فڕۆکە شەڕکەرەکانی مۆدێلی F ئەمریکی

پێشەکی

فڕۆکە شەڕکەرەکانی مۆدێلی F بەشێکی گرنگ و سەرەکین لە هێزی ئاسمانی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا. ئەم فڕۆکانە، کە ناویان بە پیتی "F" (کورتکراوەی "Fighter" بە واتای شەڕکەر) دەستپێدەکات، نوێنەری پێشکەوتووترین تەکنەلۆجیای سەربازی ئاسمانین. لە سەرەتای بەکارهێنانیانەوە لە ساڵی 1940ـەکانەوە، ئەم فڕۆکانە گۆڕانکاری و پەرەسەندنی بەرچاویان بەخۆیانەوە بینیوە و ڕۆڵێکی گرنگیان لە شێوازی جەنگی مۆدێرندا گێڕاوە.

مێژووی پەرەسەندن

پەرەسەندنی فڕۆکە شەڕکەرەکانی مۆدێلی F بە چەند قۆناغێکدا تێپەڕیوە:

- سەرەتای 1940: یەکەم فڕۆکەی جێت بە ناوی F-80 Shooting Star دروستکرا.
- ساڵەکانی 1950: پەرەسەندنی فڕۆکە شەڕکەرە فۆق دەنگییەکان وەک F-100 Super Sabre.
- ساڵەکانی 1960: دروستکردنی فڕۆکە فرەمەبەستەکان وەک F-4 Phantom II.
- ساڵەکانی 1970-1980: پەرەسەندنی فڕۆکە پێشکەوتووەکانی وەک F-15 و F-16.
- ساڵەکانی 1990-2000: دروستکردنی فڕۆکە شاراوەکان (stealth) وەک F-22 Raptor.
- ساڵەکانی 2010 تا ئێستا: پەرەپێدانی فڕۆکەی نەوەی پێنجەم وەک F-35 Lightning II.

پۆلێنکردنی فڕۆکەکانی مۆدێلی F

فڕۆکەکانی مۆدێلی F بەگشتی بەسەر چەند نەوەیەکدا دابەش دەکرێن:
- نەوەی یەکەم: F-80, F-86 Sabre
- نەوەی دووەم: F-100, F-104, F-105
- نەوەی سێیەم: F-4, F-5
- نەوەی چوارەم: F-14, F-15, F-16, F/A-18
- نەوەی 4.5: F-15E Strike Eagle, F/A-18E/F Super Hornet
- نەوەی پێنجەم: F-22, F-35

 دیارترین مۆدێلەکان

-فڕۆکەی F-4 Phantom II
- ساڵی بەرهەمهێنان: 1960
- تایبەتمەندییەکان: فڕۆکەیەکی فرەمەبەستە، بەکارهاتووە بۆ شەڕی ئاسمانی، هێرشی زەمینی و چاودێری
- بەکارهێنان: بەشداری کردووە لە شەڕی ڤێتنام و چەندین ململانێی دیکە
- گرنگی: یەکێک لە سەرکەوتووترین فڕۆکەکانی سەردەمی خۆی بووە و کاریگەرییەکی گەورەی لەسەر دیزاینی فڕۆکەکانی دوای خۆی هەبووە

-فڕۆکەی F-15 Eagle
- ساڵی بەرهەمهێنان: 1976
- تایبەتمەندییەکان: فڕۆکەیەکی شەڕکەری تاک-فەرمانە بۆ باڵادەستی ئاسمانی
- بەکارهێنان: بەکارهاتووە لە چەندین ناوچەی جیاوازی جیهان، لەوانە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست
- گرنگی: یەکێکە لە سەرکەوتووترین فڕۆکە شەڕکەرەکان لە مێژوودا، بە تۆماری 104 سەرکەوتن بەرامبەر بە سفر شکست لە شەڕی ئاسمانیدا

-فڕۆکەی F-16 Fighting Falcon

- ساڵی بەرهەمهێنان: 1978
- تایبەتمەندییەکان: فڕۆکەیەکی شەڕکەری سووک و چالاک
- بەکارهێنان: بەرفراوانترین بەکارهێنانی هەیە لە نێو فڕۆکە شەڕکەرەکانی جیهاندا
- گرنگی: ناسراوە بە تێچووی کەم و کارایی بەرزی

-فڕۆکەی F/A-18 Hornet
- ساڵی بەرهەمهێنان: 1983
- تایبەتمەندییەکان: فڕۆکەیەکی فرەمەبەستە بۆ شەڕی ئاسمانی و هێرشی زەمینی
- بەکارهێنان: سەرەکیترین فڕۆکەی هەڵگرە فڕۆکەکانی دەریایی ئەمریکا
- گرنگی: توانای بەرزی لە هەردوو ئەرکی شەڕی ئاسمانی و هێرشی زەمینیدا

-فڕۆکەی F-22 Raptor
- ساڵی بەرهەمهێنان: 2005
- تایبەتمەندییەکان: فڕۆکەیەکی شەڕکەری شاراوە (stealth) بۆ باڵادەستی ئاسمانی
- بەکارهێنان: تەنها لەلایەن هێزی ئاسمانی ئەمریکاوە بەکاردێت
- گرنگی: پێشکەوتووترین فڕۆکەی شەڕکەری جیهانە لە ڕووی تەکنەلۆجیاوە

-فڕۆکەی F-35 Lightning II
- ساڵی بەرهەمهێنان: 2015
- تایبەتمەندییەکان: فڕۆکەیەکی فرەمەبەستی شاراوە (stealth)
- بەکارهێنان: بۆ هێزی ئاسمانی، دەریایی و مارینزی ئەمریکا و چەندین وڵاتی هاوپەیمان
- گرنگی: گرانترین پڕۆژەی سەربازی لە مێژوودا، بە تەکنەلۆجیای زۆر پێشکەوتوو

کاریگەری لەسەر جەنگی ئاسمانی

فڕۆکە شەڕکەرەکانی مۆدێلی F کاریگەرییەکی قووڵیان لەسەر شێوازی جەنگی ئاسمانی هەبووە:

- باڵادەستی ئاسمانی: ئەم فڕۆکانە توانیویانە باڵادەستی ئاسمانی بۆ ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی مسۆگەر بکەن لە زۆربەی ململانێکاندا.
- خێرایی و چالاکی: پەرەسەندنی بەردەوام لە خێرایی و چالاکیدا بووەتە هۆی گۆڕانکاری لە تاکتیکەکانی شەڕی ئاسمانی.
- تەکنەلۆجیای شاراوە (Stealth): فڕۆکەکانی وەک F-22 و F-35 گۆڕانکارییەکی گەورەیان لە شێوازی جەنگدا دروستکردووە بەهۆی توانای شاراوەییانەوە.
- سیستەمە پێشکەوتووەکان: بەکارهێنانی ڕاداری پێشکەوتوو و سیستەمەکانی ئەلیکترۆنی شەڕ بووەتە هۆی گۆڕانکاری لە شێوازی دۆزینەوە و ئامانجگرتنی دوژمن.

بەراوردی نێوان نەوەکان

- نەوەی یەکەم و دووەم: سەرەتای بەکارهێنانی جێت لە شەڕدا، خێرایی و چالاکی باشتر لە فڕۆکە پێشووەکان.
- نەوەی سێیەم: پێشکەوتن لە سیستەمەکانی ڕادار و مووشەک، توانای فرەمەبەست.
- نەوەی چوارەم: پێشکەوتنی گەورە لە تەکنەلۆجیای ئەلیکترۆنی، خێرایی و چالاکی زۆر باشتر.
- نەوەی 4.5: پێشکەوتنی زیاتر لە سیستەمەکانی سەنسۆر و کۆنترۆڵ.
- نەوەی پێنجەم: تەکنەلۆجیای شاراوە، سیستەمی زۆر پێشکەوتووی سەنسۆر و داتا.

ئایندەی فڕۆکە شەڕکەرەکانی مۆدێلی F

- پەرەپێدانی بەردەوام: چاوەڕوان دەکرێت وەشانی نوێی F-15EX و F/A-18 Block III بێنە خزمەتەوە.
- فڕۆکەی بێفڕۆکەوان: گرنگی زیاتر دەدرێت بە پەرەپێدانی فڕۆکەی شەڕکەری بێفڕۆکەوان.
- سیستەمی هۆشمەندی دەستکرد: بەکارهێنانی زیاتری AI لە سیستەمەکانی فڕۆکەدا.
- تەکنەلۆجیای نوێ: لێکۆڵینەوە لە بواری پێشکەوتووتر وەک لەیزەر و سیستەمی پاراستنی ئەلیکترۆمەگناتیسی.

ئەنجام

فڕۆکە شەڕکەرەکانی مۆدێلی F بەردەوام لە پێشەنگی تەکنەلۆجیای سەربازی ئاسمانیدان. ئەم فڕۆکانە نەک تەنها کاریگەرییەکی گەورەیان لەسەر شێوازی جەنگی ئاسمانی هەبووە، بەڵکو بوونەتە هێمایەک بۆ پێشکەوتنی تەکنەلۆجی و هێزی سەربازی. لەگەڵ پەرەسەندنی بەردەوامی تەکنەلۆجیا، چاوەڕوان دەکرێت ئەم فڕۆکانە بەردەوام بن لە گێڕانی ڕۆڵێکی سەرەکی لە ستراتیژی سەربازی و پاراستنی ئاسمانیدا.