ناوهڕۆك
ناساندن
چۆن گازی سروشتی دەپێورێت؟ (بە عەرەبی: كيف يتم قياس الغاز الطبيعي؟، بە ئینگلیزی: ?How is natural gas measured)، هەموو کات گازی سروشتی بە قەبارەی گۆڕدراو بۆ پێوەرێکی وزە دەپێوین، ستانداردی مەتری بۆ ناوەڕۆکی وزە بریتییە لە جوول. بە پەیوەستکردنی بەکارهێنانی قەبارەی گاز بە گەرمی و پلەی گەرمی، نزیکەی ٤.٢ جوول یەکسانە بەو گەرمیەی کە پێویستە بۆ بەرزکردنەوەی پلەی گەرمی یەک گرام ئاو بە یەک پلەی سەدی لە پەستانی ستانداردی ١٠١.٣٢٥ کیلۆپاسکاڵ و پلەی گەرمی ستاندارد (١٥ پلەی سەدی). وەزەکەت لەسەر بنەمای بڕی وزەی بەکارهێنانە، کە بە گێگاجول یان ملیارێک جوول دەپێورێت.
کۆمەڵە ڕاستییەک دەربارەی گاز
- یەک گێگاجول (GJ) یەکسانە بە یەک ملیار جوول (J).
- گێگاجولێک گازی سروشتی نزیکەی ٢٥.٥ مەتر سێجایە لە بارودۆخی ستاندارددا.
- یەک گێگاجۆل گازی سروشتی بە نزیکەیی یەکسانە بە ٢٧ لیتر ڕۆنی سووتەمەنی، ٣٩ لیتر پرۆپان، ٢٦ لیتر بەنزین یان ٢٧٧ کیلۆوات کاتژمێر کارەبا.
- ڕێژەی وزەی گازی سروشتی دەگۆڕێت بەهۆی گۆڕانکاری بچووک لە بڕی و جۆرەکانی گازە وزەییەکان (میتان، ئیتان، پرۆپان، بۆتان) کە لەخۆی دەگرێت تا گازە نەسووتاوەکان لە گازی سروشتیدا زیاتر بن، بەهای گێگاجول کەمتر دەبێتەوە.
- تا ئەتۆمی کاربۆن لە گازی هایدرۆکاربۆن زیاتر بێت، بەهای گێگاجولەکەی زیاتر دەبێت.
بۆچی ڕێژەی وزەی گازی سروشتی جیاوازە؟
ڕێژەی وزەی گازی سروشتی جیاوازە چونکە گازی سروشتی گۆڕانکارییەکی کەمی هەیە لە بڕی و جۆرەکانی گازە وزەییەکان (میتان، ئیتان، پرۆپان، بۆتان) کە تێیدایە تا گازە نەسووتاوەکان لە گازی سروشتیدا زیاتر بن بەهای گێگاجول کەمتر دەبێتەوە. سەرەڕای ئەوەش چەند لە هەر گازی وزەیەک کە لە کەڵەکەبوونی گازی سروشتیدا هەیە کە تێکەڵەی گازە سووتێنەرەکانە، هەروەها کاریگەری لەسەر بەهای گێگاجولی گازی سروشتی هەیە. تا ئەتۆمی کاربۆن لە گازی هایدرۆکاربۆن زیاتر بێت بەهای گێگاجولەکەی زیاتر دەبێت.
ڕێوشوێنی تری گەرمکردنەوە
بتو (Btu)
هەروەها گازی سروشتی بە شێوەیەکی باو لە یەکەکانی ئیمپراتۆریدا دەپێورێت، Btu بریتییە لە بڕی وزەی پێویست بۆ بەرزکردنەوەی یەک کیلۆ ئاو بە لیتر دەپێورێت بە پلەیەکی فەهرەنهایت.
پێی سێجا (Cubic feet)
گاز هەندێک جار بە پێی سێجا دەپێورێت لە پلەی گەرمی ٦٠ پلەی فەهرەنهایت و پەستانی بەرگەهەوا ١٤.٧ پاوند لە هەر ئینجێکی چوارگۆشەدا. بەرهەمهێنانی گاز لە بیرەکانەوە بە هەزاران یان ملیۆنان پێی سێجا (Mcf و MMcf) لیتر دەپێورێت. سەرچاوە و یەدەگەکان بە تریلیۆن پێ سێجا (Tcf) حیسابی بۆ دەکرێت.
پێوەرەکانی پێوانەکردنی گاز
پێوەرەکانی پێوانەکردنی گاز بەندە بەو زانیاریانەی کە لە بەرنامەکاندا پێویستن و ئاسانکاریان بۆ کراوە. ڕەنگە وزەی گاز، پەستانی هەڵمی گاز، قەبارەی (یان قەبارەی شلەکەی) یان بارستەکەی بپێورێت. هۆکارەکانی وەک پلەی گەرمی و پەستان و پاکی گازەکە کاریگەرییان لەسەر ئەم تایبەتمەندیانەی گازەکە هەیە.
جێگای سەرنجە کە چۆن شێوازەکان پەرەیان سەندووە بۆ پێوانەکردنی دۆخێکی نەبینراو و گازی ماددە. زانستی پێشکەوتووی پێوانەکردنی گاز لەم سەردەمەدا تەکنەلۆژیای پێشکەوتووی هەیە، گازی سروشتی (میتان) بە قەبارە (مەتر سێجا یان پێی سێجا) لە بیرە سەرچاوەکاندا دەپێورێت، یەک پێ سێجا گازی سروشتی بریتییە لە قەبارەی ئەو گازەی کە لە یەک پێ سێجادا هەیە لە پلەی گەرمی و پەستانی ستاندارددا. بەگشتی بەرهەمهێنانی گاز کە لە یەدەگەکانەوە دەپێورێت لە هەزاران یان ملیۆنان پێی سێجادایە، بەم شێوەیە یەک تریلیۆن پێ سێجا گاز کوبێکی ٢ میلیی پڕ دەکات.
کاریگەری ماددە کیمیاییەکانی وەک گازەکان یان هەڵمی ئاو لەسەر ڕێژەی وزەی گازی سروشتی
ڕێژەی وزەی گازی سروشتی لە یەدەگی جیاوازەوە دەگۆڕێت ئەمەش بەهۆی بوونی ماددە کیمیاییەکانی تری وەک گازەکان یان هەڵمی ئاو. کاتێک ئیتان و پرۆپان و بۆتان و هایدرۆکاربۆنە قورسەکانی تر لە گازی سروشتیدا هەبن ئەوا ڕێژەی وزە زیاد دەکات، لە بوونی گازی تری وەک دووەم ئۆکسیدی کاربۆن یان هایدرۆجین سەلفاید کە ڕێژەی وزە کەم دەبێتەوە. کاتێک بەهای گەرمبوونی گاز زانرا دەتوانرێت قەبارەکەی بە ئاسانی بگۆڕدرێت بۆ Btus یان جوول. هەروەها کۆمپانیاکان پێوانەکردنی گازەکە لەڕووی "بەرمیل هاوتای نەوت" یان "boe"ەوە ڕاپۆرت دەکەن کە یەکسانە بە بەهای گەرمکردنی 5.8 mcf میتانی. گازی سروشتی کاتێک وەک سووتەمەنی گواستنەوە گازی سروشتی پاڵەپەستۆکراو یان CNG دەفرۆشرێت، بە هاوتای گاڵۆنی بەنزین یان gge دەپێورێت.
تێڕوانینێکی گشتی بۆ گازی نەوتی شل
کاتێک (Liquefied Petroleum Gas) LPG بۆ مەبەستی ماڵان بەکاردەهێنرێت بە بارستە و بە کیلۆگرام دەپێورێت. LPG لە سلندەر / بوتڵی گازدا کێش دەکرێت بە تێچوونەکەی لەسەر بنەمای کێشەکەیەتی. لە کاتی گواستنەوەدا LPG دەخرێتە ژێر فشارەوە و بە بڕێکی زۆر دەپێورێت بە تۆن (واتە 1000 کیلۆگرام). بۆ نمونە گاز بە قەبارە لیتر دەپێورێت بە لەبەرچاوگرتنی پلەی گەرمی جێگیر. بەم شێوەیە بەپێی کارپێکردن و ئامێر و کارایی و کاڵا و بەرهەمی بەکاربەر، شێواز و یەکەکانی پێوانەکردنی گاز پێناسە دەکرێن و دەگۆڕێت.
