گرنگەکانی بنکەکە وەک: سەرچاوەی کارەبا، ناوەندی پەیوەندییەکان، و سەنگەرەکانی چاودێری. لە ماوەی یەکەم کاتژمێردا، چەندین هاوەن و RPG بەر بنکەکە کەوتن و بووە هۆی تێکچوونی سیستەمی کارەبا و پەیوەندی. تالیبان زانیاری باشی هەبوو لەسەر شوێنی ستراتیژی ناو بنکەکە و توانی بە وردی ئەو شوێنانە بکاتە ئامانج.
ڕەهەندی دووەم، هێرش بوو بۆ سەر سەنگەرەکانی چاودێری (OP). تالیبان بە ناردنی هێزی تایبەت بۆ هێرش بۆ سەر سەنگەرەکانی چاودێری دەوروبەری بنکەکە، کە OP Fritsche وەک یەکەم ئامانج هەڵبژێردرا. بەکارهێنانی قەناسە (sniper) بۆ دوورخستنەوەی سەربازانی ئەمریکی لە کەلێنەکانی بەرگری بەشێکی گرنگی ستراتیژیەکەیان بوو. سەنگەرەکانی چاودێری گرنگییەکی زۆریان هەبوو، چونکە دەستبەسەرداگرتنیان دەبووە هۆی لەدەستدانی چاودێری و کۆنتڕۆڵ بەسەر ناوچەکەدا. ڕووبەڕووبوونەوەی زۆر توند لە سەنگەری OP Fritsche ڕوویدا کە سەربازان جێرۆم پییل و جێستن کارتەر توانیان بەرگرییەکی قارەمانانە ئەنجامبدەن.
ڕەهەندی سێیەم، هێرش بوو بۆ ناو بنکەکە. دوای بۆردومانکردنی بنکەکە و دەستبەسەرداگرتنی سەنگەرەکانی چاودێری، تالیبان دەستی کرد بە هێرش بۆ خودی بنکەکە. ئەمەش بە بڕینی تەلی دڕکاوی دەوری بنکەکە و شکاندنی بەربەستەکان دەستی پێکرد. بەکارهێنانی ڕێگای Kamdesh-Urmul بۆ گەیشتن بە بنکەکە لە چەندین لایەنەوە و سووتاندنی دامەزراوەکانی ناو بنکەکە بۆ دروستکردنی شڵەژان بەشی گرنگی هێرشەکە بوون. نزیکەی کاتژمێر ٧:٣٠ی بەیانی، تالیبان توانی بگاتە ناو بنکەکە و دەستی پێکرد بە سووتاندنی کۆگاکان و باڵەخانەکان.
بەرگری ئەمریکی و ڕەوتی شەڕەکە
بەرگری هێزەکانی ئەمریکا بە چەند قۆناغێک جێبەجێکرا. لە قۆناغی یەکەمدا (٦:٠٠-٨:٠٠ بەیانی)، سەربازەکان بە بەکارهێنانی چەکی M240B و M249 SAW دەستیان کرد بە تەقەکردن لە ئامانجەکان. هەوڵی زۆریان دا بۆ پەیوەندیکردن بە دەرەوەی بنکەکە و داواکردنی یارمەتی ئاسمانی. هەروەها بەرگرییان کرد لە سەنگەرەکانی چاودێری (OP) و دواتر سەربازەکانیان بەرەو ناو بنکەکە پاشەکشەپێکرد. لە ماوەی ئەم قۆناغەدا، سەربازەکان بەرگرییەکی سەختیان کرد و توانیان رێگری لە چوونە ناوەوەی یەکسەری شەڕکەرانی تالیبان بۆ ناو بنکەکە بکەن.
سەربازێک بەناوی سدی برەندۆن تەقەی لێکرا و بریندار بوو، بەڵام لە سەنگەرەکەی مایەوە و بەردەوام بوو لە تەقەکردن لە دوژمن. سەرکردەی تیمەکە، سەرباز کلینتۆن ڕۆمیشا، گروپێکی بەرگری دامەزراند کە سەرەکیترین ئەرکیان پاراستنی باڵی باشووری ڕۆژئاوای بنکەکە بوو. ئەمە گرنگ بوو چونکە ئەگەر تالیبان بتوانێت لەو لایەنەوە بێتە ناوەوە، دەتوانێت ناوەندی کەلوپەل و بڕە چەکی زۆر بەدەست بێنێت.
لە قۆناغی دووەمی شەڕەکەدا (٨:٠٠-١٠:٠٠ بەیانی)، بەشێک لە پەرژینی سەربازی شکێنرا و شەڕکەرانی تالیبان توانیان بچنە ناو بەشێک لە بنکەکە. شەڕی دەستەویەخە لە ناو بنکەکە، بەتایبەت لە نزیک ناوەندی کەلوپەلەکان دەستی پێکرد. بەشێکی زۆری کۆگاکان سووتێنران و سیستەمی کارەبای بنکەکە تێکشکا. لەم کاتەدا، یەکەکانی ئەمریکی چەندین هێرشی بەرپەرچدانەوەیان ئەنجامدا بۆ ئازادکردنی ناوچەکانی ژێر کۆنتڕۆڵی تالیبان.
سەرباز تای کارتەر لەم قۆناغەدا توانی بگاتە شوێنی سەرباز سدی برەندۆن و بیگوازێتەوە بۆ ناوەندی پزیشکی. ئەم کارە پڕ مەترسی بوو، چونکە سەرباز کارتەر دەبوو بە ناوەندی شەڕەکەدا تێبپەڕێت. لە هەمان کاتدا، سەرباز ڕۆمیشا گروپێکی بەرپەرچدانەوەی ڕێکخست بۆ دەرکردنی تالیبان لە ناو بنکەکە. بەشێکی گرنگی شەڕی ناو بنکەکە لە دەوری ناوەندی کەلوپەلەکان بوو کە تالیبان سووتاندی و بووە هۆی زیانی گەورە و لەدەستدانی بەشێکی زۆری کەلوپەلەکان.
دۆخی پزیشکی زۆر قەیراناوی بوو، چونکە ژمارەی بریندارەکان زیادی کردبوو و دکتۆری سەربازی بنکەکە، دانیال سووەیت، سەرەڕای برینداربوونی خۆی، خەریکی چارەسەرکردنی بریندارەکان بوو. ژمارەیەک لە سەربازەکان لە ناوەندی پزیشکی کۆکرابوونەوە کە ژمارەیان نزیکەی ١٥ سەرباز بوو و زۆربەیان بریندار بوون.
لە قۆناغی سێیەمی شەڕەکەدا (١٠:٠٠ بەیانی - ٢:٠٠ دوانیوەڕۆ)، یارمەتی ئاسمانی گەیشت. فڕۆکەکانی F-15 Eagle و A-10 Thunderbolt II بۆردومانی بەرزاییەکانیان کرد. هێلیکۆپتەرەکانی Apache تەقەیان لە گروپە هێرشبەرەکان دەکرد. هێلیکۆپتەرەکانی Black Hawk و Chinook کەلوپەلیان دەگواستەوە و بریندارەکانیان دەبردەوە. لەم قۆناغەدا، بەرگری ئەمریکی بەهێزتر بوو و تالیبان دەستی کرد بە پاشەکشەکردن لە ناو بنکەکە.
گرنگترین بەشی شەڕەکە ئەو کاتە بوو کە هێلیکۆپتەرەکانی ئاپاچی و A-10 فڕۆکەکان دەستیان کرد بە تەقەکردن لە کۆمەڵەکانی تالیبان کە لە دەوری بنکەکە کۆببوونەوە. بەهۆی ئەم هێرشە ئاسمانییە بەهێزانەوە، چەندین گروپی تالیبان لەناوچوون و بەشێکی زۆر لە هێزەکانیان پاشەکشەیان کرد.
لە کۆتا قۆناغی شەڕەکەدا (٢:٠٠ - ٦:٠٠ دوانیوەڕۆ)، هێزی یارمەتیدەر لە "COP Bostick"ـەوە گەیشت و بەشێک لە هێزەکانی تالیبان پاشەکشەیان کرد. دواتر شوێنە لاوازەکانی بنکەکە بەهێزکرانەوە و ناوچەکە پاککرایەوە. شەڕەکە دوای نزیکەی ١٢ کاتژمێر کۆتایی هات. هێزی یارمەتیدەر کە لە بنکەکانی تر گەیشتن، سەرەتا دابەزین لە نزیک بنکەکە و دەستیان کرد بە گەڕان بەدوای تالیبان لە ناوچەکەدا و دواتر چوونە ناو بنکەکە بۆ یارمەتیدانی سەربازە بریندارەکان.
ئەنجامەکانی شەڕ
لە ئەنجامی شەڕەکەدا، لەلایەن ئەمریکاوە ٨ سەرباز کوژران و ٢٧ سەرباز بریندار بوون. لەلایەن تالیبانەوە، نزیکەی ٥٠ بۆ ١٥٠ شەڕکەر کوژران (بەپێی سەرچاوە جیاوازەکان). بنکەکە لە ٥-٦ی ئۆکتۆبەر چۆڵ کرا. دواتر بنکەکە لەلایەن هێزی ئاسمانی ئەمریکیەوە بۆردومان کرا بۆ نەهێشتنی کەلوپەل و چەک.
لە ئەنجامە درێژخایەنەکانی شەڕەکە، بەخشینی مەدالیای Medal of Honor بوو بە سەربازان کلیتۆن ڕۆمیشا و تای کارتەر، کە دوو سەرباز لە یەک شەڕدا مەدالیا وەربگرن شتێکی دەگمەنە لە مێژووی ئەمریکا. هەروەها گۆڕانکاری لە ستراتیژیەتی ئەمریکا سەبارەت بە دامەزراندنی بنکە سەربازییەکان لە ئەفغانستان ڕوویدا و بڕیاری دامەزراندنی بنکەی بچووک لە ناوچە دوورەدەستەکان هەڵوەشایەوە.
هەڵەکان
لە ڕووی ستراتیژییەوە، دەکرێت چەند هەڵەیەک لە دامەزراندنی بنکەکە ببینینەوە: دامەزراندنی بنکە لە شوێنی لاواز لە ڕووی سەربازییەوە (دۆڵی قووڵ لە ژێر چیا)، کەمیی ژمارەی سەرباز بەبەراورد بە فراوانی ناوچەکە، نەبوونی بەرگری پێشکەوتوو لە دەوری بنکەکە، و دووری لە ناوەندە سەربازییەکانی تر کە کاریگەری لەسەر خێرایی گەیشتنی یارمەتی هەبوو.
شەڕی کاماڵ چەندین وانەی گرنگی لێدەگیرێت: گرنگی شوێنی دامەزراندنی بنکەی سەربازی و سەلامەتی بنکەکە، پێویستی هەبوونی پلانی بەرگری باش و ئامادەکاری بۆ هێرشی گەورە، گرنگی پشتیوانی ئاسمانی خێرا و کاریگەر، و سوودی ڕاهێنانی باش و بەرزی سەربازەکان بۆ مانەوە لە دۆخی قەیراناویدا.
ئەنجامگیری
شەڕی کاماڵ یەکێکە لە گرنگترین شەڕەکانی شەڕی ئەفغانستان کە بەهۆی ئاستی توندوتیژی و درێژی شەڕەکە، هەروەها کاریگەرییەکانی لەسەر ستراتیژیەتی ئەمریکا لە ئەفغانستان گرنگی تایبەتی هەیە. ئەم شەڕە دەرخەری ئاستەنگەکانی ڕووبەڕووبوونەوە لەگەڵ هێزی ناوچۆیی وەک تالیبان بوو، کە شارەزایی تەواویان لە جوگرافیای ناوچەکە هەبوو. سەرەڕای سەرکەوتنی هێزی ئەمریکی لە بەرگری، شەڕەکە بووە هۆی گۆڕانی زۆر لە ستراتیژیەتی دامەزراندنی بنکە سەربازییەکان لە ئەفغانستان. قارەمانەتی و فیداکاری سەربازەکان، کە بووە هۆی بەخشینی دوو مەدالیای Medal of Honor، نیشانەی بەهێزی و پێشڕەوی ئەو سەربازانەیە کە بە ژمارەی کەم لە دۆخێکی زۆر سەختدا بەرگریان کرد.
سەرچاوەکان
19 بینین
