هۆڵەندا لە جەنگی جیهانی دووەم

پێشەکی

هۆڵەندا یەکێک بوو لەو وڵاتانەی کە لە جەنگی جیهانی دووەم کەوتە ژێر داگیرکاریی نازییەکان. لە ساڵی 1940 تا 1945، ئەم وڵاتە ئەزموونی داگیرکاری، بەرهەڵستی، و کاریگەرییە قووڵەکانی جەنگی کرد. ئەم وتارە تیشک دەخاتە سەر ئەزموونی هۆڵەندا لە ماوەی جەنگی جیهانی دووەم.

داگیرکاریی هۆڵەندا

لە 10ی مایسی 1940، هێزەکانی ئەڵمانیای نازی هێرشیان کردە سەر هۆڵەندا، بەشێک لە پلانی فراوانکردنی داگیرکارییەکانیان لە ڕۆژئاوای ئەوروپا. سەرەڕای بەرگریی سوپای هۆڵەندا، وڵاتەکە لە ماوەی پێنج ڕۆژدا داگیرکرا. خانەوادەی شاهانەی هۆڵەندا و حکومەتەکەی هەڵاتن بۆ بەریتانیا و لەوێ حکومەتێکی دوورخراوەیان پێکهێنا.

بزووتنەوەی بەرهەڵستی

سەرەڕای داگیرکاری، هۆڵەندییەکان بەرهەڵستییەکی بەهێزیان دەربڕی. بزووتنەوەی بەرهەڵستی هۆڵەندا چەندین چالاکی ئەنجام دەدا، لەوانە:

- شاردنەوەی جوولەکەکان و کەسانی تر لە دەست نازییەکان

- بڵاوکردنەوەی ڕۆژنامە و زانیاریی نهێنی

- سیخوڕی و کۆکردنەوەی زانیاری بۆ هاوپەیمانان

- ئەنجامدانی کردەوەی تێکدەرانە دژی داگیرکەران

یەکێک لە ناودارترین کەسایەتییەکانی بەرهەڵستی، ئانە فرانک بوو، کچە جوولەکەیەک کە ڕۆژژمێرەکەی بووە بەڵگەیەکی گرنگی ئەو سەردەمە.

ژیان لە ژێر داگیرکاریدا

ژیانی ڕۆژانەی هۆڵەندییەکان بە شێوەیەکی بەرچاو گۆڕا لە ژێر داگیرکاریدا:

- سەپاندنی یاسا و ڕێسای توند لەلایەن نازییەکانەوە

- کەمبوونەوەی خۆراک و پێداویستییەکانی ژیان

- قەدەغەکردنی حزبە سیاسییەکان و ڕێکخراوە سەربەخۆکان

- سەپاندنی سانسۆر بەسەر میدیا و کەناڵەکانی ڕاگەیاندن

- ناردنی کرێکار بۆ ئەڵمانیا بە زۆرەملێ

هۆلۆکۆست لە هۆڵەندا

پێش جەنگ، نزیکەی 140,000 جوولەکە لە هۆڵەندا دەژیان. لە ماوەی داگیرکاریدا:

- نزیکەی 75% ی جوولەکەکانی هۆڵەندا کوژران

- کەمپی وێستێربۆرک وەک کەمپێکی گواستنەوە بەکارهات بۆ ناردنی جوولەکەکان بۆ کەمپەکانی مەرگ لە پۆڵەندا

- هەندێک لە جوولەکەکان لەلایەن هۆڵەندییەکانەوە شاردرانەوە، بەڵام زۆربەیان دۆزرانەوە و دەستگیر کران

کۆتایی جەنگ و دەرەنجامەکانی

هۆڵەندا لە مایسی 1945دا بە تەواوی ڕزگار کرا. دەرەنجامەکانی جەنگ لەسەر هۆڵەندا زۆر بوون:

- نزیکەی 230,000 هۆڵەندی گیانیان لەدەستدا

- ئابووریی وڵات بە توندی زیانی پێگەیشت

- کێشەی خۆراک و برسێتی تا ماوەیەک بەردەوام بوو

- پەیوەندی لەگەڵ ئەڵمانیا بۆ ماوەیەکی درێژ ئاڵۆز مایەوە

- هۆڵەندا بەشداری کرد لە دامەزراندنی ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان وەک نەتەوە یەکگرتووەکان و ناتۆ

دەرەنجام

جەنگی جیهانی دووەم کاریگەرییەکی قووڵی لەسەر هۆڵەندا بەجێهێشت. وڵاتەکە ئەزموونی داگیرکاری، بەرهەڵستی، و تراژیدیای هۆلۆکۆستی کرد. سەرەڕای ئەم کارەساتانە، هۆڵەندا توانی خۆی بنیات بنێتەوە و ببێتە یەکێک لە وڵاتە پێشکەوتووەکانی ئەوروپا لە دوای جەنگ.