فینلەندا و جەنگی جیهانی دووەم

پێشەکی

فینلەندا لە جەنگی جیهانی دووەمدا ڕۆڵێکی تایبەت و جیاوازی هەبوو لە چاو زۆربەی وڵاتانی ئەوروپا. ئەم وڵاتە لە نێوان دوو هێزی گەورەدا، یەکێتی سۆڤیەت و ئەڵمانیای نازی، هەوڵی دا سەربەخۆیی خۆی بپارێزێت. ئەزموونی فینلەندا لە جەنگدا نموونەیەکی سەرنجڕاکێشە لە چۆنیەتی مامەڵەکردنی وڵاتێکی بچووک لەگەڵ هێزە زلهێزەکان لە کاتی قەیرانی نێودەوڵەتیدا.

پێگەی ستراتیژی فینلەندا

فینلەندا لە سەرەتای جەنگی جیهانی دووەمدا وڵاتێکی بچووک و بێلایەن بوو. هەڵکەوتنی جوگرافی لە نێوان یەکێتی سۆڤیەت و ئەوروپای ڕۆژئاوادا گرنگییەکی ستراتیژی پێ بەخشیبوو. فینلەندا هەوڵی دەدا پەیوەندی باش لەگەڵ هەردوو لادا بپارێزێت، بەڵام مەترسی سۆڤیەت بەردەوام هەڕەشەیەک بوو.

جەنگی زستان

جەنگی زستان (1939-1940) کاتێک دەستی پێکرد کە یەکێتی سۆڤیەت هێرشی کردە سەر فینلەندا. سەرەڕای جیاوازی گەورە لە ژمارە و چەکدا، سوپای فینلەندا بەرگرییەکی بەهێزی کرد و توانی زیانێکی زۆر بە هێزەکانی سۆڤیەت بگەیەنێت. ئەم بەرگرییە بووە هۆی ناوبانگی نێودەوڵەتی بۆ فینلەندا.

پەیوەندی لەگەڵ ئەڵمانیای نازی

دوای جەنگی زستان، فینلەندا لە ترسی هێرشی دووبارەی سۆڤیەت، نزیک بووەوە لە ئەڵمانیا. لە جەنگی بەردەوامیدا (1941-1944)، فینلەندا و ئەڵمانیا پێکەوە دژی سۆڤیەت جەنگان، بەڵام فینلەندا خۆی بە هاوپەیمانی ڕەسمی ئەڵمانیا نەدەزانی.

جەنگی بەردەوامی

جەنگی بەردەوامی (1941-1944) کاتێک دەستی پێکرد کە فینلەندا هەوڵی دا ناوچە لەدەستچووەکانی جەنگی زستان بگەڕێنێتەوە. ئەم جەنگە بە ئاگربەستێک لەگەڵ سۆڤیەت کۆتایی هات، کە تێیدا فینلەندا ناچار کرا هەندێک خاک بدات بە سۆڤیەت و قەرەبووی جەنگیش بدات.

پاراستنی سەربەخۆیی

فینلەندا توانی سەربەخۆیی خۆی بپارێزێت لە ڕێگەی سیاسەتێکی زیرەکانەوە. ئەوان نەبوونە بەشێک لە هێزە هاوپەیمانەکان و نە بەشێک لە هێزە میحوەرییەکان، بەڵکو هەوڵیان دا پێگەیەکی ناوەندی بپارێزن.

کاریگەری جەنگ

جەنگ کاریگەرییەکی قووڵی لەسەر کۆمەڵگا و ئابووری فینلەندا هەبوو. زیانی گیانی و ماددی زۆر بوو، بەتایبەت لە ناوچە سنوورییەکان. هەروەها فینلەندا ناچار کرا بەشێکی گرنگ لە خاکەکەی، لەوانە ناوچەی کارێلیا، بدات بە سۆڤیەت.

سیاسەتی دەرەوە دوای جەنگ

دوای جەنگ، فینلەندا سیاسەتی بێلایەنی پەیڕەو کرد کە ناسرا بە "فینلەندیزەیشن". ئەم سیاسەتە لەسەر بنەمای پاراستنی پەیوەندی باش لەگەڵ سۆڤیەت و هاوکات مانەوە لە سیستەمی ئابووری و سیاسی ڕۆژئاوا بوو.

بنیاتنانەوەی دوای جەنگ

فینلەندا بە خێرایی دەستی کرد بە بنیاتنانەوەی خۆی دوای جەنگ. پیشەسازی قورس گەشەی کرد و بووە هۆی پێشکەوتنی خێرای ئابووری. هەروەها فینلەندا توانی سیستەمێکی کۆمەڵایەتی پێشکەوتوو دابمەزرێنێت کە بووە بنەمای دەوڵەتی خۆشگوزەرانی ئەمڕۆ.

ئەنجام

ئەزموونی فینلەندا لە جەنگی جیهانی دووەمدا نموونەیەکی تایبەتە لە چۆنیەتی مانەوەی وڵاتێکی بچووک لە نێوان هێزە گەورەکاندا. سەرەڕای قوربانیدان و لەدەستدانی خاک، فینلەندا توانی سەربەخۆیی خۆی بپارێزێت و دواتر ببێتە یەکێک لە سەرکەوتووترین و خۆشگوزەرانترین وڵاتانی جیهان. سیاسەتی بێلایەنی و هاوسەنگی فینلەندا لە دوای جەنگ کاریگەرییەکی گەورەی هەبوو لەسەر پێگەی نێودەوڵەتی ئەم وڵاتە و بووە نموونەیەک بۆ چۆنیەتی مامەڵەکردنی وڵاتە بچووکەکان لەگەڵ دۆخە ئاڵۆزە نێودەوڵەتییەکان.