ناوه‌ڕۆك
ناساندن
کۆمەڵگای مەدەنی چییە؟ (بە عەرەبی: ما هو المجتمع المدني، بە ئینگلیزی: What is civil society)، بریتییە لە تۆڕی ڕێکخراوە خۆبەخشە ئازادەکان، کە بەرپرسیارن لە پڕکردنەوەی کایەی گشتی نێوان دەوڵەت و بنەماڵە، بۆ گەیشتن بە بەرژەوەندییە ئەخلاقی و ماددییەکانی ئەندامەکانی و بەردەوامبوون لە بەرگریکردن لەو بەرژەوەندییانە لە چوارچێوەی پابەندبوون بە پێوەرەکان، بەهاکانی ڕێزگرتن، بە ڕەزامەندی یەکتر، بە لێبوردەیی سیاسی و فیکری، بە قبوڵکردنی جیاوازی و فرەیی، بە بەڕێوەبردنی جیاوازی و ململانێکان بە شێوەیەکی ئاشتیانە.
مێژووی چەمکی کۆمەڵگەی مەدەنی
چەمکی کۆمەڵگەی مەدەنی لە یەکەم شێوەی خۆیدا لە ئەورووپا دەرکەوت، کە بەسترابووەوە بە تیۆری گرێبەستی کۆمەڵایەتییەوە، ئەم تیۆرە پێی وابوو کە دامەزراندنی دەسەڵات دەبێت دەرئەنجامی ڕێککەوتنێکی نێوان فەرمانڕەواکان و خەڵک بێت، واتە، پێویستە، بە پێی یاسا و ڕێنماییەکان لە نێوان دەوڵەت و ئەندامانی کۆمەڵگادا، بەڵام سەروەری لە دەستی خەڵکدا بێت، ئەمەش ڕێگەی خۆشکرد بۆ دامەزراندنی سیستەمێکی عەلمانی بە مەبەستی هەڵوەشاندنەوەی چەمکی دەسەڵاتی ئایینی، بە زانینی ئەوەی کە ئەم تیۆرە بەشداربووە لە سەرهەڵدانی دیموکراسی لەسەر بنەمای جیاکردنەوەی هەر سێ دەسەڵاتی جێبەجێکردن، یاسادانان و دادوەری بووە هۆی داڕشتنی میساق و دەستوور کە کۆمەڵگا لە کۆنترۆڵی دەوڵەت دەپارێزێت و ڕێگە بە دامەزراوە مەدەنییەکان دەدات بەشداری لە پرۆسەی سیاسیدا بکەن دیموکراسی پەرەی سەند و بوو بە بوارێکی پراکتیکی کە تاکەکان فێردەبن چۆن سەرچاوەکانی پراکتیزە بکەن، دەبێتە کولتوورێک کە لەناو هەموو کەسێکدا قووڵتر دەبێتەوە، جا چ لەسەر ئاستی کۆمەڵایەتی، سیاسی، یان خێزانی.
توخمەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی
١- پایەی ڕێکخراوەیی دامەزراوەیی: کۆمەڵگەی مەدەنی کۆمەڵێک ڕێکخراو و دامەزراوە دەگرێتەوە کە تاکەکان بە ئارەزووی خۆیان دایدەمەزرێنن، یان پەیوەندییان پێوە دەکەن، وەک: پارتە سیاسییەکان، سەندیکای پیشەیی، یانەکان، فیدراسیۆنەکان،کۆمەڵگەی مەدەنی ئاماژە بەوە دەکەن کە هەموو ئەو دامەزراوانە گوزارشت لە گروپ و پێکهاتە و چینە کۆمەڵایەتییە جیاوازەکان دەکات، کاردەکات بۆ گەیشتن بە بەرژەوەندییە ئەخلاقی و ماددیەکانی.
٢- کردەوەی خۆبەخشی ئازاد: تاک دەتوانێت سەر بە زیاتر لە دامەزراوەیەکی کۆمەڵگەی مەدەنی بێت، بەو پێیەی لەوانەیە ئەندامی یەکێتییەکی پیشەیی، پارتێکی سیاسی، یان فیدراسیۆنێکی وەرزشی بێت، بەو پێیەی دەزانێت کە بە ئارەزووی خۆی سەر بەو یەکێتییە.
٣- نەویستنی قازانج: ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی لەسەر بنەمایەکی بازرگانی دانەمەزراون کە ئامانجیان قازانج بێت، چونکە ئامانجی سەرەکییان پاراستنی بەرژەوەندی ئەخلاقی و ماددی ئەندامەکانیانە، هەروەها ئەو ڕێکخراوانە قازانجی دارایی کۆدەکەنەوە بەڵام دابەشی ناکەن بەسەر ئەندامەکانیان، بەڵکو بەکاری دەهێنن بۆ پشتگیریکردن و فراوانکردنی چالاکییەکانیان.
٤- چوارچێوەی بەها: ئەم چوارچێوەیە بە کۆمەڵێک ستاندارد و بەها نیشان دەدرێت کە دامەزراوە و ڕێکخراوەکان پێیەوە پابەند دەبن، جا چ لە بەڕێوەبردنی پەیوەندییەکانی نێوان خۆیان و دەوڵەتدا یان لە نێوان خۆیاندا نموونەی ئەم ستانداردانە بریتین لە: ڕێزگرتنی یەکتر، لێبوردەیی، قبوڵکردنی فرەیی و ڕێزگرتن لە یاساکان.
