ناوهڕۆك
ناساندن
پەروەردەکردنی هەرزەکاران (بە ئینگلیزی: The Education of Adolescents، بە عەرەبی: تعليم المراهقين) هەرزەکاری بە قۆناغی ئین گەشەکردن دادەنرێت لە نێوان تەمەنی منداڵی و گەورەییدا. ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی بەم شێوەیە پێناسەی دەکات کە لە زۆرێک لە کۆمەڵگاکاندا هەرزەکاری پەیوەستە بە تەمەنی باڵغبوون و گۆڕانکاری جەستەییەوە کە بە پێگەیشتنی زاوزێ دەگاتە لوتکە. هەرزەکاری بە شێوەیەکی بەرفراوانتر لایەنە دەروونی و کۆمەڵایەتی و ئەخلاقییەکان دەگرێتەوە جگە لە لایەنە جەستەییەکانی پێگەیشتن لە کاتی هەرزەکاریدا، لەم قۆناغەدا کێشەکانی دابڕانی سۆزداری کوڕ یان کچ لە دایک و باوکی دەست پێدەکات، تەمەنی هەرزەکاری بە هەنگاوێکی پێویست دادەنرێت بۆ دامەزراندنی بەها کەسییەکان.
پەروەردەکردنی هەرزەکاران
پەروەردەکردنی هەرزەکاران بۆ دایک و باوکان کارێکی ئاسان نییە، پێویستە دایک و باوک لەم قۆناغەدا زۆر شت لەبەرچاو بگرن.
ئامۆژگاری بۆ دایک و باوکان لە تەمەنی هەرزەکاریدا
- ڕێز لە ئازادی هەرزەکار بگرن: پێدانی ئازادیی بە هەرزەکار و پێویستە دایک و باوک هەمیشە لە دەرگا بدەن پێش ئەوەی بچنە ژووری کوڕە هەرزەکارەکەیانەوە، هەروەها خۆیان لە خوێندنەوەی ئیمەیڵەکەی، سیخوڕیکردن بە مۆبایلەکەی، یان تەنانەت سەیرکردنی لەکاتی نووسینی نامەی کورتدا بەدوور بگرن، هەرزەکاران پێویستیان بە تایبەتمەندی و شوێنی خۆیان هەیە، دروستکردنی ئەم سنوورە تەندروستانە یارمەتی دروستکردنی متمانە دەدات لە نێوان دایک و باوک و ئەوان.
- ڕێزگرتن لە بۆچوونی هەرزەکار: هەرزەکار هەمیشە هەوڵدەدات تەحەدای دەسەڵاتی دایک و باوکی بکات بەسەریدا، لەڕاستیدا مافی ئەوەی هەیە لەگەڵیان ناکۆک بێت، بۆیە دەبێت دایک و باوک ڕوونی بکەنەوە بۆی کە ڕێگەی پێدراوە بۆچوونی خۆی و ڕای جیاوازی هەبێت سەبارەت بە ڕووداوەکان کە پەیوەندییان بە یاساکانی ماڵەوە هەیە.
- هاندانی هەرزەکار بۆ چارەسەرکردنی ناکۆکییەکان لەسەر خۆی: ئەم بابەتە بۆ دایک و باوک قورسە، بەڵام دەبێت وایلێبکەن کێشەکانی بە شێوەیەکی سەربەخۆ چارەسەر بکات، چونکە ئەمە یارمەتی دەدات پەرە بدات بەخۆی و دەروون و توانای خۆی کە پێویستی پێی دەبێت بۆ ئەوەی بچێتە تەمەنی گەورەیی.
- کردنی هەرزەکار بە لایەنێک لە پڕۆسەی یاسادانان: کاری دایک و باوک دانانی یاساکانە لە ماڵەوە و هەمیشە قسەی کۆتایییان هەیە بەڵام دەبێت مافی ئەوە بدەن کە کوڕە هەرزەکارەکەیان چۆن و کەی ئەم یاسایانە جێبەجێ بکات. بۆ نموونە کوڕ دەبێت پێش کۆتایی هەفتە ژوورەکەی پاک بکاتەوە، بەڵام ئازادی هەیە هەر ڕۆژێک کە بیەوێت پاکی بکاتەوە هەڵیبژێرێت بە مەرجێک پێش ئەو ماوەیەی دیاری کراوە تەواوی بکات.
باسکردنی بابەتگەلی هەستیار: پێویستە دایک و باوک زمانێکی ڕوون و ورد بەکاربهێنن بۆ ڕوونکردنەوەی ئەو گۆڕانکارییە جەستەیی و سۆزداریانەی کە کوڕ یان کچە هەرزەکارەکەیان پێیدا تێدەپەڕێت یان پێیدا تێدەپەڕێت، هەروەها ئەو ئەزموونەی پێیدا تێدەپەڕن زۆر ئاساییە و نابێت هەست بە شەرمەزاری بکەن بەهۆیەوە، پێویستە باس لە ڕەفتارە مەترسیدارەکان بکرێت وەک خواردنەوەی کحول و بەکارهێنانی ماددە هۆشبەرەکان، چۆن مامەڵە بکەن ئەگەر بەرکەوتەی فشاری هاوتەمەنەکانیان بوون بۆ ئەنجامدانی ئەم ڕەفتارانە. - دروستکردنی پەیوەندییەکی بەهێز لەگەڵ هەرزەکارەکەدا: پێشنیار دەکرێت پەیوەندییەکی بەهێز لەگەڵ کوڕ و کچە هەرزەکارەکاندا دروستبکرێت بە هاوبەشکردنی ژەمێک لەگەڵیاندا ڕۆژانە، و وایان لێبکرێت کە بزانن دایک و باوک گرنگی بە ئارەزوو و چالاکییەکانیان دەدەن، وەک چوون بۆ یارییەکانیان ئەگەر مەشقی وەرزشی بکەن جگە لەوەش، ئەوە پێشنیار دەکرێت هەندێک چالاکیی جومگە لەگەڵیان ئەنجام بدەیت، وەک ئەنجامدانی مەساج، یان پاسکیلسواری، یان چالاکییەکانی تر.
چۆن مامەڵە لەگەڵ هەرزەکارە جیاوازەکان بکەین
ئەو هەرزەکارانەی کە دڵخۆشکردنیان قورسە دەتوانرێت بەم هەندێک هەنگاو مامەڵەیان لەگەڵ بکرێت و دڵیان خۆشبکەیت.
- پتەوکردنی پەیوەندی لەگەڵیان بە بەسەربردنی کات بەیەکەوە، بەکارهێنانی سایتە کۆمەڵایەتییەکان وەک ڕێگەیەک بۆ بەرزکردنەوەی کارلێکی نێوان دایک و باوک و منداڵ، دەربڕینی بەردەوامی خۆشەویستییان، پرسیاری بەردەوام و گرنگیدان بە ژیانیان، ئەمە جگە لە کەمکردنەوەی کێشە خێزانییەکان.
- پاراستنی سەلامەتی هەرزەکاران بە لابردنی کەلوپەلی زیانبەخش لە ماڵەوە، بەو پێیەی بوونی ئەوان لە ماڵەوە پەیوەست بووە بە ڕەفتاری مەترسیدارەوە لە تەمەنی هەرزەکاریدا، ئەمە جگە لە دڵنیابوون لە چاودێریکردنی دروستیان، گفتوگۆکردن لەسەر بارودۆخە مەترسیدارەکان لەگەڵیان وەک چالاکییە تاوانکارییەکان و بەکارهێنانی چارەسەری دەروونی بۆ پەرەپێدانی ڕێگەی تەندروست بۆ مامەڵەکردن لەگەڵیدا.
- تێگەیشتن لە مێشکی هەرزەکاران ئەو گۆڕانکاریانەی لە مێشکدا ڕوودەدەن لە تەمەنی هەرزەکاریدا ڕەنگە ببێتە هۆی زیادبوونی مەترسی وەک بەکارهێنانی ماددە هۆشبەرەکان، خواردنەوەی کحول و ڕەفتارە زیانبەخشەکانی تر. گۆڕانکارییەکان بڕێکی دیاریکراو لە گۆڕانکاری لە کاتی هەرزەکاریدا ئاساییە، بەڵام گۆڕانکاری توند لە کەسایەتی یان ڕەفتاردا ڕەنگە ببێتە هۆی کێشەیەکی ڕاستەقینە و لەم حاڵەتەشدا پێویستی بە یارمەتی هەیە، بۆیە دەبێت چاودێری بکرێت.
نیشانەکان
- زیادبوون یان دابەزینی کێشی لەش بە شێوەیەکی بەرچاو.
- کێشەی خەوتن.
- گۆڕانکاری خێرا و ڕیشەیی لە کەسایەتیدا.
- گۆڕانکاری لەناکاو لە پەیوەندی هاوڕێیەتیدا.
- زۆرجار وازهێنان لە قوتابخانە.
- دابەزینی نمرە لە قوتابخانە.
- قسەکردن یان گاڵتەکردن لەسەر خۆکوشتن.
- نیشانەکانی جگەرەکێشان، خواردنەوەی کحول، یان بەکارهێنانی ماددە هۆشبەرەکان.
- شکاندنی یاسا
ئەو هەڵانەی دایک و باوک لە کاتی پەروەردەکردنی هەرزەکاردا ئەنجامی دەدەن
- زۆرجار دایکان و باوکان چاوەڕوانی خراپترین شت لە منداڵەکانیان دەکەن، وەک بەکارهێنانی ماددە هۆشبەرەکان، خواردنەوەی مەی و چوونە دەرەوە لەگەڵ گروپێکی هەڵە لە کەسەکاندا و ئەمەش لە ڕاستیدا دەبێتە هۆی ئەوەی کە ئەوەی چاوەڕوانیان دەکرد ڕووبدات. ئەو هەرزەکارانەی کە ئاستی بەرزی ڕەفتاری مەترسیداریان تۆمارکردووە، دایک و باوکیان چاوەڕێی ئەوە دەکەن پێشتر بەشداری ئەم ڕەفتارانە بکەن.
- خوێندنەوەی زۆری کتێبی پەروەردەکردن: زۆرێک لە دایک و باوکان بەدوای ئامۆژگاری پەروەردەکردنی منداڵەکانیاندا دەگەڕێن لە کەسێکی پسپۆڕی نەناسراوەوە، لەبری ئەوەی متمانە بە غەریزەکانیان بکەن، خۆیان بەو زانیارییانە دەبەستنەوە، هەوڵدەدەن ئەو ئامۆژگارییانەی لە کتێبەکاندا دەیخوێننەوە جێبەجێ بکەن.
- ئەگەر دایک و باوک هەستیان بە گومان کرد لە هەڵسوکەوتی کوڕ یان کچە هەرزەکارەکەیان لە ڕووی خواردنەوەی مەی یان بەکارهێنانی مادەی هۆشبەرەوە، نابێت چاویان لێ ببڕن و چاوەڕێ بکەن تا کێشەکە گەورە دەبێت، بەڵکوو دەستبەجێ دەستوەردان بکەن بۆ چارەسەرکردنی و ڕزگاربوون لێی کە سەرەتاوە.
سەرچاوەکان
173 بینین
