ناوه‌ڕۆك
پێشەکی
هۆڵۆکۆستی نانکینگ، کە بە ناوی "کوشتاری نانکینگ" یان "ڕەشەکوژی نانکینگ"یش ناسراوە، یەکێکە لە تاریکترین و دڵتەزێنترین لاپەڕەکانی مێژووی مرۆڤایەتی لە سەدەی بیستەم. ئەم ڕووداوە تراژیدییە لە ماوەی شەش هەفتەدا لە کۆتایی ساڵی ١٩٣٧ و سەرەتای ساڵی ١٩٣٨ لە شاری نانکینگی چین ڕوویدا، کاتێک هێزەکانی سوپای ئیمپراتۆری ژاپۆن شارەکەیان داگیر کرد و دەستیان دایە کۆمەڵێک تاوانی دژە مرۆڤایەتی، کە تێیدا ١٥٠ هەزار بۆ ٣٠٠ هەزار کەس کوژران
پێشینەی مێژوویی
لە سەرەتای سەدەی بیستەمدا، ژاپۆن خۆی وەک هێزێکی گەورەی ئاسیایی دەبینی و بەدوای فراوانکردنی دەسەڵاتی خۆیدا دەگەڕا. لە ساڵی ١٩٣١دا، ژاپۆن هێرشی کردە سەر مەنچوریا لە باکووری ڕۆژهەڵاتی چین و دەستی بەسەردا گرت. ئەم هەنگاوە سەرەتای ململانێیەکی درێژخایەن بوو لە نێوان ژاپۆن و چین.
لە ٧ی تەمموزی ١٩٣٧دا، ژاپۆن هێرشێکی بەرفراوانی دەست پێکرد بۆ داگیرکردنی چین. ئەم هێرشە بە "ڕووداوی پردی مارکۆ پۆلۆ" ناسراوە و سەرەتای شەڕی دووەمی چین-ژاپۆن بوو. هێزەکانی ژاپۆن بە خێرایی پێشڕەوییان کرد و لە ١٣ی کانوونی یەکەمدا گەیشتنە شاری نانکینگ، کە ئەو کاتە پایتەختی چین بوو.
هۆکارەکانی ڕوودانی هۆڵۆکۆستی نانکینگ
چەندین هۆکار بوونە هۆی ڕوودانی ئەم کارەساتە
أ. ئایدۆلۆژیای توندڕەوی: سوپای ژاپۆن لەژێر کاریگەری بیرۆکەی بەرزترین نەتەوەدا بوو، کە چینییەکانی وەک نەتەوەیەکی خوارتر دەبینی.
ب. ستراتیژی سەربازی: فەرماندە ژاپۆنییەکان پێیان وابوو کە تۆقاندنی خەڵکی مەدەنی دەبێتە هۆی لاوازکردنی بەرگری چین.
ج. کێشەی دیسپلین: بەشێک لە سەربازە ژاپۆنییەکان کۆنترۆڵیان لەدەست دەرچووبوو و فەرماندەکانیان نەیانتوانی ڕێگریان لێ بکەن.
د. پڕوپاگەندە: میدیای ژاپۆنی وێنەیەکی ناشیرینی لە چینییەکان پیشان دەدا، کە ئەمەش کاریگەری نەرێنی لەسەر هەڵسوکەوتی سەربازەکان هەبوو
ڕووداوەکانی هۆڵۆکۆستی نانکینگ
لە ١٣ی کانوونی یەکەمی ١٩٣٧دا، هێزەکانی ژاپۆن گەیشتنە نانکینگ و دەستیان کرد بە داگیرکردنی شارەکە. لە ماوەی شەش هەفتەی داهاتوودا، شارەکە بووە گۆڕەپانی کۆمەڵێک تاوانی دژە مرۆڤایەتی. سەربازە چینییەکان و خەڵکی مەدەنی بە شێوەیەکی سیستەماتیک کوژران، ژنان و کچان دووچاری دەستدرێژی سێکسی بوونەوە، و شارەکە تاڵان کرا و سووتێنرا.
جۆر و شێوازی تاوانەکان
أ. کوشتنی بەکۆمەڵ: هەزاران کەس لە خەڵکی مەدەنی و سەربازە چینییەکان بە شێوازی جۆراوجۆر کوژران، لەوانە گوللەبارانکردن، سەربڕین، و زیندەبەچاڵکردن.
ب. دەستدرێژی سێکسی: دەیان هەزار ژن و کچ دووچاری دەستدرێژی سێکسی بوونەوە. زۆربەیان دواتر کوژران.
ج. تاڵانکردن: ماڵ و دووکان و شوێنە گشتییەکان تاڵان کران و سامانی خەڵک دزرا
د. وێرانکاری: بەشێکی زۆری شارەکە سووتێنرا و وێران کرا.
ئەنجامە مرۆیی و کۆمەڵایەتییەکان
هۆڵۆکۆستی نانکینگ کاریگەرییەکی قووڵی لەسەر کۆمەڵگای چینی بەجێهێشت. سەدان هەزار کەس کوژران یان برینداربوون، هەزاران منداڵ بێ دایک و باوک مانەوە، و ژمارەیەکی زۆر لە ژنان و کچان تووشی تراومای درێژخایەن بوون. شارەکە بە تەواوی وێران بوو و ژێرخانی ئابووری و کۆمەڵایەتی تێکچوو.
کاردانەوەی نێودەوڵەتی
وڵاتە ڕۆژئاواییەکان سەرقاڵی کێشەکانی خۆیان بوون و گرنگییەکی ئەوتۆیان بە ڕووداوەکە نەدا. بەڵام هەندێک کەسایەتی بیانی لە نانکینگ، وەک جۆن ڕابی و مینی ڤۆترین، هەوڵیان دا ژیانی خەڵک ڕزگار بکەن و دواتر بوونە شایەتحاڵی گرنگ بۆ ئەم ڕووداوە.
ئەنجام
هۆڵۆکۆستی نانکینگ یەکێکە لە تاریکترین ڕووداوەکانی مێژووی مرۆڤایەتی. ئەم کارەساتە نیشانی دەدات کە چۆن جەنگ و ڕق و کینە دەتوانن مرۆڤ بەرەو دڕندەترین کردار ببەن.
