ناوه‌ڕۆك
ناساندن
بەرنامەسازی (بە عەرەبی: برمجة، بە ئینگلیزی: Programming)، بریتییە لە پرۆسەیەکی تەکنۆلۆژی بۆ ئەوەی بە کۆمپیوتەرێک بڵێیت کە چ ئەرکێک ئەنجام بدات بۆ چارەسەرکردنی کێشەکان. دەتوانیت بیر لە بەرنامەسازی بکەیتەوە وەک هەماهەنگییەک لە نێوان مرۆڤ و کۆمپیوتەر، کە تێیدا مرۆڤ ڕێنمایی دروست دەکات بۆ کۆمپیوتەرێک کە شوێن (کۆد) بکەوێت لە زمانێکدا کە کۆمپیوتەر دەتوانێت لێی تێبگات. بەرنامەسازی زۆر شت لە ژیانماندا دروست دەکات، ئەمەش چەند نموونەیەکە:
کاتێک تۆ ماڵپەڕێک دەدۆزیتەوە بۆ دۆزینەوەی زانیاری، پەیوەندی دەکەیت بە دابینکەری خزمەتگوزاری، یان کڕینێک ئەنجام دەدەیت، بەرنامە ڕێگەت پێدەدات کارلێک بکەیت لەگەڵ توخمەکانی ماڵپەڕەکە لەسەر لاپەڕەکە وەک دوگمەی تۆمارکردن یان کڕین، فۆرمی پەیوەندی، و پێرستی دابەزاندن. بەرنامەی پشت ئەپی مۆبایل دەتوانێت ڕێگەت پێ بدات کە خواردن داوا بکەیت، خزمەتگوزاری Rideshare تۆمار بکەیت، شوێنی وەرزشی خۆت دیاری بکەیت، ڕێگەت پێدەدات بە ئاسانی بگەیت بە میدیاکان. بەرنامەسازی یارمەتی کۆمپانیاکان دەدات بە شێوەیەکی کاراتر کاربکەن لە ڕێگەی نەرمەکاڵای جیاواز بۆ خەزنکردنی فایل و ئامێرەکانی ئۆتۆماتیکی و کۆنفرانسکردنی ڤیدیۆ بۆ پەیوەندیکردنی خەڵک لە ئاستی جیهانیدا. دۆزینەوەی بۆشایی ئاسمان لە ڕێگەی بەرنامەسازیەوە دەکرێت.
پرۆگرامکردنی کۆمپیوتەر
پڕۆگرامکردنی کۆمپیوتەر (بە ئینگلیزی: Computer programming) بریتییە لە پرۆسەی ئەنجامدانی ژمێریاری دیاریکراو (یان بە شێوەیەکی گشتی، بەدەستهێنانی ئەنجامی ژمێریاری دیاریکراو)، زۆرجار لە ڕێگەی دیزاینکردن و دروستکردنی بەرنامەی کۆمپیوتەری جێبەجێکراو. بەرنامەسازی ئەرکەکان لەخۆ دەگرێت وەک شیکردنەوە، دروستکردنی ئەلگۆریتم، لێکدانەوەی وردی ئەلگۆریتم و بەکارهێنانی سەرچاوەکان، و جێبەجێکردنی ئەلگۆریتمەکان (زۆرجار لە زمانێکی بەرنامەسازی دیاریکراودا، کە بە گشتی بە کۆدکردن ناودەبرێت). کۆدی سەرچاوەی بەرنامەیەک بە زمانێک یان زیاتر نووسراوە کە بۆ بەرنامەدانەران تێگەیشتووە نەک کۆدی ئامێر کە ڕاستەوخۆ جێبەجێ دەکرێت لەلایەن یەکەی پرۆسەکردنی ناوەندییەوە.
ئامانجی بەرنامەسازی
بریتییە لە دۆزینەوەی زنجیرەیەک ڕێنمایی کە جێبەجێکردنی ئەرکێک بە ئۆتۆماتیکی دەکات کە دەکرێت ئاڵۆز بێت وەک سیستەمێکی کارپێکردن لەسەر کۆمپیوتەر، زۆرجار بۆ چارەسەرکردنی کێشەیەکی دیاریکراو بەکاردەهێنرێت. پرۆگرامکردنی شارەزا زۆری پێویستی بە شارەزایی هەیە لە چەند بابەتێکی جیاوازدا، لەوانە زانینی بواری جێبەجێکردن، ئەلگۆریتمی تایبەتمەند، و لۆژیکی فەرمی.
ئەرکەکانی بەرنامەسازی
ئەو ئەرکانەی کە پەیوەندییان بە بەرنامەسازییەوە هەیە بریتین لە تاقیکردنەوە، چاککردنەوە، پاراستنی کۆدی سەرچاوە، جێبەجێکردنی سیستەمەکانی دروستکردن، و بەڕێوەبردنی کەلوپەلی دەستکردی وەرگیراو وەک کۆدی ئامێری بەرنامەکانی کۆمپیوتەر. لەگەڵ ئەوەشدا لە کاتێکدا ئەمانە لەوانەیە بە بەشێک لە پرۆسەی بەرنامەسازی ڕەچاو بکرێن، زۆرجار زاراوەی پەرەپێدانی نەرمەکاڵا زیاتر بەکاردێت بۆ ئەم پرۆسە گشتییە، لە کاتێکدا زاراوەکانی بەرنامەسازی جێبەجێکردن و کۆدکردن بە شێوەیەکی بەرچاو تیشک دەخەنە سەر نووسینی ڕاستەقینەی کۆد. ئەندازیاری سۆفتوێر تەکنیک و بنەماکانی ئەندازیاری تێکەڵ دەکات لەگەڵ پەرەپێدانی سۆفتوێر، هەروەها ئەوانەی بەشدارن لە پەرەپێدانی سۆفتوێر لەوانەیە هەندێک جار بەشداری بکەن لە ئەندازیاری پێچەوانەدا، کە بریتییە لە کرداری گەڕان بەدوای تێگەیشتن لە بەرنامەیەکی هەبوو بۆ ئەوەی بە شێوەیەک ئەرکەکانی دووبارە جێبەجێ بکاتەوە.
بەرنامەی کۆمپیوتەر چۆن کار دەکات؟
لە بنەڕەتترین بەرنامەدا، پرۆگرامکردن بە کۆمپیوتەرێک دەڵێت چی بکات. لە سەرەتادا پرۆگرامسازێک کۆد دەنووسێت کە کۆمەڵێک پیت، ژمارە، و هێمای ترن، کۆکەرەوەیەک هەر هێڵێکی کۆد دەگۆڕێت بۆ زمانێک کە کۆمپیوتەر دەتوانێت لێی تێبگات. پاشان کۆمپیوتەرەکە کۆدەکە سکان دەکات و جێبەجێی دەکات، بەم شێوەیە ئەرکێک یان زنجیرەیەک ئەرک ئەنجام دەدات. ئەرکەکان لەوانەیە بریتی بێت لە پیشاندانی وێنەیەک لەسەر لاپەڕەی وێب یان گۆڕینی فۆنتی بەشێک لە دەق.
زۆربەی زمانەکانی بەرنامەسازی
زمانە جیاوازەکانی بەرنامەسازی ڕێگە بە بەرنامەدانەران دەدات کۆد بنووسن کە کۆمپیوتەرەکان تێیدەگەن. بەپێی ڕاپرسییەک کە لەلایەن کۆمپانیای Statista ئەنجامدراوە، پێنج باشترین زمانەکانی بەرنامەسازی کە گەشەپێدەران بەکاریان دەهێنن بریتین لە:
١- JavaScript، بەکارهێنراوە بە ڕێژەی ٪٦٥.٣٥
٢- HTML/CSS، بەکارهێنراوە بە ڕيژەی ٪٥٥.٠٨
٣- SQL، بەکارهێنراوە بە ڕێژەی ٪٤٩.٤٣
٤- Python، بەکارهێنراوە بە ڕێژەی ٪٤٨.٠٧
٥- TypeScript، بەکارهێنراوە بە ڕێژەی ٪٣٤.٨٣
JavaScript
ئەم زمانە لە هەموو وێبگەڕە گەورەکاندا بەکاردێت. جاڤا سکریپت ڕێگەت پێدەدات تایبەتمەندییە ئاڵۆزەکان زیاد بکەیت بۆ لاپەڕەی وێب، وەک نوێکردنەوەی ناوەڕۆک، نەخشەی کارلێک، و گرافیکی جوڵاو، پەرەپێدانی یاری و زیاتر.
HTML/CSS
ئەم زمانە بەکاردێت بۆ دروستکردنی ماڵپەڕ و بەرنامەکانی وێب. تۆ HTML (HyperText Markup Language) بەکاردەهێنیت بۆ دروستکردنی پێکهاتەی لاپەڕەی وێب، لە کاتێکدا پەڕەی شێوازی CSS (Cascading Style Sheets) ڕێگەت پێدەدات شێوازی لاپەڕەکە دیاری بکەیت.
SQL
SQL کورتکراوەیە بۆ زمانی پرسیاری پێکهێنراو و بەکاردێت بۆ پەیوەندیکردن لەگەڵ بنکەدراوەکان، لەوانە نوێکردنەوە و گەڕاندنەوەی داتا.
Python
پرۆگرامکردنی پایتۆن زۆرتر بەکاردێت لە فێربوونی ئامێر، گەشەپێدانی وێب، و بەرنامەکانی دێسکتۆپ. پایتۆن زمانێکی بەناوبانگە لەنێو سەرەتاکاندا، چونکە سینتاکس بە ڕێژەیەکی زۆر ئاسانە بۆ فێربوون. بە زمانێکی بەرنامەسازیی ئامانجدار ناسراوە.
Typescript
تایپ سکریپت زمانێکی بەرنامەسازیی سەرچاوە کراوەیە کە لەلایەن مایکرۆسۆفتەوە پەرەپێدراوە وەک کۆمەڵەیەکی گەورەی جاڤاسکریپت. بەکاردێت بۆ دروستکردنی بەرنامەی گەورە.
جۆرەکانی زمانەکانی بەرنامەسازی
لە کاتێکدا سەدان زمانی بەرنامەسازی هەیە (ئەگەر هەزاران زمان نەبێت) و چەندین ڕێگا هەیە بۆ پۆلێنکردنیان، بە شێوەیەکی ئاسایی دەتوانرێت بۆ پێنج پۆلی سەرەکی کۆ بکرێنەوە:
١- پرۆگرامکردنی پرۆسەیی زمانەکان
٢- زمانەکانی بەرنامەسازی
٣- پڕۆگرامکردنی زمانە ئاڕاستەکراوەکان
٤- زمانەکانی سکریپت
٥- زمانەکانی پرۆگرامسازی لۆجیکی
چۆن دەست دەکەیت بە پرۆگرامسازی کۆمپیوتەر؟
یەکەم/ ئامانجەکانت دیاری بکە
یەکەم هەنگاوی گرنگ ئەوەیە کە بیر لە ئامانج و پاڵنەرەکانت بکەیتەوە. بە ڕوونکردنەوەی ئەوەی کە دەتەوێت چی بەدەست بهێنیت و بۆچی، دەتوانیت کردارەکانت لەگەڵ ئەو ئەنجامانەدا ڕێکبخەیت کە دەتەوێت. ئەمانەش چەند نموونەیەکە لە ئامانجەکانی بەرنامەسازی:
- دروستکردنی پرۆگرامێکی نوێ لە پیشەسازییەکی تایبەتدا.
- دۆزینەوەی بەرنامەسازی لە ڕۆڵی ئێستای خۆت و وەرگرتنی پڕۆژەی نوێ کە بەرنامەسازی تێکەڵ دەکات لەگەڵ ئەوەی پێشتر دەیکەیت.
- بەردەوام بە لە بەرنامەکان وەک حەزێک و پڕۆژەیەکی تەواو کە لەگەڵ بەرژەوەندییەکانت دەگونجێت.
دووەم/ بەشداری کردن لە کۆرسێکی بەرنامەسازیدا
کاتێک ئامانجەکانت دەزانیت، بیرۆکەیەکی باشە کە کۆرسێک بدۆزیتەوە لەسەر بەرنامەسازی بۆ ئەوەی تۆ بناسێنیت بە زمانە بەناوبانگەکانی بەرنامەسازی و ڕێگای جیاواز بۆ بەکارهێنانی شارەزایی بەرنامەسازی. هەروەها دەتوانیت کۆرسێکی سەرەتایی بەکاربهێنیت بۆ باشترکردنی ئامانجەکانت و تیشک خستنە سەر هەوڵەکانت.
سێیەم/ دروستکردنی شارەزاییە سەرەکییەکانی بەرنامەسازی
کاتێک تۆ کۆرس وەردەگریت، دەتەوێت دڵنیا بیت لەوەی کە شارەزاییە سەرەکییەکانی بەرنامەسازی پەرەپێدەیت، بەتایبەتی ئەگەر ئامانجەکانت ئەوەیە کە بەدوای پیشەیەکی نوێدا بگەڕێیت یان ئەوەی ئێستات باشتر بکەیت. لە کاتێکدا کۆرسێک کە تۆ تێیدا خۆت تۆمار دەکەیت لەوانەیە تێڕوانینێکی گشتی بۆ شارەزاییە گرنگەکانی بەرنامەسازی دابین بکات و دواتر ئەزموونی فێربوون بە گوێرەی ئەوە پێکبهێنیت، لەوانەیە یارمەتیدەر بێت بۆ دۆزینەوەی ئەوەی خاوەنکارەکان بەدوای چیدا دەگەڕێن. بەپێی نەخشەی کلیلی پیشەیی ZipRecruiter، ئەو شارەزاییە تەکنیکییانەی کە خاوەنکارەکان داوای دەکەن لە وەسفکردنی کارەکانی پرۆگرامەردا، شارەزایی لەگەڵ زمانەکان (جاڤاسکریپت و SQL)، بەڕێوەبردنی پرۆژە و زانستی کۆمپیوتەر دەگرێتەوە. هەروەها خاوەنکارەکان جەخت لەسەر چەندین شوێنی کار یان کارامەی دەکەنەوە وەک داهێنان و هاوکاری.
چوارەم/ پەیوەندی بکە بە بەرنامەدانەرانی ترەوە
کاتێک تۆ تۆڕێک دروست دەکەیت و پەیوەندی دەکەیت لەگەڵ پرۆگرامەرەکانی تر، دەتوانیت بەرکەوتن بەدەست بهێنیت بە ئاڕاستەکانی بەرنامەسازی، دەرفەتەکان و چارەسەرەکان بۆ کێشە هاوبەشەکان. ڕێگاکانی پەیوەندیکردن بە پرۆگرامەکانی تر بریتین لە:
- بەشداریکردن لە کۆنفرانسە تەکنەلۆژییەکان و بۆنەکانی تۆڕ
- بەشدار بوون لە بەرنامە دانان و ڕابەرانی بیرکردنەوە
- بەشداریکردن لە کۆمەڵگایەکی ئۆنلاین وەک CodeNewbie یان Kaggle
پێنجەم/ تەواوی پرۆژەکان
تەواوکردنی پڕۆژەکان ڕێگایەکی باشە بۆ جێبەجێکردنی شارەزاییەکانت و دۆزینەوەی توانای بەرنامەسازیت. لە ئینتەرنێت فێرکاری بدۆزەرەوە بۆ تەواوکردنی پرۆژە سەرەتاییەکان وەک:
- دروستکردنی ئەپی مۆبایل
- دروستکردنی ئەپلیکەیشنی ژمێریاری
- دروستکردنی ماڵپەڕێکی بنەڕەتی لە سەرەتاوە
شەشەم/ داهاتووی خۆت لە بەرنامەسازیدا بدۆزەوە
تا زیاتر فێر دەبیت دەربارەی بەرنامەسازی، بنیاتنانی کارامەییەکان، و تەواوکردنی پرۆژەکان، نزیک دەبیتەوە لە بەدیهێنانی ئامانجەکانت. لەسەر بنەمایەکی ڕۆتینی، بیر لەو جۆرە داهاتووە بکەرەوە کە حەز دەکەیت لە بەرنامەسازیدا هەتبێت و بەدوای ئەگەرەکاندا بگەڕێت، لەوانە لیستی کار لە بەرنامەسازیدا، سەربەخۆبوون وەک پرۆگرامەر، دروستکردنی ئەپەکان بۆ هاوڕێ و خێزانەکەت، و بەرەوپێشبردنی پیشە و کارەکەت.
